پرش به محتوا

تجريد التوحيد المفيد: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>'
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>')
خط ۳۲: خط ۳۲:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
در مقدمه نخست، به اهمیت کتاب و نویسنده آن، اشاره گردیده<ref>ر.ک: مقدمه نخست، ص5-‎7</ref> و در مقدمه دوم، ضمن اشاره به اهمیت، فضیلت، منزلت و جایگاه بحث از توحید، به ذکر زندگی‎نامه مؤلف، پرداخته شده و در پایان، به برخی از اقدامات تحقیقی صورت‎گرفته در کتاب، اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص9-‎45</ref>.
در مقدمه نخست، به اهمیت کتاب و نویسنده آن، اشاره گردیده<ref>ر.ک: مقدمه نخست، ص5-‎7</ref> و در مقدمه دوم، ضمن اشاره به اهمیت، فضیلت، منزلت و جایگاه بحث از توحید، به ذکر زندگی‎نامه مؤلف، پرداخته شده و در پایان، به برخی از اقدامات تحقیقی صورت‎گرفته در کتاب، اشاره شده است.<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص9-‎45</ref>.


کتاب با بیان حقیقت توحید آغاز شده است. به اعتقاد نویسنده، حقیقت توحید آن است که همه امور را با قطع التفات از اسباب و وسائط، از خداوند دانست و اعتقاد داشت که هیچ خیر و شری وجود ندارد، مگر از سوی او که ثمره آن، توکل و ترک شکایت از خلق و رضایت از خداوند و تسلیم در برابر حکمت اوست. وی به این نکته اشاره دارد که توحید، دو قسم می‎باشد: نخست آنکه به زبان گفته شود: «لا إله إلا الله» که این مرتبه از توحید، بین مؤمن و منافقی که مکنونات قلبی خویش را پنهان می‎کند، یکسان است. قسم دوم، آن است که در قلب آدمی، مخالفت و انکاری با مفهوم این جمله، وجود نداشته، بلکه شخص در قلب خویش نیز به آن اعتقاد داشته و آن را تصدیق کند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص51-52</ref>.
کتاب با بیان حقیقت توحید آغاز شده است. به اعتقاد نویسنده، حقیقت توحید آن است که همه امور را با قطع التفات از اسباب و وسائط، از خداوند دانست و اعتقاد داشت که هیچ خیر و شری وجود ندارد، مگر از سوی او که ثمره آن، توکل و ترک شکایت از خلق و رضایت از خداوند و تسلیم در برابر حکمت اوست. وی به این نکته اشاره دارد که توحید، دو قسم می‎باشد: نخست آنکه به زبان گفته شود: «لا إله إلا الله» که این مرتبه از توحید، بین مؤمن و منافقی که مکنونات قلبی خویش را پنهان می‎کند، یکسان است. قسم دوم، آن است که در قلب آدمی، مخالفت و انکاری با مفهوم این جمله، وجود نداشته، بلکه شخص در قلب خویش نیز به آن اعتقاد داشته و آن را تصدیق کند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص51-52</ref>.


نویسنده در ادامه، ضمن اشاره به آیه شریفه 23 سوره جاثیه: '''أَفَرَأَيتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلٰهَهُ هَوَاهُ''' (پس آیا دیدى کسى را که هوس خویش را معبود خود قرار داده) و آیات دیگر، به بیان اصل شرک پرداخته و افراد خداوند در ولایت، حاکمیت و روبوبیت را توضیح داده و سپس، حقیقت استعاذه و پناه بردن به خداوند از شر شیطان را تبیین نموده است<ref>ر.ک: همان، ص53-‎58</ref>.
نویسنده در ادامه، ضمن اشاره به آیه شریفه 23 سوره جاثیه: '''أَفَرَأَيتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلٰهَهُ هَوَاهُ''' (پس آیا دیدى کسى را که هوس خویش را معبود خود قرار داده) و آیات دیگر، به بیان اصل شرک پرداخته و افراد خداوند در ولایت، حاکمیت و روبوبیت را توضیح داده و سپس، حقیقت استعاذه و پناه بردن به خداوند از شر شیطان را تبیین نموده است.<ref>ر.ک: همان، ص53-‎58</ref>.


