۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تفکر شیعه و شعر دوره صفوی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>'
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>') |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
در دوره صفويه توجه شهرياران صفوى نسبت به مبلغان و مروّجان شيعه باعث شد كه انواع دانش‌ها و علوم مذهبى را رونق و رواج بى‌سابقه‌اى بخشند. در اين دوره، برخلاف انتظار، شاعران شيعى چندان مورد توجه دستگاه‌هاى حكومتى صفويان قرار نگرفتند، ولى با وجود اين، شاهد شاعران فراوان و دفترها و ديوان‌هاى زيادى از آنها هستيم كه در كمتر دوره‌اى سابقه داشته است. در غالب اين آثار، موضوعات و مطالب مذهبى، به‌ويژه مناقب و مراثى پيشوايان شيعه راه يافته است و تقريباً در همه آنها مدح يا مرثيت خاندان رسالت را مى‌توان ديد<ref>مقدمه، ص10</ref> | در دوره صفويه توجه شهرياران صفوى نسبت به مبلغان و مروّجان شيعه باعث شد كه انواع دانش‌ها و علوم مذهبى را رونق و رواج بى‌سابقه‌اى بخشند. در اين دوره، برخلاف انتظار، شاعران شيعى چندان مورد توجه دستگاه‌هاى حكومتى صفويان قرار نگرفتند، ولى با وجود اين، شاهد شاعران فراوان و دفترها و ديوان‌هاى زيادى از آنها هستيم كه در كمتر دوره‌اى سابقه داشته است. در غالب اين آثار، موضوعات و مطالب مذهبى، به‌ويژه مناقب و مراثى پيشوايان شيعه راه يافته است و تقريباً در همه آنها مدح يا مرثيت خاندان رسالت را مى‌توان ديد<ref>مقدمه، ص10</ref> | ||
محور اساسى اين پژوهش بر اين بوده است كه تفكر شيعى در آثار منظوم اين دوره مطالعه و بررسى گردد و ضمن ارزيابى كم‌وكيف آنها مشخص شود كه اين تفكر خاص در شعر شاعران شيعى‌مذهب به چه ميزان است. در مراجعه به ديوان‌هاى شعر اين دوره و كندوكاو در اشعار مندرج در آنها متوجه خواهيم شد كه اولاً موضوعات مذهبى نسبت به ديگر مطالب به مقدار بسيار اندك در اين آثار منعكس شده است و اكثر شاعران، بيشتر فعاليت و كوشش و استعداد خود را در زمينه‌هاى ديگر به كار برده‌اند؛ ثانياً اغلب موضوعات مذهبى و دينى، مطالب تكرارى و تقليدى است كه پيامى خاص را كه منبعث از مكتب و عقايد راسخ باشد در بر ندارد و به‌خصوص تفكرات اصيل شيعى، آن‌گونه كه شايسته است، جز در شعر دو سه شاعر غير حرفه‌اى، در كمتر جايى انعكاس يافته است<ref>همان</ref> | محور اساسى اين پژوهش بر اين بوده است كه تفكر شيعى در آثار منظوم اين دوره مطالعه و بررسى گردد و ضمن ارزيابى كم‌وكيف آنها مشخص شود كه اين تفكر خاص در شعر شاعران شيعى‌مذهب به چه ميزان است. در مراجعه به ديوان‌هاى شعر اين دوره و كندوكاو در اشعار مندرج در آنها متوجه خواهيم شد كه اولاً موضوعات مذهبى نسبت به ديگر مطالب به مقدار بسيار اندك در اين آثار منعكس شده است و اكثر شاعران، بيشتر فعاليت و كوشش و استعداد خود را در زمينه‌هاى ديگر به كار برده‌اند؛ ثانياً اغلب موضوعات مذهبى و دينى، مطالب تكرارى و تقليدى است كه پيامى خاص را كه منبعث از مكتب و عقايد راسخ باشد در بر ندارد و به‌خصوص تفكرات اصيل شيعى، آن‌گونه كه شايسته است، جز در شعر دو سه شاعر غير حرفه‌اى، در كمتر جايى انعكاس يافته است.<ref>همان</ref> | ||
