۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
خط ۳: | خط ۳: | ||
| عنوان =زبده تاریخ کرد و کردستان | | عنوان =زبده تاریخ کرد و کردستان | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[زکی بیگ، محمد امین]] ( | [[زکی بیگ، محمد امین]] (نویسنده) | ||
[[روشن اردلان، یدالله]] (مترجم) | [[روشن اردلان، یدالله]] (مترجم) | ||
خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
=== كردستان و مكان نفوذ كرد === | === كردستان و مكان نفوذ كرد === | ||
نویسنده در اين فصل تصاوير مختلفى را كه از جغرافياى تاريخى كردستان در منابع تاريخى و جغرافياى تاريخى كردستان در منابع تاريخى و جغرافيايى وجود داشته، ترسيم نموده و آنها را مورد نقد و بررسى قرار داده است. وى معتقد است كه پس از جنگ جهانى اول و تقسيم بندىهاى صورت گرفته، تقسيم سياسى ملت كرد عوض شده، به صورت زير درآمد: | |||
1. كرد ايران 2. كرد عراق 3. كرد سوريه 4. كرد تركيه 5. كرد روسيه 6. كرد بلوچستان، و هندوستان و افغانستان. | 1. كرد ايران 2. كرد عراق 3. كرد سوريه 4. كرد تركيه 5. كرد روسيه 6. كرد بلوچستان، و هندوستان و افغانستان. | ||
نویسنده پراكندگى جغرافيايى كردهاى ايران را چنين مىنگارد: ولايت لرستان، کرمانشاه، اردلان، مكرى (ساوجبلاغ) نيمه جنوب و جنوب شرقى آذربايجان كه تماما كرد هستند. نيز در منطقه تهران (طايفه پازوكى)، در خراسان (عشاير پجاوند، باوه نور و زغفرانلى)، در همدان (عشاير حوزكان)، در مازندران (عشاير مودانلو) در فارس (عشيره امباربو) در قزوين (عشيره عمرلو) و در کرمان، گيلان، خوزستان و قهستان نيز كرد وجود دارد. نویسنده همچنين قوم لر را نيز اصالتا كرد ايرانى مىداند. | |||
=== منشا كرد === | === منشا كرد === | ||
نویسنده، بحث اصل و منشا كرد را مشكلترين مبحث كتاب مىداند، زيرا به عقيده وى كشفيات به دست آمده در منطقه كردستان تا زمان نویسنده اطلاعات چندانى در اين زمينه به دست نداده، لذا اظهار نظر قطعى در اين رابطه بسيار مشكل است. وى از تحقيقات مينورسكى و اسميت سود بسيار جسته است. نویسنده همچون ديگر نويسندگانى كه بر روى تاريخ كرد كار كردهاند، معتقد است كه اصل و منشا كرد با ديگر اهالى منطقه زاگرس قديم نظير، لولوب، گوتى، كاسى و... پيوستگى نژادى نزدیکى داشته است. نویسنده منشا قوم ماد را با قوم كرد بسيار نزدیک مىداند. | |||
=== مختصر احوال تاريخى كرد و كردستان === | === مختصر احوال تاريخى كرد و كردستان === | ||
نویسنده در اين فصل تاريخ قوم كرد و پراكندگى جغرافيايى اين قوم را در دورههاى مختلف تاريخ تا دوره فتوحات سلجوقيان مورد بررسى قرار داده است. مباحثى؛ همچون كردها از ادوار كهن تا دوره ماد، از زمان ماد تا ظهور اسلام و از ظهور اسلام تا دوره فتوحات سلجوقيان، نقش كردها در تحولات دستگاه خلافت، حكومتهاى حمدانى شدادى و... و غيره در اين قسمت تشريح شده است. | |||
=== كرد در دوره فتوحات ترك تا دوره ايلخانى === | === كرد در دوره فتوحات ترك تا دوره ايلخانى === | ||
خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
در اين فصل نسبتا مختصر، ابتدا اوضاع قوم كرد در عصر سلجوقى مورد بررسى قرار گرفته؛ از جمله مباحثى همچون برخورد كردها با سلجوقيان هنگام قدرتيابى آنها، تشكيل سلسلههاى كرد؛ همچون روادى تبريز، شبانكاره فارس و.. در اين قسمت مطرح شده است. | در اين فصل نسبتا مختصر، ابتدا اوضاع قوم كرد در عصر سلجوقى مورد بررسى قرار گرفته؛ از جمله مباحثى همچون برخورد كردها با سلجوقيان هنگام قدرتيابى آنها، تشكيل سلسلههاى كرد؛ همچون روادى تبريز، شبانكاره فارس و.. در اين قسمت مطرح شده است. | ||
نویسنده تابعيت كامل منطقه كردستان در عهد سلجوقى را مربوط به عهد الب ارسلان مىداند. | |||
وى از جمله عوامل مهم تفرقه و نفاق كردها و تشديد آن را، استيلاى تركان سلجوقى بر ايران ذكر مىكند. در بخش پايانى، وضعيت كرد در دوره خوارزمى و مغول بررسى شده است. | وى از جمله عوامل مهم تفرقه و نفاق كردها و تشديد آن را، استيلاى تركان سلجوقى بر ايران ذكر مىكند. در بخش پايانى، وضعيت كرد در دوره خوارزمى و مغول بررسى شده است. نویسنده اقدامات خوارزمشاهيان در منطقه كردستان را سرسختانه و مصيبت بار ذكر مىكند. همچنين هجوم مغول به كردها، مهاجرتهاى اجبارى به مناطق سوريه و مصر به همراه داشته است. | ||
نویسنده از يك سو به دشمنى كرد و مغول اشاره كرده و از سوى ديگر به حضور قوم كرد در اردوى الجايتو اشاره كرده است. | |||
=== كرد تا دوره صفوى === | === كرد تا دوره صفوى === | ||
وضعيت قوم كرد در عهد تركمانان قره قريونلو آق قويونلو، تيموريان و صفويه از مباحث مطروحه در اين فصل مىباشد؛ اما دوره صفويه سهم بيشترى از مطالب را به خود اختصاص داده است. | وضعيت قوم كرد در عهد تركمانان قره قريونلو آق قويونلو، تيموريان و صفويه از مباحث مطروحه در اين فصل مىباشد؛ اما دوره صفويه سهم بيشترى از مطالب را به خود اختصاص داده است. نویسنده رفتار شاه اسماعيل صفوى با كردها را همچون آق قويونلوها ظالمانه مىداند و دليل آن را مذهب سنت آنها و عدم اعتماد وى به ايشان مىداند. لذا در دوره صفويه، امارت قديمیكرد از بين رفته و حكومت قزلباشها و جايگزين آن شد. به عقيده نویسنده به عكس حكومت عثمانى به جهت تاسيس و تشكيل برخى حكومتهاى محلى، قوم كرد را كاملا از خود خشنود نموده بود. نویسنده معتقد است كه جنگ طولانى بين سلاطين صفوى و عثمانى، اهميت سياسى كرد را آن گونه كه بايد قبولاند، ليكن قوم كرد از اين درس با ارزش نتوانست عبرت بگيرد و در جهت اتحاد خود گام بردارد. | ||
=== احوال كرد از دوره صفويه تا زمان | === احوال كرد از دوره صفويه تا زمان نویسنده === | ||
در اين قسمت ابتدا به تحولات منطقه كردستان در عهد تسلط افغانها و سپس در عهد نادرشاه افشار اشاره شده است. منطقه مذكور در اين دوره، بيشتر محل كشمكش نيروهاى عثمانى بوده است. | در اين قسمت ابتدا به تحولات منطقه كردستان در عهد تسلط افغانها و سپس در عهد نادرشاه افشار اشاره شده است. منطقه مذكور در اين دوره، بيشتر محل كشمكش نيروهاى عثمانى بوده است. نویسنده رفتار نادرشاه با كردها را ناپسند مىداند. اشارهاى كوتاه به دوره زنديه و سپس قاجاريه شده است. | ||