نویسنده در ادامه، ضمن بیان حقیقت قول قدریه و مجوس پیرامون ربوبیت خداوند، شرک را دو نوع شرک در الهیت و ربوبیت دانسته و سپس، به توضیح معنای آیه شریفه 165 سوره بقره: '''وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَاداً يحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبّاً لِلَّهِ وَ لَوْ يرَى الَّذِينَ ظَلَمُوا إِذْ يرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً وَ أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ‎''' (و برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهایى [براى او] برمى‎گزینند و آنها را چون دوستى خدا، دوست می‌‏دارند، ولى کسانى که ایمان آورده‌‏اند، به خدا محبت بیشترى دارند. کسانى که [با برگزیدن بت‎ها، به خود] ستم نموده‌‏اند، اگر می‌‏دانستند هنگامى که عذاب را مشاهده کنند تمام نیرو [ها] از آنِ خداست و خدا سخت‏کیفر است)، پرداخته و سپس، ادله بطلان دلایل اهل شرک را بررسی نموده است<ref>ر.ک: همان، ص60-‎63</ref>.
نویسنده در ادامه، ضمن بیان حقیقت قول قدریه و مجوس پیرامون ربوبیت خداوند، شرک را دو نوع شرک در الهیت و ربوبیت دانسته و سپس، به توضیح معنای آیه شریفه 165 سوره بقره: '''وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَاداً يحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبّاً لِلَّهِ وَ لَوْ يرَى الَّذِينَ ظَلَمُوا إِذْ يرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً وَ أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ‎''' (و برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهایى [براى او] برمى‎گزینند و آنها را چون دوستى خدا، دوست می‌‏دارند، ولى کسانى که ایمان آورده‌‏اند، به خدا محبت بیشترى دارند. کسانى که [با برگزیدن بت‎ها، به خود] ستم نموده‌‏اند، اگر می‌‏دانستند هنگامى که عذاب را مشاهده کنند تمام نیرو [ها] از آنِ خداست و خدا سخت‏کیفر است)، پرداخته و سپس، ادله بطلان دلایل اهل شرک را بررسی نموده است.<ref>ر.ک: همان، ص60-‎63</ref>.


نویسنده خبیث‎ترین شرک‎ها را شرک در ربوبیت می‎داند؛ زیرا معتقد است که این شرک، متضمن تعطیل الهیت و ربوبیت و استناد خلق به غیر خدای سبحان است. وی معتقد است شرک قدریه نیز داخل در این باب بوده و به‎خاطر همین برخی صحابه، آنها را مانند مجوس دانسته‎اند<ref>ر.ک: همان، ص65</ref>.
نویسنده خبیث‎ترین شرک‎ها را شرک در ربوبیت می‎داند؛ زیرا معتقد است که این شرک، متضمن تعطیل الهیت و ربوبیت و استناد خلق به غیر خدای سبحان است. وی معتقد است شرک قدریه نیز داخل در این باب بوده و به‎خاطر همین برخی صحابه، آنها را مانند مجوس دانسته‎اند<ref>ر.ک: همان، ص65</ref>.
خط ۴۵: خط ۴۵:
# عده‎ای اموات را زیارت کرده و برای آنها دعا می‎کنند؛ که این همان زیارت شرعی است.
# عده‎ای اموات را زیارت کرده و برای آنها دعا می‎کنند؛ که این همان زیارت شرعی است.
# عده‎ای اموات را زیارت کرده و به‎واسطه آنها دعا می‎کنند؛ که نویسنده این قسم را شرک در الهیت و محبت دانسته است.
# عده‎ای اموات را زیارت کرده و به‎واسطه آنها دعا می‎کنند؛ که نویسنده این قسم را شرک در الهیت و محبت دانسته است.
# عده‎ای اموات را زیارت کرده و از آنها طلب حاجت می‎کنند؛ که شرک در ربوبیت دانسته شده است<ref>ر.ک: همان، ص67-‎70</ref>.  
# عده‎ای اموات را زیارت کرده و از آنها طلب حاجت می‎کنند؛ که شرک در ربوبیت دانسته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص67-‎70</ref>.  


