۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
فتوح مصر و المغرب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده'
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[عمر، علی محمد]] (محقق) | [[عمر، علی محمد]] (محقق) | ||
[[ابن عبدالحکم، عبدالرحمن بن عبدالله]] ( | [[ابن عبدالحکم، عبدالرحمن بن عبدالله]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =DT 95/55 /الف2ف2 | | کد کنگره =DT 95/55 /الف2ف2 | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| سال نشر = 1415 ق | | سال نشر = 1415 ق | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02254AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''فتوح مصر و المغرب''' اثر عبدالرحمن بن عبدالله بن عبدالحكم (متوفى 257ق)، به زبان عربى درباره تاريخ مصر و مغرب و چگونگى فتح آنها به دست مسلمانان نوشته شده است. دسترسى | '''فتوح مصر و المغرب''' اثر عبدالرحمن بن عبدالله بن عبدالحكم (متوفى 257ق)، به زبان عربى درباره تاريخ مصر و مغرب و چگونگى فتح آنها به دست مسلمانان نوشته شده است. دسترسى نویسنده به منابع و مصادر دولتى و اشراف وى به موضوعات مطرح شده باعث اهميت كتاب شده است.. | ||
اين كتاب با نام‌هاى ديگرى چون «فتوح مصر»، «فتوح مصر و اخبارها»، «فتوح مصر و المغرب و الاندلس» نيز ناميده شده است. | اين كتاب با نام‌هاى ديگرى چون «فتوح مصر»، «فتوح مصر و اخبارها»، «فتوح مصر و المغرب و الاندلس» نيز ناميده شده است. | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
كتاب مشتمل بر دو مقدمه از محقق و مؤلف متن اثر است. مطالب كتاب فاقد تبويب و فصل‌بندى خاصى است اما مى‌توان آن را در هفت بخش دسته‌بندى نمود كه در گزارش محتوا تشريح خواهد شد. | كتاب مشتمل بر دو مقدمه از محقق و مؤلف متن اثر است. مطالب كتاب فاقد تبويب و فصل‌بندى خاصى است اما مى‌توان آن را در هفت بخش دسته‌بندى نمود كه در گزارش محتوا تشريح خواهد شد. | ||
مباحث كتاب بيشتر جنبه روايى داشته و | مباحث كتاب بيشتر جنبه روايى داشته و نویسنده در موارد بسيار، نخست به جمع روايات پدرش عبداللّه در باب اخبار فتوح مصر، مغرب و اندلس پرداخته و سپس از گروهى از معاصران يا نزدیک ان به زمان او كه غالباً از محدثان و راويان برجسته سده دوم قمرى بوده‌اند، يا از محدثان معاصر مصرى خود، روايت كرده است. وى تمام رواياتى كه نقل و به آنها استناد كرده را با ذكر سلسله روات آنها ذكر كرده است. | ||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
نویسنده چهره برجسته خاندان ابن عبدالحكم مصر بوده و شمار بسيارى از حافظان و راويان حديث، از وى روايات كرده‌اند كه از آن جمله، مى‌توان از ابوحاتم رازى و نسائى نام برد. | |||
ارتباط وى با حاكمان و دستيابى به اسناد و اسرار دولتى و نيز شنيدن اخبار و روايات صحابه و تابعينى كه به مصر آمده بودند، زمينه‌هاى گرايش به تاريخ را در او فراهم ساخت و سرانجام وى از مجموعه آنها، كتاب حاضر را كه كهن‌ترين اثر بازمانده در تاريخ اسلامى مصر است، تأليف نمود. | ارتباط وى با حاكمان و دستيابى به اسناد و اسرار دولتى و نيز شنيدن اخبار و روايات صحابه و تابعينى كه به مصر آمده بودند، زمينه‌هاى گرايش به تاريخ را در او فراهم ساخت و سرانجام وى از مجموعه آنها، كتاب حاضر را كه كهن‌ترين اثر بازمانده در تاريخ اسلامى مصر است، تأليف نمود. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
وى در دوران خلافت متوكل عباسى، زندانى شده و قسمتى از كتاب كه به شرح احوال قضات مصر تا 246ق پرداخته است، در دوره پس از رهايى او از زندان نگارش يافته است. | وى در دوران خلافت متوكل عباسى، زندانى شده و قسمتى از كتاب كه به شرح احوال قضات مصر تا 246ق پرداخته است، در دوره پس از رهايى او از زندان نگارش يافته است. | ||
