۶۱٬۱۸۹
ویرایش
تاریخ ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده'
جز (جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[فخرداعی گیلانی، محمدتقی]] (مترجم) | [[فخرداعی گیلانی، محمدتقی]] (مترجم) | ||
[[سایکس، سر پرسی مولزورث]] ( | [[سایکس، سر پرسی مولزورث]] (نویسنده) | ||
| زبان =فارسی | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =DSR 109 /س2ت2 | | کد کنگره =DSR 109 /س2ت2 | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
كتاب [[سایکس، سر پرسی مولزورث|سايكس]]، يكى از صدها نوشته تاريخى به شمار مى‌رود كه به كوشش مأموران سياسى - نظامى بيگانه نوشته و در قالب دو جلد (نود فصل و يك مقاله پايانى) عرضه شده است. شيوه تاريخ نويسى [[سایکس، سر پرسی مولزورث|سايكس]]، تازه است؛ زيرا وى در شرح حال شاهان و وضع دربارهاى آنان، از آوردن افسانه‌ها و خطابه‌هاى تاريخى و چيزهايى مانند آنها كمابيش خوددارى مى‌كند و بيشتر به نقل رويدادهاى برجسته و مهم روزگار آنان مى‌پردازد. افزون بر اين، گاهى به انگيزه بهره گيرى عملى از تاريخ، ميان حوادث رابطه‌اى معنوى اثبات مى‌كند و با توجه به اينكه خودش از كارشناسان نظامى جنگ آزموده بوده است، به رغم بيشتر تاريخ نويسان كه به رويدادهاى خرد جنگى نپرداخته‌اند، آيين صف آرايى، چاره انديشى‌هاى نظامى، طرز حملات و به كار گيرى جنگ‌افزارهاى (آلات حرب) گوناگون را شرح مى‌دهد و علل شكست‌ها و پيروزى‌ها را روشن مى‌سازد. از ديگر ويژگى‌ها يا تازگى‌هاى كتاب، مباحث ادبى، فنى و اجتماعى آن است. | كتاب [[سایکس، سر پرسی مولزورث|سايكس]]، يكى از صدها نوشته تاريخى به شمار مى‌رود كه به كوشش مأموران سياسى - نظامى بيگانه نوشته و در قالب دو جلد (نود فصل و يك مقاله پايانى) عرضه شده است. شيوه تاريخ نويسى [[سایکس، سر پرسی مولزورث|سايكس]]، تازه است؛ زيرا وى در شرح حال شاهان و وضع دربارهاى آنان، از آوردن افسانه‌ها و خطابه‌هاى تاريخى و چيزهايى مانند آنها كمابيش خوددارى مى‌كند و بيشتر به نقل رويدادهاى برجسته و مهم روزگار آنان مى‌پردازد. افزون بر اين، گاهى به انگيزه بهره گيرى عملى از تاريخ، ميان حوادث رابطه‌اى معنوى اثبات مى‌كند و با توجه به اينكه خودش از كارشناسان نظامى جنگ آزموده بوده است، به رغم بيشتر تاريخ نويسان كه به رويدادهاى خرد جنگى نپرداخته‌اند، آيين صف آرايى، چاره انديشى‌هاى نظامى، طرز حملات و به كار گيرى جنگ‌افزارهاى (آلات حرب) گوناگون را شرح مى‌دهد و علل شكست‌ها و پيروزى‌ها را روشن مى‌سازد. از ديگر ويژگى‌ها يا تازگى‌هاى كتاب، مباحث ادبى، فنى و اجتماعى آن است. | ||
اگرچه | اگرچه نویسنده در ذكر خوبى‌ها و ويژگى‌هاى برجسته ایرانيان مى‌كوشد، از نقد صريح كمبودها و عيب‌هاى آنان به ويژه رفتار طبقه‌هاى بالا و حكومت‌هاى ناصالح و دولت‌هاى خودسر، پرهيز نمى‌كند. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نخستين فصل‌هاى كتاب، به جغرافياى ایران و بابل و ايلام مى‌پردازد و ديگر فصل‌هايش، مسائلى را از پديده‌هاى اجتماعى اين سرزمين در بر دارد. عادات و اخلاق و قانون‌ها و آيين‌هاى رايج در ميان مردم و دربار، ويژگى‌هاى ارتش و جايگاه زنان، زبان و ادبيات و دين و فرهنگ مردم، معمارى و پيشه و هنر به ويژه هنرهاى زيباى ایرانيان و...، از اين مسائلند. | نخستين فصل‌هاى كتاب، به جغرافياى ایران و بابل و ايلام مى‌پردازد و ديگر فصل‌هايش، مسائلى را از پديده‌هاى اجتماعى اين سرزمين در بر دارد. عادات و اخلاق و قانون‌ها و آيين‌هاى رايج در ميان مردم و دربار، ويژگى‌هاى ارتش و جايگاه زنان، زبان و ادبيات و دين و فرهنگ مردم، معمارى و پيشه و هنر به ويژه هنرهاى زيباى ایرانيان و...، از اين مسائلند. نویسنده دين و فرهنگ باستانى ایران را مهم مى‌شمرد و از اين رو، در فصل ويژه‌اى بدان پرداخته است. اين فصل از مذهب زرتشت (زردشت)، پيامبر باستانى ایرانيان سخن مى‌گويد و درباره تأثير پذيرى آن از مذهب تورانيان و تأثيرش بر مذهب يهود شرح مى‌دهد. پژوهش‌هاى نویسنده درباره آثار باستانى به ويژه ويرانه‌هاى پرسپليس و پاسارگاد و فنون باستانى ایران نيز بسيار سودمند و ستودنى است. | ||
شرح احوال ایرانيان قديم و اخلاق و ويژگى‌هاى ملى آنان مانند مهمان نوازى و بخشندگى و بلند نظرى و روايت‌هايى از صنايع و هنرها و نبوغ صنعتى و تمدن ساز آنان و باز شمارى و ستايش رجال و بزرگان ایرانى، از درون‌مايه‌هاى ديگر بخش‌هاى جلد يكم اين كتاب به شمار مى‌رود. | شرح احوال ایرانيان قديم و اخلاق و ويژگى‌هاى ملى آنان مانند مهمان نوازى و بخشندگى و بلند نظرى و روايت‌هايى از صنايع و هنرها و نبوغ صنعتى و تمدن ساز آنان و باز شمارى و ستايش رجال و بزرگان ایرانى، از درون‌مايه‌هاى ديگر بخش‌هاى جلد يكم اين كتاب به شمار مى‌رود. | ||
ستايش كورش كبير را كه | ستايش كورش كبير را كه نویسنده خود سه بار به آرامگاه او رفته است، از بخش‌هاى پرآوازه كتاب [[سایکس، سر پرسی مولزورث|سايكس]] بايد دانست. وى خود را آريانى (آريايى) مى‌داند و از اين رو، آن پادشاه بزرگ را دارنده خصال برجسته‌اى مى‌داند كه هر آريايى مى‌تواند بدانها مباهات كند. شرح احوال پيامبر گرامى اسلام(ص) كه از بخش‌هاى پايانى جلد يكم شمرده مى‌شود و شمارش خصال نيكوى [[امام على(ع)|على بن ابى‌طالب(ع)]] و نسبت دادن ويژگى‌هاى ستودنى بدان حضرت و ولايت پذيرى مردمان ایران از او نيز، از پاره‌هاى خواندنى و تأثير گذار اين اثر است. | ||
جلد دوم كتاب كه از دوره ذهبى اسلام (فصل پنجاهم) آغاز مى‌شود، گزارش‌هاى تاريخى | جلد دوم كتاب كه از دوره ذهبى اسلام (فصل پنجاهم) آغاز مى‌شود، گزارش‌هاى تاريخى نویسنده را از روزگار پنجمين خليفه عباسى (170 ه / 786 م) تا دوران حكومت پهلویان در بر دارد و به رويدادهاى 1930 ميلادى مى‌انجامد. اگر چه نویسنده در اين جلد نيز به اصل «موجز گويى» پاى‌بند است و احوال شخصيت‌هاى برجسته خاندان عباسى و رويدادهاى روزگار آنان را با همين روش گزارش مى‌كند، درباره تطور منطقى يا انقلاب ادبى عصر مأمون كه خود موضوعى درخور پژوهش و كامل كننده عصر زرين اسلامى است، از شرح و بسط رويدادها خوددارى نمى‌كند و مطالب و نكته‌هاى بسيار دقيق و يگانه‌اى در اين باره مى‌آورد. | ||