از دیگر موضوعات و مطالبی که نویسنده به آنها پرداخته، عبارتند از: شرک در لفظ؛ شرک در ارادات و نیات؛ تقرب به خداوند به‎وسیله شفعا؛ حقیقت شرک؛ خصائص الهیت؛ شرک بودن تشبیه و تشبه؛ سوء ظن به خداوند؛ اقسام مردم در عبادت خداوند و استعانت از او؛ اصناف مردم در منفعت و حکمت عبادت؛ حقیقت عبادت و سر آن و..<ref>ر.ک: همان، ص71-‎120</ref>.  
از دیگر موضوعات و مطالبی که نویسنده به آنها پرداخته، عبارتند از: شرک در لفظ؛ شرک در ارادات و نیات؛ تقرب به خداوند به‎وسیله شفعا؛ حقیقت شرک؛ خصائص الهیت؛ شرک بودن تشبیه و تشبه؛ سوء ظن به خداوند؛ اقسام مردم در عبادت خداوند و استعانت از او؛ اصناف مردم در منفعت و حکمت عبادت؛ حقیقت عبادت و سر آن و..<ref>ر.ک: همان، ص71-‎120</ref>.  
خط ۵۱: خط ۵۱:
کتاب «تطهير الاعتقاد عن أدران الإلحاد» نیز با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب بدون تبویب و فصل‎بندی، در ضمن عناوین متعدد، عرضه شده است.
کتاب «تطهير الاعتقاد عن أدران الإلحاد» نیز با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب بدون تبویب و فصل‎بندی، در ضمن عناوین متعدد، عرضه شده است.


در مقدمه محقق، ابتدا نکات و توضیحاتی پیرامون کتاب ارائه گردیده و سپس، به ذکر زندگی‎نامه مفصلی از نویسنده، پرداخته شده و در پایان نیز به اقدامات تحقیقی صورت‎گرفته در کتاب، اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص127-‎184</ref>.
در مقدمه محقق، ابتدا نکات و توضیحاتی پیرامون کتاب ارائه گردیده و سپس، به ذکر زندگی‎نامه مفصلی از نویسنده، پرداخته شده و در پایان نیز به اقدامات تحقیقی صورت‎گرفته در کتاب، اشاره شده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص127-‎184</ref>.


در مقدمه کوتاه مؤلف، به موضوع کتاب، اشاره گردیده است<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص187-‎189</ref>.
در مقدمه کوتاه مؤلف، به موضوع کتاب، اشاره گردیده است.<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص187-‎189</ref>.


نویسنده در این کتاب، به بیان برخی از قواعد دین و اصول مهمی که دانستن آن برای موحدین، لازم و ضروری است، پرداخته که عبارتند از:
نویسنده در این کتاب، به بیان برخی از قواعد دین و اصول مهمی که دانستن آن برای موحدین، لازم و ضروری است، پرداخته که عبارتند از:
خط ۵۹: خط ۵۹:
اصل اول که از ضروریات دین می‎باشد، این است که هر چیزی که در قرآن آمده، حق، صادق، هدایت، علم و یقین بوده و هیچ باطل، کذب، گمراهی، جهالت و شکی در آن وجود ندارد؛ این اصل، اصلی مسلم و مورد اتفاق بوده و اسلام و ایمان کسی تمام نمی‎شود، مگر به‎واسطه اقرار به آن<ref>ر.ک: متن کتاب، ص189</ref>.
اصل اول که از ضروریات دین می‎باشد، این است که هر چیزی که در قرآن آمده، حق، صادق، هدایت، علم و یقین بوده و هیچ باطل، کذب، گمراهی، جهالت و شکی در آن وجود ندارد؛ این اصل، اصلی مسلم و مورد اتفاق بوده و اسلام و ایمان کسی تمام نمی‎شود، مگر به‎واسطه اقرار به آن<ref>ر.ک: متن کتاب، ص189</ref>.


