۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>'
جز (جایگزینی متن - 'فارسي' به 'فارسی') |
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>') |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
تاریخنامه طبری ترجمه اثر مورخ و مفسر معروف [[طبری، محمد بن جریر|محمد بن جریر طبری]] (متوفی 310ق)، صاحب اثر معروف أخبار الأمم و الملوك میباشد که تحت عنوان تاریخ طبری از سوی مرحوم ابوالقاسم پاینده به فارسی ترجمه شده است. بر اساس تاریخ طبری، در روزگار سامانیان، [[بلعمی، محمد بن محمد|ابوعلی محمد بن محمد بن عبدالله بلعمی]] (متوفی 363ق)، کتاب معروف تاریخ بلعمی را ساخت. اینک نیز از تاریخنامه طبری، به همت [[روشن، محمد|محمد روشن]] تصحیح جدید و کاملتری (نسبت به تصحیحات قبلی) با افزودن تعلیقات و توضیحات در اختیار دانشپژوهان قرار گرفته است. نقطه نظرات مصحح در مورد کیفیت انتساب ترجمه تاریخ طبری به [[بلعمی، محمد بن محمد|ابوعلی بلعمی]] و بهطور کلی نقش [[بلعمی، محمد بن محمد|بلعمی]] در فرآیند ترجمه این اثر قابل توجه است<ref>ر.ک: تبریزنیا، مجتبی، ص32</ref>. | تاریخنامه طبری ترجمه اثر مورخ و مفسر معروف [[طبری، محمد بن جریر|محمد بن جریر طبری]] (متوفی 310ق)، صاحب اثر معروف أخبار الأمم و الملوك میباشد که تحت عنوان تاریخ طبری از سوی مرحوم ابوالقاسم پاینده به فارسی ترجمه شده است. بر اساس تاریخ طبری، در روزگار سامانیان، [[بلعمی، محمد بن محمد|ابوعلی محمد بن محمد بن عبدالله بلعمی]] (متوفی 363ق)، کتاب معروف تاریخ بلعمی را ساخت. اینک نیز از تاریخنامه طبری، به همت [[روشن، محمد|محمد روشن]] تصحیح جدید و کاملتری (نسبت به تصحیحات قبلی) با افزودن تعلیقات و توضیحات در اختیار دانشپژوهان قرار گرفته است. نقطه نظرات مصحح در مورد کیفیت انتساب ترجمه تاریخ طبری به [[بلعمی، محمد بن محمد|ابوعلی بلعمی]] و بهطور کلی نقش [[بلعمی، محمد بن محمد|بلعمی]] در فرآیند ترجمه این اثر قابل توجه است.<ref>ر.ک: تبریزنیا، مجتبی، ص32</ref>. | ||
محمد روشن در درآمد کوتاهی قبل از پیشگفتار که به تصحیحات و چاپهای قبلی خود از تاریخنامه طبری اشاره میکنند، چکیدهای از تفحصات خود را چنین باز نمودهاند: «سپاس و آزادی خدای را که تاریخنامه طبری که بهنادرست در پارهای از نگاشتههای پارسی، تاریخ بلعمی خوانده شده است و من بهفراخی در پیشگفتار خود از این انتساب ناروا سخن راندهام و باز نمودهام که [[بلعمی، محمد بن محمد|ابوعلی محمد بن محمد بن بلعمی]] از پایه و مایه دانش بهرهای چندان نداشته و در این کار واسطهای بیش نبوده است و ترجمه ناب این اثر از دبیران و منشیان دانشمند و گمنام دیوان سامانیان بوده است و سه تن یا سه گروه در این کار اهتمام ورزیدهاند و بهاحتمال بسیار از کار همدیگر آگاهی نداشتهاند»<ref>ر.ک: همان</ref>. | محمد روشن در درآمد کوتاهی قبل از پیشگفتار که به تصحیحات و چاپهای قبلی خود از تاریخنامه طبری اشاره میکنند، چکیدهای از تفحصات خود را چنین باز نمودهاند: «سپاس و آزادی خدای را که تاریخنامه طبری که بهنادرست در پارهای از نگاشتههای پارسی، تاریخ بلعمی خوانده شده است و من بهفراخی در پیشگفتار خود از این انتساب ناروا سخن راندهام و باز نمودهام که [[بلعمی، محمد بن محمد|ابوعلی محمد بن محمد بن بلعمی]] از پایه و مایه دانش بهرهای چندان نداشته و در این کار واسطهای بیش نبوده است و ترجمه ناب این اثر از دبیران و منشیان دانشمند و گمنام دیوان سامانیان بوده است و سه تن یا سه گروه در این کار اهتمام ورزیدهاند و بهاحتمال بسیار از کار همدیگر آگاهی نداشتهاند»<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
افزون بر ارزشهای تاریخی تاریخنامه طبری، اهمیت این کتاب بهعنوان اثری ادبی و شان آن در تاریخ ادبیات ایران و جایگاه آن همچون حلقهای اصلی از زنجیره تطور زبان و ادب فارسی بر اهل فن پوشیده نیست. در خصوص جنبه ادبی تاریخنامه طبری، مصحح محترم کتاب در پیشگفتار مینویسد: «تاریخنامه طبری، پس از «مقدمه شاهنامه ابومنصوری» که رسالهواری بیست و سی برگی است و به فرمان ابومنصور عبدالرزاق طوسی به سال 346ق، گردآوری گشته، دومین متن منثور تاریخدار زبان فارسی است. ترجمه تاریخنامه طبری به سال 352ق، به روزگار سامانیان به دوران منصور بن نوح بن احمد بن اسماعیل صورت پذیرفته است. از آن روزگاران، در سدههای نخستین استقرار حکومتهای ایرانی، آثار چندانی بهجای نمانده است. ازاینروی تاریخنامه طبری از نخستین نمونههای ارجمند زبان فارسی دری است که گذشته از قدمت و اصالت، به اعتبار در بر داشتن و احتوای آن بر تاریخ عمومی جهان و ایران، از آفرینش آدم(ع) تا روزگار نویسنده، مجموعهای گرانبار از اساطیر و داستانها و افسانههای آیینی و ملی است و از سویی دیگر به سبب گنجینهای گرانبار از واژگان و ترکیبهای کهن زبان فارسی و پرهیز از بهکار بردن واژههای بیگانه، شایسته بازنگری و بررسی و مداقه است»<ref>ر.ک: تبریزنیا، مجتبی، ص32</ref>. | افزون بر ارزشهای تاریخی تاریخنامه طبری، اهمیت این کتاب بهعنوان اثری ادبی و شان آن در تاریخ ادبیات ایران و جایگاه آن همچون حلقهای اصلی از زنجیره تطور زبان و ادب فارسی بر اهل فن پوشیده نیست. در خصوص جنبه ادبی تاریخنامه طبری، مصحح محترم کتاب در پیشگفتار مینویسد: «تاریخنامه طبری، پس از «مقدمه شاهنامه ابومنصوری» که رسالهواری بیست و سی برگی است و به فرمان ابومنصور عبدالرزاق طوسی به سال 346ق، گردآوری گشته، دومین متن منثور تاریخدار زبان فارسی است. ترجمه تاریخنامه طبری به سال 352ق، به روزگار سامانیان به دوران منصور بن نوح بن احمد بن اسماعیل صورت پذیرفته است. از آن روزگاران، در سدههای نخستین استقرار حکومتهای ایرانی، آثار چندانی بهجای نمانده است. ازاینروی تاریخنامه طبری از نخستین نمونههای ارجمند زبان فارسی دری است که گذشته از قدمت و اصالت، به اعتبار در بر داشتن و احتوای آن بر تاریخ عمومی جهان و ایران، از آفرینش آدم(ع) تا روزگار نویسنده، مجموعهای گرانبار از اساطیر و داستانها و افسانههای آیینی و ملی است و از سویی دیگر به سبب گنجینهای گرانبار از واژگان و ترکیبهای کهن زبان فارسی و پرهیز از بهکار بردن واژههای بیگانه، شایسته بازنگری و بررسی و مداقه است»<ref>ر.