۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
مرآة الكتب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده'
جز (جایگزینی متن - ' | کتابخانۀ دیجیتال نور =' به '| کتابخانۀ دیجیتال نور =') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ثقة الاسلام تبریزی، علی بن موسی]] ( | [[ثقة الاسلام تبریزی، علی بن موسی]] (نویسنده) | ||
[[صدرایی خویی، علی]] (محقق) | [[صدرایی خویی، علی]] (محقق) | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
كتاب به زبان عربى و در اوايل قرن چهاردهم قمرى نوشته شده است. | كتاب به زبان عربى و در اوايل قرن چهاردهم قمرى نوشته شده است. | ||
سبب تأليف كتاب، خلأيى است كه | سبب تأليف كتاب، خلأيى است كه نویسنده در آثار گذشتگان و مرتب نبودن آن‌ها بر اساس علم فهرست احساس نموده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص11</ref> | ||
كتاب حاضر، يكى از آثار مفيد تاريخى عربى است كه در كتاب‌شناسى كتب شيعه، تدوين گرديده است<ref>ر.ک: مقدمه مرعشى، ج1، ص5</ref> | كتاب حاضر، يكى از آثار مفيد تاريخى عربى است كه در كتاب‌شناسى كتب شيعه، تدوين گرديده است<ref>ر.ک: مقدمه مرعشى، ج1، ص5</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
كتاب با دو مقدمه از آقايان [[مرعشی، محمود|سيد محمود مرعشى]] نجفى و محقق و مقدمه مفصلى از مؤلف آغاز و مطالب كه به ترتيب حروف الفبا تنظيم شده، در دو مقصد، در پنج جلد سامان يافته است. | كتاب با دو مقدمه از آقايان [[مرعشی، محمود|سيد محمود مرعشى]] نجفى و محقق و مقدمه مفصلى از مؤلف آغاز و مطالب كه به ترتيب حروف الفبا تنظيم شده، در دو مقصد، در پنج جلد سامان يافته است. | ||
نویسنده در ذكر اسامى كتب، به‌خلاف كتب لغت، حروف اول آن‌ها را مورد لحاظ قرار داده است؛ چه آن حروف، جزء حروف اصلى باشند يا حرف زايد. سپس مؤلف و فنى كه وى در آن مهارت داشته و اينكه كتاب به زبان عربى يا غير عربى است را ذكر نموده است. چنانچه درباره زبان كتاب چيزى نگفته باشد در غالب موارد زبان آن عربى است... | |||
هدف | هدف نویسنده آن بوده كه در خلال معرفى كتاب‌ها، به عصر مؤلف، تاريخ وفات وى و گوشه‌هايى از زندگى او، در ذيل كتاب مشهور يا اولين كتابى كه از او ذكر مى‌گردد، اشاره كند و اگر كتاب ديگرى از همان نویسنده معرفى شد، به همان توضيح اوليه، ارجاع داده شده است<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ج1، ص59</ref> | ||
با توجه به اينكه بسيارى از مؤلفات علما، داراى اسم خاصى نيست - مثل رساله‌هايى كه در مسائل متنوع، نگاشته شده‌اند - و نيز برخى از آنان، داراى حواشى و شروحى بر نوشته‌هاى ديگران هستند، | با توجه به اينكه بسيارى از مؤلفات علما، داراى اسم خاصى نيست - مثل رساله‌هايى كه در مسائل متنوع، نگاشته شده‌اند - و نيز برخى از آنان، داراى حواشى و شروحى بر نوشته‌هاى ديگران هستند، نویسنده در اين موارد، هركدام كه داراى اسم بوده را در باب مربوط به همان اسم قرار داده و شروح و حواشى را در ذيل اصل آن، معرفى كرده است و اگر احيانا آن شرح يا حاشيه خود اسم جداگانه‌اى داشته، آن را در باب خود، بدون تفصيل ذكر كرده و به تفصيل قبلى، ارجاع داده است<ref>ر.ک: همان، ص60</ref> | ||
وى رساله‌هاى بدون نام را نيز تحت عنوان فنى كه آن رساله پيرامون آن نوشته شده، جاى داده است؛ مثلاًكل رساله‌هايى را كه درباره احكام فرعيه نوشته شده در ذيل عنوان «الفقه» به ترتيب حروف آورده است؛ چنان‌كه رساله‌هاى مربوط به حج را تحت عنوان «الحج» و به همين ترتيب در عناوين «الزكاة»، «الصلاة»، «الصوم»، «الضمان» و... به ترتيب حروف الفبا، تنظيم كرده است<ref>ر.ک: همان</ref> | وى رساله‌هاى بدون نام را نيز تحت عنوان فنى كه آن رساله پيرامون آن نوشته شده، جاى داده است؛ مثلاًكل رساله‌هايى را كه درباره احكام فرعيه نوشته شده در ذيل عنوان «الفقه» به ترتيب حروف آورده است؛ چنان‌كه رساله‌هاى مربوط به حج را تحت عنوان «الحج» و به همين ترتيب در عناوين «الزكاة»، «الصلاة»، «الصوم»، «الضمان» و... به ترتيب حروف الفبا، تنظيم كرده است<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
در مقدمه آقاى مرعشى، به اهميت اثر حاضر اشاره گرديده است<ref>ر.ک: مقدمه مرعشى، ج1، ص5</ref> | در مقدمه آقاى مرعشى، به اهميت اثر حاضر اشاره گرديده است<ref>ر.ک: مقدمه مرعشى، ج1، ص5</ref> | ||
در مقدمه محقق، ضمن ذكر زندگى‌نامه | در مقدمه محقق، ضمن ذكر زندگى‌نامه نویسنده و توضيح نكاتى پيرامون اثر وى، به تقسيم‌بندى زير، در مورد كتبى كه درباره تراجم علما تدوين گرديده، پرداخته شده است: | ||
#تراجمى كه شامل جميع اصناف علما و اعيان مى‌باشد، مانند: «[[وفيات الأعيان]]» [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]]، «سير أعلام النبلاء» [[ذهبى]]، «الوافي بالوفيات» [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و «المنهل الصافي» اتابكى. | #تراجمى كه شامل جميع اصناف علما و اعيان مى‌باشد، مانند: «[[وفيات الأعيان]]» [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]]، «سير أعلام النبلاء» [[ذهبى]]، «الوافي بالوفيات» [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و «المنهل الصافي» اتابكى. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