به‌طور كلى مى‌توان گفت كه مذهب شيعه و تفكر خاص و اصيل آن به‌عنوان يك موضوع اساسى، در شعر اين دوره كمتر مطرح بوده و آنچه بيش از هر چيز شاعران اين عصر را به خود مشغول مى‌داشته، از مقوله و موضوعى ديگر بوده كه در فصول اين رساله، مفصل درباره آن بحث و اظهار نظر شده است. به همين علت بيشتر مباحث اين تحقيق به‌صورتى تدوين و طراحى شده است كه بتوان آنها را در تبيين و شناخت زمينه‌هايى كه منجر به تأثير كمتر تفكر شيعى در شعر اين دوره شده، به‌طور مؤثر مورد استفاده قرار داد<ref>همان، ص11</ref> | به‌طور كلى مى‌توان گفت كه مذهب شيعه و تفكر خاص و اصيل آن به‌عنوان يك موضوع اساسى، در شعر اين دوره كمتر مطرح بوده و آنچه بيش از هر چيز شاعران اين عصر را به خود مشغول مى‌داشته، از مقوله و موضوعى ديگر بوده كه در فصول اين رساله، مفصل درباره آن بحث و اظهار نظر شده است. به همين علت بيشتر مباحث اين تحقيق به‌صورتى تدوين و طراحى شده است كه بتوان آنها را در تبيين و شناخت زمينه‌هايى كه منجر به تأثير كمتر تفكر شيعى در شعر اين دوره شده، به‌طور مؤثر مورد استفاده قرار داد<ref>همان، ص11</ref> | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
در بخش دوم كتاب، نويسنده ابتدا به بررسى نفوذ و گسترش فرهنگ قرآن و احاديث و روايات اسلامى در شعر اين زمان پرداخته است. بى‌شك شعراى پارسى‌گوى كه غالباً از عالمان و انديشمندان مسلمان بوده‌اند، در سرودن اشعار خود از همان ابتدا به آيات قرآنى و احاديث اسلامى توجه داشته‌اند و آثار آنها همواره متأثر از فرهنگ دينى بوده است. نويسنده با ذكر آيات و رواياتى كه شعراى اين دوره با استفاده از آنها به سرودن شعر پرداخته‌اند سعى كرده ميزان تأثيرپذيرى شعراى دوره صفويه از اين منابع غنى اسلامى را تبيين نمايد<ref>همان، ص157 - 171</ref> | در بخش دوم كتاب، نويسنده ابتدا به بررسى نفوذ و گسترش فرهنگ قرآن و احاديث و روايات اسلامى در شعر اين زمان پرداخته است. بى‌شك شعراى پارسى‌گوى كه غالباً از عالمان و انديشمندان مسلمان بوده‌اند، در سرودن اشعار خود از همان ابتدا به آيات قرآنى و احاديث اسلامى توجه داشته‌اند و آثار آنها همواره متأثر از فرهنگ دينى بوده است. نويسنده با ذكر آيات و رواياتى كه شعراى اين دوره با استفاده از آنها به سرودن شعر پرداخته‌اند سعى كرده ميزان تأثيرپذيرى شعراى دوره صفويه از اين منابع غنى اسلامى را تبيين نمايد<ref>همان، ص157 - 171</ref> | ||
ذكر منقبت پيامبر(ص) و ائمه(ع) از قديم‌ترين ايام در شعر فارسى، معمول و رايج بوده و شعراى متعهد تا آنجا كه شرايط سياسى و علايق قلبى و اعتقادى آنها اجازه مى‌داده است، به ستايش اين بزرگان مى‌پرداختند<ref>همان، ص173</ref>؛ لذا نويسنده در فصل دوم اين اثر اشعارى را كه در منقبت حضرت زهرا(س) و فرزندان ايشان سروده شده و در انتهاى آن، اشعار مذمت دشمنان اهل‌بيت(ع) را مورد بررسى قرار داده است<ref>همان، ص204 - 230</ref> | ذكر منقبت پيامبر(ص) و ائمه(ع) از قديم‌ترين ايام در شعر فارسى، معمول و رايج بوده و شعراى متعهد تا آنجا كه شرايط سياسى و علايق قلبى و اعتقادى آنها اجازه مى‌داده است، به ستايش اين بزرگان مى‌پرداختند<ref>همان، ص173</ref>؛ لذا نويسنده در فصل دوم اين اثر اشعارى را كه در منقبت حضرت زهرا(س) و فرزندان ايشان سروده شده و در انتهاى آن، اشعار مذمت دشمنان اهل‌بيت(ع) را مورد بررسى قرار داده است.<ref>همان، ص204 - 230</ref> | ||
نويسنده در فصل آخر كتاب به بحث درباره عناصر اساسى تفكر شيعه پرداخته و مواردى از ويژگى‌ها و عناصر خاص را كه مبيّن بارز فكر و فرهنگ شيعى است و در ديوان‌ها و دفترهاى شعر و تذكره‌هاى اين دوره ديده مى‌شود، مانند: ولايت، عدل، شفاعت و عصمت، مورد بررسى قرار داده است<ref>همان، ص231 - 246</ref> | نويسنده در فصل آخر كتاب به بحث درباره عناصر اساسى تفكر شيعه پرداخته و مواردى از ويژگى‌ها و عناصر خاص را كه مبيّن بارز فكر و فرهنگ شيعى است و در ديوان‌ها و دفترهاى شعر و تذكره‌هاى اين دوره ديده مى‌شود، مانند: ولايت، عدل، شفاعت و عصمت، مورد بررسى قرار داده است.<ref>همان، ص231 - 246</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||