نویسنده معتقد است كه طايفه كرد شكاك به رهبرى صادق خان رئيس آن طايفه، در تاسيس حكومت قاجار، ياريگر آن سلسله بودند. | |||
در ادامه وضعيت كرد تا زمان مؤلف ذكر شده است كه بيشتر در قالب روابط دوستانه يا خصمانه ايران و عثمانى مىباشد. | در ادامه وضعيت كرد تا زمان مؤلف ذكر شده است كه بيشتر در قالب روابط دوستانه يا خصمانه ايران و عثمانى مىباشد. | ||
نویسنده تاثيرات سوء جنگ جهانى اول را براى قوم كرد بسيار زيانبار ذكر مىكند. معاهداتى؛ همچون، سيور و لوزان و قيام شيخ سعيد پيران نيز در اين فصل ذكر شده است. | |||
=== شكل و طبيعت و زندگى اجتماعى كرد === | === شكل و طبيعت و زندگى اجتماعى كرد === | ||
خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
=== عشاير كرد === | === عشاير كرد === | ||
نویسنده در اين فصل عشاير كرد را قبيله به قبيله از آغاز اسلام تا زمان خود معرفى و بررسى كرده و جغرافياى انسانى و آمارى اين قبايل را ترسيم نموده است. از ويژگىهاى اساسى اين فصل جداول بىشمارى است كه همه طوايف و ويژگىهاى آنها ار ذكر نموده است. | |||
در پايان از سوى مترجم محترم كتاب، پيوستهاى مفيدى در شرح دشوارىها و نامههاى خاص ضميمه شده است كه خود ماخذ ارزشمندى در قوم شناسى و كتاب شناسى است، مضافا بر اين كه مقاله ايشان با نام (تركيه و آرزوى ديرين نفت موصل؟) و (پارلمان كرد عراق در تجربهاى ديگر) معضلات سياسى - اجتماعى امروزين مردم كرد را در ايران و به ويژه عراق و تركيه روشن نموده است. زينت بخش اين مجلد، نقشهها و تصاوير چندى است كه براى پژوهندگان و علاقهمندان مفيد خواهد بود. | در پايان از سوى مترجم محترم كتاب، پيوستهاى مفيدى در شرح دشوارىها و نامههاى خاص ضميمه شده است كه خود ماخذ ارزشمندى در قوم شناسى و كتاب شناسى است، مضافا بر اين كه مقاله ايشان با نام (تركيه و آرزوى ديرين نفت موصل؟) و (پارلمان كرد عراق در تجربهاى ديگر) معضلات سياسى - اجتماعى امروزين مردم كرد را در ايران و به ويژه عراق و تركيه روشن نموده است. زينت بخش اين مجلد، نقشهها و تصاوير چندى است كه براى پژوهندگان و علاقهمندان مفيد خواهد بود. | ||
خط ۱۰۶: | خط ۱۰۶: | ||
=== حكومت ايوبى از آغاز تا زمان تاسيس === | === حكومت ايوبى از آغاز تا زمان تاسيس === | ||
در اين بخش نسبتا طولانى حكومت ايوبيان؛ به طور كامل مورد بررسى قرار گرفته است. مباحثى؛ همچون تاسيس سلسه، برآمدن صلاحالدين، روابط با مصر، شركت در جنگهاى صليبى، جانشينان صلاحالدين و... در اين فصل بررسى شده است. در نهايت از شاخههاى مختلف حكومت ايوبيان در مصر، حلب، شام، حما، حمص، يمن و جزيره سخن به ميان رفته است. | در اين بخش نسبتا طولانى حكومت ايوبيان؛ به طور كامل مورد بررسى قرار گرفته است. مباحثى؛ همچون تاسيس سلسه، برآمدن صلاحالدين، روابط با مصر، شركت در جنگهاى صليبى، جانشينان صلاحالدين و... در اين فصل بررسى شده است. در نهايت از شاخههاى مختلف حكومت ايوبيان در مصر، حلب، شام، حما، حمص، يمن و جزيره سخن به ميان رفته است. نویسنده فعاليت سلاطين ايوبى را محدود به امور نظامى ندانسته، در زمينههاى فرهنگى، عمرانى و اقتصادى نيز آنها را توانا مىداند. | ||
=== حكومت زند === | === حكومت زند === | ||
از آنجايى كه | از آنجايى كه نویسنده، لرها را جز قوم كرد به حساب آورده، بنابراین سلسلههاى لر حاكم بر ايران را نيز مورد بررسى قرار داده است. وى در اين فصل تاريخ سلسله زنديه و حوادث و رويدادهاى آن دوره را از زمان قتل نادرشاه افشار تا پايان سلسله زنديه و به قتل رسيدن لطفعلى خان زند مورد بررسى قرار داده است. نویسنده اهميت زيادى براى كريم خان زند قائل شده است. | ||
=== حكومت اتابك لر بزرگ === | === حكومت اتابك لر بزرگ === | ||
خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
=== حكومت لر كوچك === | === حكومت لر كوچك === | ||
موسس اين سلسله شجاعالدين خورشيدى مىباشد. | موسس اين سلسله شجاعالدين خورشيدى مىباشد. نویسنده از حدود 24 پادشاه اين سلسله ياد كرده است. سرانجام اتابكان لر كوچك در عهد شاه عباس اول منقرض شدند. نویسنده دوران استقلال اين سلسله را تنها مربوط به زمان حكومت شجاعالدين خورشيدى مىداند. | ||
=== حكومت بنى اردلان === | === حكومت بنى اردلان === | ||
نویسنده موسس اين سلسله را بابا اردلان از خاندان كردان مروانى ذكر مىكند كه در اواخر عهد عباسى و آستانه هجوم مغول به تشكيل حكومت پرداخت و از سوى چنگيزخان به حكومت شهر زور رسيد. وى به زودى طوايف درههاى مشرق اورامان را نيز تابع خود نمود به عقيده نویسنده در ميان حكومتهاى مجاور عراق تا آن زمان، هيچ حكومتى به اندازه حكومت اردلان پايدار و با عظمت نبوده است. به طورى كه حدود دو قرن مستقلانه حكومت كرده و به نام خود سكه مىزدهاند. امراى اين سلسله در درگيرىهاى ايرانى و عثمانى، نقش مهمى ايفا كردهاند. سرانجام آنها در سال 1248 قدرت شان را از دست دادند. | |||
=== حكومت و امارت براخوى === | === حكومت و امارت براخوى === | ||
طبق نظر | طبق نظر نویسنده، براخوى طايفهاى از كردهاى ساكن در منطقه سيستان و بلوچستان مىباشند كه در سالهاى نامشخص به اين منطقه كوچ كرده و موفق به تشكيل حكومت گشتهاند. اطلاعات نویسنده در مورد آنها بسيار اندك و مبهم است. گويا آنها هنگام لشگركشى نادر به هند او را يارى رساندند. از امراى مهم اين حكومت ناصرخان مىباشد كه تابع احمد شاه درانى، پادشاه افعانستان بوده است. | ||
=== حكومت شداديه === | === حكومت شداديه === | ||
خط ۱۳۸: | خط ۱۳۸: | ||
=== امارتهاى كرد === | === امارتهاى كرد === | ||
در اين فصل | در اين فصل نویسنده به ذكر حكومتهاى كوچكى كه كردها در ناحيه كردستان و ديگر نقاط ايران موفق به تكشيل آن شدهاند، پرداخته و معرفى مختصرى از هر يك از آنها به عمل آورده است. تقريبا به 40 مورد از اين امارات در نقاط مختلف ايران اشاره شده است. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== |
ویرایش