اصل دوم آن است که تمامی انبیا و پیامبران الهی(ع)، از اولین تا آخرین، برای دعوت مردم به توحید و پرستش خدای یگانه، مبعوث شدند و اولین چیزی که پیامبران(ع) به مردم ابلاغ می‎کردند، توحید الهی بوده است<ref>ر.ک: همان</ref>.
اصل دوم آن است که تمامی انبیا و پیامبران الهی(ع)، از اولین تا آخرین، برای دعوت مردم به توحید و پرستش خدای یگانه، مبعوث شدند و اولین چیزی که پیامبران(ع) به مردم ابلاغ می‎کردند، توحید الهی بوده است.<ref>ر.ک: همان</ref>.


اصل سوم آن است که توحید بر دو قسم می‎باشد:
اصل سوم آن است که توحید بر دو قسم می‎باشد:
خط ۶۵: خط ۶۵:
# توحید در عبادت؛ به معنای افراد و فرد بودن خداوند در جمیع عبادات. این قسمی است که مشرکین در آن، برای خداوند شریک قائل شده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص190</ref>.
# توحید در عبادت؛ به معنای افراد و فرد بودن خداوند در جمیع عبادات. این قسمی است که مشرکین در آن، برای خداوند شریک قائل شده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص190</ref>.


نویسنده در اصل چهارم، با استفاده از آیات قرآن، به اثبات این امر پرداخته است که مشرکین اقرار دارند که خداوند خالق آنها بوده و آسمان‎ها و زمین را آفریده و رازقی است که زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می‎آورد و تدبیرکننده امور بوده و مالک گوش‎ها و چشم‎ها و دل‎هاست<ref>ر.ک: همان، ص192</ref>.
نویسنده در اصل چهارم، با استفاده از آیات قرآن، به اثبات این امر پرداخته است که مشرکین اقرار دارند که خداوند خالق آنها بوده و آسمان‎ها و زمین را آفریده و رازقی است که زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می‎آورد و تدبیرکننده امور بوده و مالک گوش‎ها و چشم‎ها و دل‎هاست.<ref>ر.ک: همان، ص192</ref>.


اصل پنجم، این است که عبادت، بالاترین غایت خضوع و تذلل بوده و استعمال نمی‎شود، مگر در خضوع در برابر خدای تعالی؛ چون او عطاکننده بزرگ‎ترین نعمت‎هاست و... رأس و اساس عبادات، توحید الهی است<ref>ر.ک: همان، ص193</ref>.
اصل پنجم، این است که عبادت، بالاترین غایت خضوع و تذلل بوده و استعمال نمی‎شود، مگر در خضوع در برابر خدای تعالی؛ چون او عطاکننده بزرگ‎ترین نعمت‎هاست و... رأس و اساس عبادات، توحید الهی است.<ref>ر.ک: همان، ص193</ref>.


نویسنده پس از ذکر این اصول، به ذکر انواع عبادت و توضیح هریک پرداخته است که از جمله آنها عبارتند از: عبادت اعتقادی، لفظی، بدنی و مالی<ref>ر.ک: همان، ص194-‎195</ref>.
نویسنده پس از ذکر این اصول، به ذکر انواع عبادت و توضیح هریک پرداخته است که از جمله آنها عبارتند از: عبادت اعتقادی، لفظی، بدنی و مالی<ref>ر.ک: همان، ص194-‎195</ref>.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش