۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
إيضاح المكنون في الذيل علی كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون: تفاوت میان نسخه‌ها
إيضاح المكنون في الذيل علی كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲ ژانویهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۱۸
، ۲ ژانویهٔ ۲۰۱۹بدون خلاصۀ ویرایش
(لینک درون متنی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
}} | }} | ||
'''إيضاح المكنون في الذيل على كشف الظنون عن أسامی الكتب و الفنون'''، اثر عربى [[بغدادی، اسماعیل|اسماعيل پاشا بن محمدامین بن میرسليم البابانى بغدادى]]، با تصحيح محمد شرف‌الدين پالتقاپا و رفعت بيگله كليسى، یکى از ذيل‌هاى ارزشمندى است كه بر کتاب «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]» حاجى خليفه (كاتب چلبى) نوشته شده است.<ref>روحانى، سيدكاظم، ص87</ref> | '''إيضاح المكنون في الذيل على كشف الظنون عن أسامی الكتب و الفنون'''، اثر عربى [[بغدادی، اسماعیل|اسماعيل پاشا بن محمدامین بن میرسليم البابانى بغدادى]]، با تصحيح محمد شرف‌الدين پالتقاپا و رفعت بيگله كليسى، یکى از ذيل‌هاى ارزشمندى است كه بر کتاب «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]» حاجى خليفه (كاتب چلبى) نوشته شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/87 روحانى، سيدكاظم، ص87]</ref> | ||
اگرچه کتاب، ذيل «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]» بوده و شايد نشانگر تواضع علمى مؤلف مى‌باشد، ولى از بسيارى از جهات، بر کتاب «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]» برترى دارد.<ref>همان، ص88</ref> | اگرچه کتاب، ذيل «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]» بوده و شايد نشانگر تواضع علمى مؤلف مى‌باشد، ولى از بسيارى از جهات، بر کتاب «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]» برترى دارد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/88 همان، ص88]</ref> | ||
کتاب در نيمه اول قرن چهاردهم قمرى نوشته شده است. | کتاب در نيمه اول قرن چهاردهم قمرى نوشته شده است. | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
کتاب، فاقد مقدمه بوده و مطالب كه دربردارنده نام كتب و فنونى است كه نویسنده به آن‌ها دسترسى پيدا كرده، بر اساس حروف الفبا و در دو جلد، تنظيم شده است. | کتاب، فاقد مقدمه بوده و مطالب كه دربردارنده نام كتب و فنونى است كه نویسنده به آن‌ها دسترسى پيدا كرده، بر اساس حروف الفبا و در دو جلد، تنظيم شده است. | ||
روش كار و تحقيق اسماعيل پاشا در تأليف و تصنيف کتاب «إيضاح المكنون»، با روش كاتب چلبى فرق داشته است.<ref>همان</ref> | روش كار و تحقيق اسماعيل پاشا در تأليف و تصنيف کتاب «إيضاح المكنون»، با روش كاتب چلبى فرق داشته است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/88 همان]</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مؤلف نه‌تنها شبهات و مبهمات وارده در کتاب «كشف الظنون» را تصحيح نموده، بلكه اطلاعات دقيق‌ترى از كاتب چلپى مى‌دهد.<ref>همان</ref> | مؤلف نه‌تنها شبهات و مبهمات وارده در کتاب «كشف الظنون» را تصحيح نموده، بلكه اطلاعات دقيق‌ترى از كاتب چلپى مى‌دهد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/88 همان]</ref> | ||
روش مؤلف «كشف الظنون» در ذكر کتاب‌ها، بر اساس تقسيم علوم رايج آن زمان مى‌باشد؛ يعنى بر حسب تقسيم‌بندى علوم، نام کتاب‌ها ذكر مى‌شده است، درحالى‌كه روش اسماعيل پاشا، به‌صورت فهرست الفبايى آثار مى‌باشد.<ref>همان</ref> | روش مؤلف «كشف الظنون» در ذكر کتاب‌ها، بر اساس تقسيم علوم رايج آن زمان مى‌باشد؛ يعنى بر حسب تقسيم‌بندى علوم، نام کتاب‌ها ذكر مى‌شده است، درحالى‌كه روش اسماعيل پاشا، به‌صورت فهرست الفبايى آثار مى‌باشد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/88 همان]</ref> | ||