محقق در مقدمه خود، پس از اشاره مختصر به بخش‌هاى كتاب، مهم‌ترين مواردى كه | محقق در مقدمه خود، پس از اشاره مختصر به بخش‌هاى كتاب، مهم‌ترين مواردى كه نویسنده در تدوين مطالب رعايت كرده را بيان و در پايان نسخ موجود كتاب را بررسى نموده است. | ||
كتاب با حديثى منسوب به رسول خدا(ص) در مورد مصر آغاز شده است. | كتاب با حديثى منسوب به رسول خدا(ص) در مورد مصر آغاز شده است. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
در بخش دوم كتاب، چگونگى فتح مصر به دست اعراب مسلمان توضيح داده شده است. | در بخش دوم كتاب، چگونگى فتح مصر به دست اعراب مسلمان توضيح داده شده است. | ||
برخى قائل مى‌باشند كه مصر خود تسليم شده و با صلح به دست مسلمان افتاد ولى عده‌اى ديگر معتقداند كه مسلمانان به آن لشكركشى كردند. | برخى قائل مى‌باشند كه مصر خود تسليم شده و با صلح به دست مسلمان افتاد ولى عده‌اى ديگر معتقداند كه مسلمانان به آن لشكركشى كردند. نویسنده ناقلان هر دو قول را ذكر كرده و دلايل آنها را بررسى نموده است. | ||
در بخش سوم، خطط مصر، نحوه ورود مسلمانان به اين سرزمين و چگونگى رواج نظام خراج در آنجا به وسيله آنان بيان شده است. مؤلف همه شنيده‌ها و يافته‌هاى خويش را در اين بخش جمع كرده است. | در بخش سوم، خطط مصر، نحوه ورود مسلمانان به اين سرزمين و چگونگى رواج نظام خراج در آنجا به وسيله آنان بيان شده است. مؤلف همه شنيده‌ها و يافته‌هاى خويش را در اين بخش جمع كرده است. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
بخش ششم، بعد از نقل احاديثى در رابطه با قضات و جايگاه ايشان، به بيان تاريخ مختصر قضات مصر تا سال 246ق اختصاص يافته است كه از جمله آنها مى‌توان به بشير بن نضر، ابن حجيرة الأكبر، مالك بن شراحيل خولانى اشاره كرد. | بخش ششم، بعد از نقل احاديثى در رابطه با قضات و جايگاه ايشان، به بيان تاريخ مختصر قضات مصر تا سال 246ق اختصاص يافته است كه از جمله آنها مى‌توان به بشير بن نضر، ابن حجيرة الأكبر، مالك بن شراحيل خولانى اشاره كرد. | ||
نویسنده از قضات متقدم به تفصيل و هر چه به زمان خود نزدیک شده، به اجمال سخن گفته است. | |||
در آخرين بخش كتاب، احاديث، اخبار و روايات منقول از صحابه‌اى كه به مصر مهاجرت كرده‌اند و | در آخرين بخش كتاب، احاديث، اخبار و روايات منقول از صحابه‌اى كه به مصر مهاجرت كرده‌اند و نویسنده آنها را پنجاه و دو تن دانسته، ذكر شده است. عمرو بن عاص بن وائل سهمى، خارجة بن حذافة عدوى، مستورد بن شدّاد فهرى، و عبادة بن صامت از جمله آن صحابه هستند. اين بخش بزرگترين بخش كتاب مى‌باشد. | ||
گرچه مؤلف از موهبت نقد دقيق به قدر كافى بهره‌مند نيست؛ ولى بايد ارزش كتاب وى را به عنوان نخستين اثر در اين رشته كه به‌جا مانده، از نظر دور نداشت؛ از اين رو، اين كتاب به عنوان مأخذى كهن در تاريخ فتوح اسلامى از ديرباز مورد توجه مورخان قرار گرفته و منبع راويانى چون ابن قديد (312ق)، ابوعمر كندى (350ق)، ابوالحسن على بن منير بن احمد خلّال (439ق) و ابوطاهر احمد بن محمد سفلى اصفهانى بوده است. | گرچه مؤلف از موهبت نقد دقيق به قدر كافى بهره‌مند نيست؛ ولى بايد ارزش كتاب وى را به عنوان نخستين اثر در اين رشته كه به‌جا مانده، از نظر دور نداشت؛ از اين رو، اين كتاب به عنوان مأخذى كهن در تاريخ فتوح اسلامى از ديرباز مورد توجه مورخان قرار گرفته و منبع راويانى چون ابن قديد (312ق)، ابوعمر كندى (350ق)، ابوالحسن على بن منير بن احمد خلّال (439ق) و ابوطاهر احمد بن محمد سفلى اصفهانى بوده است. | ||