۶۱٬۱۸۹
ویرایش
المسالك و الممالك، ابن خرداذبه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران'
جز (جایگزینی متن - '== گزارش محتوا ==' به '==گزارش محتوا==') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران') |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
كتاب طبق معمول آثار جغرافيايى با اطلاعات مرسوم جغرافياى رياضى و مخصوصاً توصيف شكل زمين بنابر نظر بطلميوس آغاز مى‌شود. مؤلف فصلى كوتاه درباره جهت قبله شهرها، قسمت مهمى را به سخن از سواد عراق اختصاص داده و تقسيمات اراضى و نوع خراج آن را ياد كرده و درباره تاريخ آن نيز در اين‌جا و در موارد ديگر كتاب ملاحظاتى به قلم آورده است. وى در قسمتى از كتاب به يادآورى پادشاهان قديم، از فريدون به بعد، بر اساس منابع فارسی پرداخته و از پادشاهان | كتاب طبق معمول آثار جغرافيايى با اطلاعات مرسوم جغرافياى رياضى و مخصوصاً توصيف شكل زمين بنابر نظر بطلميوس آغاز مى‌شود. مؤلف فصلى كوتاه درباره جهت قبله شهرها، قسمت مهمى را به سخن از سواد عراق اختصاص داده و تقسيمات اراضى و نوع خراج آن را ياد كرده و درباره تاريخ آن نيز در اين‌جا و در موارد ديگر كتاب ملاحظاتى به قلم آورده است. وى در قسمتى از كتاب به يادآورى پادشاهان قديم، از فريدون به بعد، بر اساس منابع فارسی پرداخته و از پادشاهان ایران و روم و ترك نام برده است. | ||
نويسنده به دليل داشتن مسئوليت رياست ديوان بريد (پست) ولايت جبال، موفق به جمع‌آورى اطلاعات مفيد و ارزنده‌اى در توصيف راه‌هاى تجارى و مناطقى چون هند، چين، كره و ژاپن شده است. هر چند كه در جاهاى متعدد واقعيات با افسانه‌ها و شايعات درهم آميخته، اما جغرافى‌دانان بعدى همواره به اين كتاب مراجعه مى‌كرده‌اند. | نويسنده به دليل داشتن مسئوليت رياست ديوان بريد (پست) ولايت جبال، موفق به جمع‌آورى اطلاعات مفيد و ارزنده‌اى در توصيف راه‌هاى تجارى و مناطقى چون هند، چين، كره و ژاپن شده است. هر چند كه در جاهاى متعدد واقعيات با افسانه‌ها و شايعات درهم آميخته، اما جغرافى‌دانان بعدى همواره به اين كتاب مراجعه مى‌كرده‌اند. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
كتاب مسالك و ممالك به دانش جغرافى اختصاص دارد. ابن خردادبه اثر خويش را پس از اقامتش در كنار دجله، در سامرا و بين سالهاى 234- 230ق نگاشت. به نظر مى‌رسد مؤلف اثر خود را در دو نوبت نگاشته و در نوبت دوم تغييراتى نيز در آن داده است. بعضى از محققان نيز معتقدند كه عليرغم اصالت اثر، مختصرى از اين كتاب به دست نسل‌هاى بعدى رسيده و تغييراتى در آن داده شده است. | كتاب مسالك و ممالك به دانش جغرافى اختصاص دارد. ابن خردادبه اثر خويش را پس از اقامتش در كنار دجله، در سامرا و بين سالهاى 234- 230ق نگاشت. به نظر مى‌رسد مؤلف اثر خود را در دو نوبت نگاشته و در نوبت دوم تغييراتى نيز در آن داده است. بعضى از محققان نيز معتقدند كه عليرغم اصالت اثر، مختصرى از اين كتاب به دست نسل‌هاى بعدى رسيده و تغييراتى در آن داده شده است. | ||
اين كتاب احتمالاً نخستين اثر با عنوان عمومى مسالك و ممالك است و مؤلف آن نخستين فردى است كه كتابى در جغرافياى اقتصادى گردآورى كرده و اثر وى براى ما باقى مانده است. طرح مباحث اقتصادى در اثر ابن خردادبه بيشتر بدان جهت است كه اولاً مؤلف | اين كتاب احتمالاً نخستين اثر با عنوان عمومى مسالك و ممالك است و مؤلف آن نخستين فردى است كه كتابى در جغرافياى اقتصادى گردآورى كرده و اثر وى براى ما باقى مانده است. طرح مباحث اقتصادى در اثر ابن خردادبه بيشتر بدان جهت است كه اولاً مؤلف ایرانى الاصل مسالك و ممالك از سنت ایرانى در جغرافى‌نگارى پيروى نموده است و جغرافى‌نگاران پيرو سنت ایرانى براى مسائل مربوط به خراج و محصولات و معادن سرزمين‌ها اهميت فراوان قائل بوده‌اند. ثانياً مؤلف به جهت شغل حكومتى خويش نه تنها با راه‌هاى ممالك اسلامى به ويژه ایران آشنا بوده بلكه نياز جدى به داشتن اطلاعات مبسوط از اوضاع اقتصادى جبال داشته است. | ||
