۶۱٬۱۸۹
ویرایش
الآثار الباقية عن القرون الخالية: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' اين ' به ' این '
جز (جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران') |
جز (جایگزینی متن - ' اين ' به ' این ') |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
}} | }} | ||
'''الآثار الباقية عن القرون الخالية'''، اثر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان، محمد بن احمد بيرونى]] است كه به زبان عربى و احتمالا در حدود سال 391ق، نگاشته شده است، البته دست كم تا 427ق، تغييراتى در آن صورت داد و مطالبى را نيز بدان افزود. | '''الآثار الباقية عن القرون الخالية'''، اثر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان، محمد بن احمد بيرونى]] است كه به زبان عربى و احتمالا در حدود سال 391ق، نگاشته شده است، البته دست كم تا 427ق، تغييراتى در آن صورت داد و مطالبى را نيز بدان افزود. این کتاب، درباره نجوم و تاريخ است و با تحقیق و تعلیق آقای [[اذکایی، پرویز|پرویز اذکائی]] به چاپ رسیده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در | در این کتاب و نيز کتاب ديگر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، «[[تحقيق ما للهند]]» دقيق‌ترين گزارش‌هاى دوران باستان درباره تاريخ علوم مختلف در هند و گاه‌شمارى ملّت‌ها را ارائه مى‌دهد. [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، در این کتاب، برای آنكه کتابش ملال‌آور نباشد، مسائل پراكنده اما بسيار جالبى را ياد كرده است كه بسيارى از آنها به طبیعیات مربوط مى‌شود. درباره سنجش اعتبار منابع و مآخذ تاريخى از لابه‌لاى آثار مختلفش، به‌ويژه این کتاب، مى‌توان به تقسيم‌بندى ذيل دست يافت: | ||
# گزارشى كه عقل در سنجش آن به كار نمى‌آيد و قياس آن با رويدادها و تجربيات ديگر سودبخش نيست؛ | # گزارشى كه عقل در سنجش آن به كار نمى‌آيد و قياس آن با رويدادها و تجربيات ديگر سودبخش نيست؛ | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
شيوه برخورد [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] با گزارش‌هایى كه تحقق آن به‌طور معمول ممكن باشد، تركيبى از اعتماد بر نقل و به ره‌گيرى از شيوه‌هاى قياسى است. به نظر وى، بايد ذهن خود را از هر گونه پيش‌داورى و تعصب پاك كرد و سپس با مقايسه روايت‌هاى مختلف و يافتن توافق‌ها و تشابه‌هاى آنها تا حد امكان در تصحيح آنها كوشيد. | شيوه برخورد [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] با گزارش‌هایى كه تحقق آن به‌طور معمول ممكن باشد، تركيبى از اعتماد بر نقل و به ره‌گيرى از شيوه‌هاى قياسى است. به نظر وى، بايد ذهن خود را از هر گونه پيش‌داورى و تعصب پاك كرد و سپس با مقايسه روايت‌هاى مختلف و يافتن توافق‌ها و تشابه‌هاى آنها تا حد امكان در تصحيح آنها كوشيد. | ||
البته از آن‌جا كه عمر انسان حتى برای شناخت سرگذشت یک ملت بسيار كوتاه است، آنچه را كه تصحيحش ممكن نبوده، بايد عينا نقل كرد تا آيندگان از امكان دست‌يابى به | البته از آن‌جا كه عمر انسان حتى برای شناخت سرگذشت یک ملت بسيار كوتاه است، آنچه را كه تصحيحش ممكن نبوده، بايد عينا نقل كرد تا آيندگان از امكان دست‌يابى به این اخبار و پژوهش در آنها محروم نمانند. در «الآثار الباقية»، [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] را مى‌توان به‌عنوان یکى از پيشروان مردم‌شناسى و دين‌شناسى تطبيقى، دست كم در ميان مسلمانان، دانست. [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، در این کتاب، در مورد باورها و مراسم آيينى گوناگونى كه در ميان ملل و پيروان اديان و فرق مختلف وجود دارد، بارها به تشابه‌ها و تفاوت‌هاى موجود اشاره مى‌كند. | ||
وى، در | وى، در این کتاب، برای رفع ملال خواننده، مطالب و مسائل پراكنده و در عين حال بسيار جالبى را ذكر مى‌كند. تحقيقات [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] درباره تاريخ و آداب و رسوم ملل مختلف، از بارزترين و نخستين نمونه‌هاى اين‌گونه تحقيقات به شمار مى‌رود. وى، در این کتاب، تعصب و پيروى كوركورانه از عقايد رايج را ردّ مى‌كند، زيرا از نظر وى، تعصب، چشم‌هاى بينا را كور و گوش‌هاى شنوا را كر مى‌كند و انسان را به كارى وامى‌دارد كه خرد و دانش آن را گواهى نمى‌دهد. نام‌آورى [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] در شاخه‌هاى مختلف علم از قبيل رياضيات، نجوم، جغرافيا و... موجب غفلت از مقام وى در فلسفه شده است، اما شواهد موجود از آثار وى آشكار مى‌سازد كه [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]] در این شاخه از معرفت نيز جايگاه درخور توجهى دارد؛ مثلاًدر این کتاب، نتيجه مطالعات خود را درباره ماهيت زمان و ادوار تاريخ و منشأ نظمى كه در طبيعت مشاهده مى‌شود، بيان كرده است. در این کتاب، با اينكه بارها تأكيد كرده است كه هنگام گزارش آداب و رسوم ملل، به نفى يا اثبات نظرات مختلف كارى ندارد، اما باز هم آن دسته از روايات را كه با عقل سليم و اصول روش علمى سازگار نباشد، به یک سو مى‌نهد. [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بيرونى]]، حتى رواياتى را كه از نظر وى مردود است، نقل كرده، زيرا چه بسا خود وى نيز در داورى درباره این گزارش‌ها گه‌گاه به خطا رفته باشد. | ||
== وضعيت کتاب == | == وضعيت کتاب == | ||
اولين بار توسط [[رشیدالدین فضل‌الله|خواجه رشيد‌الدين، فضل‌للّه همدانى]] وزير (645 - 718ق)، در تاريخ«جامع» خود نسخه‌اى خوش‌خط و زيبا، متضمن بيست و پنج مجلس از آن فراهم آورد. تا نيمه دوم سده سيزدهم هجرى قمرى كه على‌قلى ميرزا اعتضاد السلطنة(1234 - 1298ق)، وزير مشهور علوم ناصرى به ترجمه و شرح بهرى از آن پرداخت. در اروپا، نخستين بار، سرهنرى‌راولينسن انگليسى كه نسخه‌اى از کتاب «الآثار» را از ایران خريده بود، گفتارى با استفاده از آن درباره آسياى ميانه نگاشت كه به یک‌باره مورد توجه شرق‌شناسان قرار گرفت. سپس بنياد ترجمه آثار شرقى لندن، در سال 1869م، عزم بر طبع و ترجمه کتاب كرد و | اولين بار توسط [[رشیدالدین فضل‌الله|خواجه رشيد‌الدين، فضل‌للّه همدانى]] وزير (645 - 718ق)، در تاريخ«جامع» خود نسخه‌اى خوش‌خط و زيبا، متضمن بيست و پنج مجلس از آن فراهم آورد. تا نيمه دوم سده سيزدهم هجرى قمرى كه على‌قلى ميرزا اعتضاد السلطنة(1234 - 1298ق)، وزير مشهور علوم ناصرى به ترجمه و شرح بهرى از آن پرداخت. در اروپا، نخستين بار، سرهنرى‌راولينسن انگليسى كه نسخه‌اى از کتاب «الآثار» را از ایران خريده بود، گفتارى با استفاده از آن درباره آسياى ميانه نگاشت كه به یک‌باره مورد توجه شرق‌شناسان قرار گرفت. سپس بنياد ترجمه آثار شرقى لندن، در سال 1869م، عزم بر طبع و ترجمه کتاب كرد و این امر به دانشمند زبان‌شناس آلمانى (استاد رشته ادب عربى)، زاخائو محول شد. | ||
وى، هم متن عربى را ويراست و با عنوان آلمانی «تاريخ‌شناسى ملت‌هاى مشرق زمين» چاپ كرد و هم یک سال بعد، ترجمه انگليسى کتاب را با همان عنوان طبع و نشر نمود. | وى، هم متن عربى را ويراست و با عنوان آلمانی «تاريخ‌شناسى ملت‌هاى مشرق زمين» چاپ كرد و هم یک سال بعد، ترجمه انگليسى کتاب را با همان عنوان طبع و نشر نمود. | ||