در اين مقدمه، از آثارى كه علماى شيعه در اين زمينه، پس از [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] تدوين نموده‌اند نيز نام برده شده است كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: «الفهرست» [[شيخ منتجب‌الدين]] على بن بابويه رازى، «معالم العلماء» [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]] مازندرانى، «[[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]]» شيخ [[حر عاملی، محمد بن حسن|محمد بن حسن حر عاملى]]، «الدرجات الرفيعة» [[مدنی، علیخان بن احمد|سيد على‌خان مدنى شيرازى]]، «[[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]] و حياض الفضلاء» عبدالله اصفهانى معروف به افندى، «[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]» علامه سيد محمدباقر خوانسارى اصفهانى، «الكنى و الألقاب» [[قمی، عباس|شيخ عباس قمى]] و..<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص7</ref> | در اين مقدمه، از آثارى كه علماى شيعه در اين زمينه، پس از [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] تدوين نموده‌اند نيز نام برده شده است كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: «الفهرست» [[شيخ منتجب‌الدين]] على بن بابويه رازى، «معالم العلماء» [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]] مازندرانى، «[[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]]» شيخ [[حر عاملی، محمد بن حسن|محمد بن حسن حر عاملى]]، «الدرجات الرفيعة» [[مدنی، علیخان بن احمد|سيد على‌خان مدنى شيرازى]]، «[[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]] و حياض الفضلاء» عبدالله اصفهانى معروف به افندى، «[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]» علامه سيد محمدباقر خوانسارى اصفهانى، «الكنى و الألقاب» [[قمی، عباس|شيخ عباس قمى]] و..<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص7</ref> | ||
مقدمه | مقدمه نویسنده در پنج فصل زير و يك خاتمه، تنظيم شده است: | ||
در فصل اول، به اين نكته اشاره گرديده است كه در عصر صحابه، تدوين كتب معمول نبوده و حتى به دليل برخى ملاحظات، از آن ممانعت به عمل مى‌آمده است<ref>ر.ک: مقدمه | در فصل اول، به اين نكته اشاره گرديده است كه در عصر صحابه، تدوين كتب معمول نبوده و حتى به دليل برخى ملاحظات، از آن ممانعت به عمل مى‌آمده است<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ج1، ص18</ref> | ||
پيرامون اين مطلب، | پيرامون اين مطلب، نویسنده به نقل از كتاب «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]»، به اختلاف موجود در مورد اولين كسى كه اقدام به تأليف كتاب نمود، پرداخته و اقوال مختلف را، نقل كرده است كه عبدالملك بن عبدالعزيز بن جريح بصرى (متوفى 155ق)، ابوالنضر سعيد بن ابى‌عربوبه (متوفى 156ق)، ربيع بن صبيح (متوفى 160ق) و ابومحمد رامهرمزى از جمله افراد مورد اختلاف، مى‌باشند<ref>ر.ک: همان، ص19</ref> | ||
در فصل دوم، اين نكته بيان گرديده است كه اكثر كتب علماى ما، موجود نبوده و بسيارى از آن‌ها در طول زمان از بين رفته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص55</ref> | در فصل دوم، اين نكته بيان گرديده است كه اكثر كتب علماى ما، موجود نبوده و بسيارى از آن‌ها در طول زمان از بين رفته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص55</ref> | ||
نویسنده در فصل سوم و چهارم، به‌صورت مختصر، شيوه كار خود و متفاوت بودن شيوه آن با شيوه كتب لغت را بيان نموده است<ref>ر.ک: همان، ص59-61</ref> | |||
در فصل پنجم، تعدادى از كتب رجالى، نام برده شده است كه در وقت تأليف اين كتاب حاضر بوده و | در فصل پنجم، تعدادى از كتب رجالى، نام برده شده است كه در وقت تأليف اين كتاب حاضر بوده و نویسنده پس از تدوين بيشتر مطالب آن، به آن‌ها وقوف پيدا كرده است كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: «إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات» [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]، «إجازة السيد عبدالله بن السيد نورالدين بن السيد نعمةالله الجزائري»، «[[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]] في علماء جبل عامل» [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]، «[[بحار الأنوار]]» مجلسى، «خلاصة الأثر في أعيان القرن الحادي عشر» محمد بن فضل‌الله، «خلاصة الأقوال في علم الرجال» آيت‌الله [[علامه حلی، حسن بن یوسف|حسن بن يوسف بن مطهر]] حلى و..<ref>ر.ک: همان، ص62</ref> | ||
در خاتمه، نكاتى پيرامون اقدامات مؤلف در تدوين اين اثر، بيان گرديده است<ref>ر.ک: خاتمه، ج1، ص68-73</ref> | در خاتمه، نكاتى پيرامون اقدامات مؤلف در تدوين اين اثر، بيان گرديده است<ref>ر.ک: خاتمه، ج1، ص68-73</ref> | ||