ک: تبریزنیا، مجتبی، ص32</ref>. | ||
پیشگفتار مصحح کتاب با شرحی از زندگینامه، شکل و شمایل فرضی، تحصیلات و مدارج علمی، اوضاع و احوال زمان حیات و آثار طبری ادامه مییابد. آنگاه معرفی و بررسی جامع و مفیدی از مهمترین اثر طبری، یعنی أخبار الأمم و الملوك یا تاريخ الرسل و الملوك همراه با اظهار نظرات گروهی از مورخان قدیم و محققان و صاحبنظران جدید درباره ارزشها و ویژگیهای تاریخ طبری ارائه شده است<ref>ر.ک: همان، ص33-32؛ مقدمه مصحح، صفحه هجده تا بیستوهشت</ref>. | پیشگفتار مصحح کتاب با شرحی از زندگینامه، شکل و شمایل فرضی، تحصیلات و مدارج علمی، اوضاع و احوال زمان حیات و آثار طبری ادامه مییابد. آنگاه معرفی و بررسی جامع و مفیدی از مهمترین اثر طبری، یعنی أخبار الأمم و الملوك یا تاريخ الرسل و الملوك همراه با اظهار نظرات گروهی از مورخان قدیم و محققان و صاحبنظران جدید درباره ارزشها و ویژگیهای تاریخ طبری ارائه شده است.<ref>ر.ک: همان، ص33-32؛ مقدمه مصحح، صفحه هجده تا بیستوهشت</ref>. | ||
در فراز دیگری از پیشگفتار، مصحح به توصیف اوضاع و احوال و شرایط زمانی مناسبی که در اثر ضعف و تحلیل قدرت خلافت عباسی از یکسو و ظهور حکومتهای محلی همچون سامانیان و آلبویه - که علاقه و اهتمام وافری به حمایت از دانشمندان و احیای زبان مادری داشتند - از سوی دیگر به وجود آمده بود، میپردازد و نشان میدهد که مهمترین عامل پیدایی و افزونی آثار فارسی بعد از اسلام، بستر مناسبی بود که به این ترتیب، بهویژه توسط حکومتهای محلی با تمایلات نژادی و قومی و به تعبیری ملی فراهم شده بود<ref>ر.ک: همان، ص33؛ همان، صفحه سیوسه</ref>. | در فراز دیگری از پیشگفتار، مصحح به توصیف اوضاع و احوال و شرایط زمانی مناسبی که در اثر ضعف و تحلیل قدرت خلافت عباسی از یکسو و ظهور حکومتهای محلی همچون سامانیان و آلبویه - که علاقه و اهتمام وافری به حمایت از دانشمندان و احیای زبان مادری داشتند - از سوی دیگر به وجود آمده بود، میپردازد و نشان میدهد که مهمترین عامل پیدایی و افزونی آثار فارسی بعد از اسلام، بستر مناسبی بود که به این ترتیب، بهویژه توسط حکومتهای محلی با تمایلات نژادی و قومی و به تعبیری ملی فراهم شده بود<ref>ر.ک: همان، ص33؛ همان، صفحه سیوسه</ref>. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