روش و اسلوب اسماعيل پاشا در «إيضاح المكنون» در معرفى آثار و کتاب‌ها، مختلف و گونه‌گون است؛ يعنى اطلاعات ارائه‌شده درباره همه کتاب‌ها، یکسان نيست؛ مثلا: | روش و اسلوب اسماعيل پاشا در «إيضاح المكنون» در معرفى آثار و کتاب‌ها، مختلف و گونه‌گون است؛ يعنى اطلاعات ارائه‌شده درباره همه کتاب‌ها، یکسان نيست؛ مثلا: | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
#در بعضى موارد، قسمت اول و يا آخر کتاب هم در كنار معرفى کتاب آورده مى‌شود. | #در بعضى موارد، قسمت اول و يا آخر کتاب هم در كنار معرفى کتاب آورده مى‌شود. | ||
#در بعضى موارد، فقط به ذكر نام کتاب و محلى كه کتاب موجود است، اشاره دارد؛ مانند: «أخبار الجلاد في فتوح البلاد (من کتاب أياصوفية)»؛ يعنى این کتاب در کتابخانه اياصوفيه استانبول موجود است. | #در بعضى موارد، فقط به ذكر نام کتاب و محلى كه کتاب موجود است، اشاره دارد؛ مانند: «أخبار الجلاد في فتوح البلاد (من کتاب أياصوفية)»؛ يعنى این کتاب در کتابخانه اياصوفيه استانبول موجود است. | ||
#در بعضى موارد، مؤلف جهت توضيح بيشتر درباره برخى از مؤلفين مى‌نویسد كه این مؤلف، صاحب فلان کتاب است و هدف وى این است كه خواننده را با آثار ديگر مؤلف نيز آشنا سازد؛ مثلا: «الأطواق الزمردية في أذواق النقشبندية»، تأليف شيخ كمال‌الدين محمد الحلبى صاحب «الإتحاف».<ref>همان</ref> | #در بعضى موارد، مؤلف جهت توضيح بيشتر درباره برخى از مؤلفين مى‌نویسد كه این مؤلف، صاحب فلان کتاب است و هدف وى این است كه خواننده را با آثار ديگر مؤلف نيز آشنا سازد؛ مثلا: «الأطواق الزمردية في أذواق النقشبندية»، تأليف شيخ كمال‌الدين محمد الحلبى صاحب «الإتحاف».<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/88 همان]</ref> | ||
اسماعيل پاشا برخى کتابخانه‌هاى عمومى و شخصى را به چشم خود مشاهده و ملاحظه نموده و در ذيل کتاب‌ها، مرجع و مكان به دست آمدن مآخذ را ياد كرده است؛ مثلاًوقتى از «زيتونيه» نام مى‌برد، مقصود کتابخانه دانشگاه زيتونيه تونس مى‌باشد و همچنين کتاب‌هاى موجود در کتابخانه اياصوفيه و کتابخانه شخصى سلطان محمود عثمانى و کتابخانه خصوصى رضا پاشا كه برخى از این کتابخانه‌ها فعلا در کتابخانه مركزى دانشگاه استانبول موجود مى‌باشد.<ref>همان</ref> | اسماعيل پاشا برخى کتابخانه‌هاى عمومى و شخصى را به چشم خود مشاهده و ملاحظه نموده و در ذيل کتاب‌ها، مرجع و مكان به دست آمدن مآخذ را ياد كرده است؛ مثلاًوقتى از «زيتونيه» نام مى‌برد، مقصود کتابخانه دانشگاه زيتونيه تونس مى‌باشد و همچنين کتاب‌هاى موجود در کتابخانه اياصوفيه و کتابخانه شخصى سلطان محمود عثمانى و کتابخانه خصوصى رضا پاشا كه برخى از این کتابخانه‌ها فعلا در کتابخانه مركزى دانشگاه استانبول موجود مى‌باشد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/88 همان]</ref> | ||
در بعضى موارد، اطلاعات ارائه‌شده پيرامون کتاب‌ها، كامل مى‌باشد؛ يعنى گذشته از نام کتاب، نویسنده به ذكر سال وفات مؤلف و حتى زبان کتاب (كه مثلاًتركى، عربى يا فارسی است) مى‌پردازد؛ مثلاً«آثار المشتاق في أسرار العشاق» تركي، للشيخ مصطفى مشتاق البتليسي، المتوفى 1274ق.<ref>همان</ref> | در بعضى موارد، اطلاعات ارائه‌شده پيرامون کتاب‌ها، كامل مى‌باشد؛ يعنى گذشته از نام کتاب، نویسنده به ذكر سال وفات مؤلف و حتى زبان کتاب (كه مثلاًتركى، عربى يا فارسی است) مى‌پردازد؛ مثلاً«آثار المشتاق في أسرار العشاق» تركي، للشيخ مصطفى مشتاق البتليسي، المتوفى 1274ق.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/88 همان]</ref> | ||
به‌عنوان نمونه، به چند اثر از «إيضاح المكنون» اشاره مى‌شود: | به‌عنوان نمونه، به چند اثر از «إيضاح المكنون» اشاره مى‌شود: | ||
#أخبار صاحب الزنج، تأليف احمد بن ابراهيم بن معلى بن اسد ابوبشر بصرى. | #أخبار صاحب الزنج، تأليف احمد بن ابراهيم بن معلى بن اسد ابوبشر بصرى. | ||