از ديگر وجوه اهميت مسالك و ممالك آنست كه اين اثر بر آثار جغرافيايى پس از خود تأثير فراوانى گذارده است. [[ابن حوقل، محمد بن حوقل|ابن حوقل]] صاحب صورة الارض در تدوين اثر خود از مسالك و ممالك سود جسته است. مقدسى كه اثر بسيار ارزشمندى در جغرافيا بنام أحسن التّقاسيم في معرفة الاقاليم گردآورى كرده، ابن خردادبه را از پيشوايان دانش جغرافى مى‌شمرد. ظاهراً نزدیکى ابن خردادبه به خلافت عباسى اين امكان را مهيا ساخته بود كه وى از آرشيوهاى حكومتى استفاده كند و بدين جهت مورد وثوق جغرافى‌دانان پس از خود قرار گرفته بود، هر چند از سوى بعضى نويسندگان اسلامى چون [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج اصفهانى]] به بى‌دقتى متهم شده است. | از ديگر وجوه اهميت مسالك و ممالك آنست كه اين اثر بر آثار جغرافيايى پس از خود تأثير فراوانى گذارده است. [[ابن حوقل، محمد بن حوقل|ابن حوقل]] صاحب صورة الارض در تدوين اثر خود از مسالك و ممالك سود جسته است. مقدسى كه اثر بسيار ارزشمندى در جغرافيا بنام أحسن التّقاسيم في معرفة الاقاليم گردآورى كرده، ابن خردادبه را از پيشوايان دانش جغرافى مى‌شمرد. ظاهراً نزدیکى ابن خردادبه به خلافت عباسى اين امكان را مهيا ساخته بود كه وى از آرشيوهاى حكومتى استفاده كند و بدين جهت مورد وثوق جغرافى‌دانان پس از خود قرار گرفته بود، هر چند از سوى بعضى نويسندگان اسلامى چون [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج اصفهانى]] به بى‌دقتى متهم شده است. | ||
ابن خردادبه در بيان حدود اقاليم و راهها از بطلميوس استفاده نموده و لذا نفوذ و تأثير سنت يونانى در جغرافياى اسلامى از همان ابتدا همپاى نفوذ و تأثير سنت | ابن خردادبه در بيان حدود اقاليم و راهها از بطلميوس استفاده نموده و لذا نفوذ و تأثير سنت يونانى در جغرافياى اسلامى از همان ابتدا همپاى نفوذ و تأثير سنت ایرانى وجود داشته است. | ||
نويسنده در اثرش به «وصف زمين و چگونگى ساختار، قبله، راهها و سرزمين‌ها» پرداخته است. وى همچنين قبله و خراج هر سرزمين و تحول خراج در گذشته و حال، پادشاهان زمين و القاب آنها، راهها، منزلگاه‌ها، تقسيمات سرزمين‌ها، اقوام و نژادها، جزاير و آبها، شگفتى‌هاى زمين و اطلاعات تاريخى را مورد توجه قرار داده و بر خلاف [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|ابن واضح (يعقوبى)]] صاحب [[البلدان، اليعقوبي|البلدان]]، فاصله‌ها را بر حسب ميل و نه منزل يا روز معين كرده و از اين نظر دقيق‌تر از البلدان است. | نويسنده در اثرش به «وصف زمين و چگونگى ساختار، قبله، راهها و سرزمين‌ها» پرداخته است. وى همچنين قبله و خراج هر سرزمين و تحول خراج در گذشته و حال، پادشاهان زمين و القاب آنها، راهها، منزلگاه‌ها، تقسيمات سرزمين‌ها، اقوام و نژادها، جزاير و آبها، شگفتى‌هاى زمين و اطلاعات تاريخى را مورد توجه قرار داده و بر خلاف [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|ابن واضح (يعقوبى)]] صاحب [[البلدان، اليعقوبي|البلدان]]، فاصله‌ها را بر حسب ميل و نه منزل يا روز معين كرده و از اين نظر دقيق‌تر از البلدان است. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
#متن كتاب | #متن كتاب | ||
#ايگناتى، كراچكوفسكى، تاريخ نوشته‌هاى جغرافيايى در جهان اسلامى-دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، | #ايگناتى، كراچكوفسكى، تاريخ نوشته‌هاى جغرافيايى در جهان اسلامى-دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، | ||
#صالحى، نصر اللّه، كتاب‌شناسى جغرافياى تاريخى اسلام و | #صالحى، نصر اللّه، كتاب‌شناسى جغرافياى تاريخى اسلام و ایران، كتاب ماه تاريخ و جغرافيا. | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||