انحطاط خلافت و تجديد استقلال ایران، ظهور تركان سلجوقى، برافتادن امپراطورى سلجوقيان، ادبيات ایران پيش از حمله مغولان و آمدن مغولان به خاک ایران، درون‌مايه گزارش‌هاى اين بخش از كتاب است. | انحطاط خلافت و تجديد استقلال ایران، ظهور تركان سلجوقى، برافتادن امپراطورى سلجوقيان، ادبيات ایران پيش از حمله مغولان و آمدن مغولان به خاک ایران، درون‌مايه گزارش‌هاى اين بخش از كتاب است. نویسنده در اين فصل‌ها از سخنوران و نويسندگان و حكيمان ياد مى‌كند و درباره ادبيات و معمارى ایران در روزگار چيرگى مغول بر اين سرزمين سخن مى‌گويد. ياد كردى از عرفا و صوفيان و آثار تاريخى و شاه‌كارهاى معمارى دوره مغول و صنعت كاشى كارى، ظرف سازى، نقاشى، قالى بافى و فلز كارى، در فصل‌هاى 61 تا 65 كتاب ديده مى‌شود. او مى‌گويد پيش‌رفت ایرانيان در كشيدن صورت گل‌ها، شكل‌هاى هندسى و نقشهاى در هم عربى، ما را مديون خود ساخته است؛ چنان‌كه بسيارى از نقشهاى پرده‌ها، كاغذهاى ديوارى و شمارى از ديگر توليدات كارخانه‌هاى امروزى انگلستان، از نقشهاى قالى‌هاى ایرانى برگرفته شده‌اند. | ||
او هم‌چنين پس از آوردن تاريخچه‌اى از دوران پيدايى و سلطنت تيموريان، صفويان، افشاريان، زنديان، قاجاريان و پهلویان، در فصل‌هاى دراز دامنى به بيدارى ایرانيان و برپايى انقلاب مشروطه و كش‌مكش‌هاى داخلى در اين باره مى‌پردازد و رويكرد شاه ایران را به نخستين جنگ جهانى بازگو مى‌كند. به گفته وى، بر اثر نبود ساختار سياسى و ضعف و فساد قاجاريان، هرج و مرج در جامعه فراگير شد. رشوه گيرى در آن روزگار رواج يافت و حاكمان به اندازه‌اى زبون و ناصالح شدند كه ایرانيان به جنبش مشروطه خواهى دست زدند و آن را به سرانجام رساندند. | او هم‌چنين پس از آوردن تاريخچه‌اى از دوران پيدايى و سلطنت تيموريان، صفويان، افشاريان، زنديان، قاجاريان و پهلویان، در فصل‌هاى دراز دامنى به بيدارى ایرانيان و برپايى انقلاب مشروطه و كش‌مكش‌هاى داخلى در اين باره مى‌پردازد و رويكرد شاه ایران را به نخستين جنگ جهانى بازگو مى‌كند. به گفته وى، بر اثر نبود ساختار سياسى و ضعف و فساد قاجاريان، هرج و مرج در جامعه فراگير شد. رشوه گيرى در آن روزگار رواج يافت و حاكمان به اندازه‌اى زبون و ناصالح شدند كه ایرانيان به جنبش مشروطه خواهى دست زدند و آن را به سرانجام رساندند. | ||
درگيرى‌هاى روس و ترك در غرب ایران و برافتادن روسيه و محاصره شيراز و شكست خوردن قشقايى‌ها و وضع ایران پس از جنگ جهانى نخست، در فصل‌هاى بعدى همين جلد گزارش مى‌شوند. | درگيرى‌هاى روس و ترك در غرب ایران و برافتادن روسيه و محاصره شيراز و شكست خوردن قشقايى‌ها و وضع ایران پس از جنگ جهانى نخست، در فصل‌هاى بعدى همين جلد گزارش مى‌شوند. نویسنده در مقاله پايانى خود به قرارداد پوتسدام (1911)، نشستن رضا خان بر تخت شاهى و چگونگى فرمان‌روايى او و روابطش با انگلستان اشاره مى‌كند. | ||
كتاب [[سایکس، سر پرسی مولزورث|سايكس]] به گفته مترجم محترم، در بر دارنده سرگذشت بيش از سيزده سده از تاريخ ایران بر پايه روايت‌هاى مورخان شرق و غرب و آثار كشف شده است. | كتاب [[سایکس، سر پرسی مولزورث|سايكس]] به گفته مترجم محترم، در بر دارنده سرگذشت بيش از سيزده سده از تاريخ ایران بر پايه روايت‌هاى مورخان شرق و غرب و آثار كشف شده است. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
اگر چه [[سایکس، سر پرسی مولزورث|سايكس]] براى نوشتن بخش يكم اين اثر از منابع دست دوم غير فارسی سود جسته و اين كار از ارزش كتاب وى كاسته، بخش دوم آن (تاريخ معاصر) بر پايه ديده‌ها و تجربه‌هاى شخصى خودش نوشته شده است و به همين دليل از بخش نخست مهم‌تر مى‌نمايد. او براى گرد آورى مدارک و اسناد اين كتاب سال‌ها رنج برد و بسيار كوشش كرد و كمابيش همه منابع قديم و جديد رومى، يونانى، سريانى، ارمنى و عربى و... جز كتاب‌هاى دو سده گذشته را ديد و از چشم خرده بين خود گذراند. او هم‌چنين با 25 سال زيستن در ایران و رفتن به جاهاى گوناگون آن به‌ويژه منطقه‌هاى شرقى و جنوبى آن و آشنايى با آيين‌ها و عادات و آثار و يادگارهاى ایرانى، اطلاعات سودمندى درباره اين سرزمين فراچنگ آورد. ابزارهاى گرد آورى او نيز در سنجش با وسايل اطلاعاتى ديگر ایران شناسان و سياحان، از دقت و مصونيت بيشترى برخوردار بوده است. | اگر چه [[سایکس، سر پرسی مولزورث|سايكس]] براى نوشتن بخش يكم اين اثر از منابع دست دوم غير فارسی سود جسته و اين كار از ارزش كتاب وى كاسته، بخش دوم آن (تاريخ معاصر) بر پايه ديده‌ها و تجربه‌هاى شخصى خودش نوشته شده است و به همين دليل از بخش نخست مهم‌تر مى‌نمايد. او براى گرد آورى مدارک و اسناد اين كتاب سال‌ها رنج برد و بسيار كوشش كرد و كمابيش همه منابع قديم و جديد رومى، يونانى، سريانى، ارمنى و عربى و... جز كتاب‌هاى دو سده گذشته را ديد و از چشم خرده بين خود گذراند. او هم‌چنين با 25 سال زيستن در ایران و رفتن به جاهاى گوناگون آن به‌ويژه منطقه‌هاى شرقى و جنوبى آن و آشنايى با آيين‌ها و عادات و آثار و يادگارهاى ایرانى، اطلاعات سودمندى درباره اين سرزمين فراچنگ آورد. ابزارهاى گرد آورى او نيز در سنجش با وسايل اطلاعاتى ديگر ایران شناسان و سياحان، از دقت و مصونيت بيشترى برخوردار بوده است. | ||
62 تصوير و عكس 49 سرلوحه بسيار نفيس و مهم كه هر يك از آنها از ديد تاريخى و علمى، بسيار سودمند مى‌نمايد، در گوشه و كنار اين كتاب گنجانده شده و نمايه كسان و جاى‌ها در پايان هر يك از جلدها آمده است. پانوشت‌هاى كتاب نيز افزون بر توضيحات معنايى و تاريخى مترجم محترم، شكل لاتين نام‌هاى افراد را در بر دارد و منابع و اسناد كتاب و نقشهاى بزرگ درباره ایران و فهرست عكس‌هاى كتاب، در جلد دوم آن عرضه مى‌شود. به گفته مترجم، چاپ سوم اين اثر رويدادها را تا 1309 خورشيدى (1930 م) گزارش مى‌كند و | 62 تصوير و عكس 49 سرلوحه بسيار نفيس و مهم كه هر يك از آنها از ديد تاريخى و علمى، بسيار سودمند مى‌نمايد، در گوشه و كنار اين كتاب گنجانده شده و نمايه كسان و جاى‌ها در پايان هر يك از جلدها آمده است. پانوشت‌هاى كتاب نيز افزون بر توضيحات معنايى و تاريخى مترجم محترم، شكل لاتين نام‌هاى افراد را در بر دارد و منابع و اسناد كتاب و نقشهاى بزرگ درباره ایران و فهرست عكس‌هاى كتاب، در جلد دوم آن عرضه مى‌شود. به گفته مترجم، چاپ سوم اين اثر رويدادها را تا 1309 خورشيدى (1930 م) گزارش مى‌كند و نویسنده مى‌خواسته است كه در چاپ چهارم، گزارشى را از كنفرانس تاريخى تهران (انجمن سران سه دولت بزرگ دوست و متفق) بدان بيفزايد. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||