#إعلام أبناء الدهر بأحوال ماوراءالنهر، از شهاب‌الدينبن بهاءالدين بن سبحان بن الكريم المرجان القزان الحنفى و...<ref>همان، ص89</ref> | #إعلام أبناء الدهر بأحوال ماوراءالنهر، از شهاب‌الدينبن بهاءالدين بن سبحان بن الكريم المرجان القزان الحنفى و...<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/89 همان، ص89]</ref> | ||
#إخبار المستفيد بأخبار خالد بن الوليد، از رضى‌الدين ابوعبدالله محمد بن ابراهيم بن يوسف بن عبدالرحمن حلبى حنفى، معروف به ابن الحنبلى، متوفى 971ق.<ref>متن کتاب، ص46</ref> | #إخبار المستفيد بأخبار خالد بن الوليد، از رضى‌الدين ابوعبدالله محمد بن ابراهيم بن يوسف بن عبدالرحمن حلبى حنفى، معروف به ابن الحنبلى، متوفى 971ق.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17329/1/46 متن کتاب، ص46]</ref> | ||
#أدب السلطان، از ابوعبدالله محمد بن جعفر بن احمد تمیمى نحوى، معروف به قزاز قيروانى، متوفى 412ق.<ref>همان، ص50</ref> | #أدب السلطان، از ابوعبدالله محمد بن جعفر بن احمد تمیمى نحوى، معروف به قزاز قيروانى، متوفى 412ق.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17329/1/50 همان، ص50]</ref> | ||
در پایان گفتنى است كه متأسفانه حاجى خليفه به جهت جو حاكم بر مدارس علمیه عثمانيه و تصلب بعضى از علما و ذوات علم مدارس شهرهاى قلمروى امپراطورى و با توجه به حساسيت سياسى حاكم بر روابط آل عثمانى و صفویه، در تأليف «كشف الظنون»، تعمدا و يا از روى تجاهل و يا خوف، كتب نویسندگان شيعه را در اثرش ذكر ننموده و احتمالا جو نامناسب حاكم بر مدارس علمیه، در این امر، دخالت مستقيم داشته است. اما اسماعيل پاشاى بغدادى، به علت اقامت طولانى در بغداد و مصاحبت، معاشرت و آشنايى نزدیک با دانشمندان و علماى گران‌قدر شيعه، نوعى شرح صدر از خود نشان داده و آثار علما و بزرگان شيعه سلف و معاصر خود را در اثرش ذكر كرده است و این یکى از امتيازات کتاب «إيضاح المكنون» بشمار مى‌رود؛ به‌عنوان مثال، نام چند کتاب از علما و نویسندگان شيعه مذكور در «إيضاح المكنون»، عبارتند از: | در پایان گفتنى است كه متأسفانه حاجى خليفه به جهت جو حاكم بر مدارس علمیه عثمانيه و تصلب بعضى از علما و ذوات علم مدارس شهرهاى قلمروى امپراطورى و با توجه به حساسيت سياسى حاكم بر روابط آل عثمانى و صفویه، در تأليف «كشف الظنون»، تعمدا و يا از روى تجاهل و يا خوف، كتب نویسندگان شيعه را در اثرش ذكر ننموده و احتمالا جو نامناسب حاكم بر مدارس علمیه، در این امر، دخالت مستقيم داشته است. اما اسماعيل پاشاى بغدادى، به علت اقامت طولانى در بغداد و مصاحبت، معاشرت و آشنايى نزدیک با دانشمندان و علماى گران‌قدر شيعه، نوعى شرح صدر از خود نشان داده و آثار علما و بزرگان شيعه سلف و معاصر خود را در اثرش ذكر كرده است و این یکى از امتيازات کتاب «إيضاح المكنون» بشمار مى‌رود؛ به‌عنوان مثال، نام چند کتاب از علما و نویسندگان شيعه مذكور در «إيضاح المكنون»، عبارتند از: | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
#کتاب الأنفال و الغنائم، اثر ابن جنيد. | #کتاب الأنفال و الغنائم، اثر ابن جنيد. | ||
#الإيضاح في الإمامة، اثر [[شيخ مفيد]]. | #الإيضاح في الإمامة، اثر [[شيخ مفيد]]. | ||
#إکسیر العارفين في معرفة طريق الحق و اليقين، از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]].<ref>ر.ک: روحانى، سيدكاظم، ص89</ref> | #إکسیر العارفين في معرفة طريق الحق و اليقين، از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]].<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1500/89 ر.ک: روحانى، سيدكاظم، ص89]</ref> | ||
==وضعيت کتاب== | ==وضعيت کتاب== | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
== وابسته‌ها == | == وابسته‌ها == | ||
[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون]] | [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون]] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:25 آذر الی 24 دی(97)]] | |||