در جلد اول و دوم «تاریخنامه طبری» یا تاریخ عمومی عالم، نیز بهسان سایر تواریخ عمومی که در بطن تمدن اسلامی پدید آمدند، حوادث جهان از زمان حضرت آدم آغاز میگردد و وقایع با ترکیبی از تاریخ پیامبران پس از حضرت آدم تا حضرت محمد(ص)، تاریخ اسطورهای ایران، تاریخ باستان ایران و تاریخ اسلام نقل میشوند<ref>ر.ک: تبریزنیا، مجتبی، ص33</ref>. | در جلد اول و دوم «تاریخنامه طبری» یا تاریخ عمومی عالم، نیز بهسان سایر تواریخ عمومی که در بطن تمدن اسلامی پدید آمدند، حوادث جهان از زمان حضرت آدم آغاز میگردد و وقایع با ترکیبی از تاریخ پیامبران پس از حضرت آدم تا حضرت محمد(ص)، تاریخ اسطورهای ایران، تاریخ باستان ایران و تاریخ اسلام نقل میشوند<ref>ر.ک: تبریزنیا، مجتبی، ص33</ref>. | ||
جلد نخست، شامل ابتدای تاریخ عالم تا خبر مرگ قباد، پادشاه ساسانی است. عناوین برخی بابهای کتاب عبارتند از: آفرینش آدم(ع)، نبوت حضرت آدم(ع)، خبر پیامبری شیث و ادریس، حدیث کیومرث، پادشاهی طهمورث، پادشاهی جمشید، خبر نوح(ع)، خبر پادشاهی ضحاک، پادشاهی نمرود، هود پیغمبر و قوم عاد، خبر صالح(ع)، خبر ابراهیم خلیلالرحمان، قصه یعقوب(ع)، قصه یوسف(ع)، پادشاهی کیقباد و قصه الیاس. همچنین تاریخ پیامبران و پادشاهان ایران تا زمان سلطنت و مرگ قباد ساسانی بهترتیب و توالی ایام حیات و رسالت و سلطنت آنها ذکر شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | جلد نخست، شامل ابتدای تاریخ عالم تا خبر مرگ قباد، پادشاه ساسانی است. عناوین برخی بابهای کتاب عبارتند از: آفرینش آدم(ع)، نبوت حضرت آدم(ع)، خبر پیامبری شیث و ادریس، حدیث کیومرث، پادشاهی طهمورث، پادشاهی جمشید، خبر نوح(ع)، خبر پادشاهی ضحاک، پادشاهی نمرود، هود پیغمبر و قوم عاد، خبر صالح(ع)، خبر ابراهیم خلیلالرحمان، قصه یعقوب(ع)، قصه یوسف(ع)، پادشاهی کیقباد و قصه الیاس. همچنین تاریخ پیامبران و پادشاهان ایران تا زمان سلطنت و مرگ قباد ساسانی بهترتیب و توالی ایام حیات و رسالت و سلطنت آنها ذکر شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در جلد دوم، رویدادهای تاریخی و سلطنت پادشاهان ساسانی پس از مرگ قباد و آغاز پادشاهی انوشیروان پی گرفته میشود و متن اصلی کتاب با سقوط دودمان ساسانی به پایان میرسد. در این قسمت نیز حوادث دوران یادشده در سرزمینهای دیگر همچون یمن، حبشه و عربستان طبق منابع و روایات اسلامی آورده شده است. این قسمت، بخش کمتری از صفحات جلد دوم را در بر میگیرد که عناوین پارهای از مطالب آن به این شرح است: پادشاهی نوشیروان بن قباد، خبر آمدن ابرهه با لشکر به قصد خانه خدا، ولادت پیامبر(ص)، خبر وفات انوشیروان، قصه پرویز با قیصر روم، ذکر علامات و معجزات پیغمبر(ص)، خبر حرب عرب و عجم بر سر ذیقار، نوشتن نامه پیامبر(ص) برای خسروپرویز، پادشاهی اردشیر بن شیرویه و پادشاهی یزدجرد بن شهریار<ref>ر.ک: همان</ref>. | در جلد دوم، رویدادهای تاریخی و سلطنت پادشاهان ساسانی پس از مرگ قباد و آغاز پادشاهی انوشیروان پی گرفته میشود و متن اصلی کتاب با سقوط دودمان ساسانی به پایان میرسد. در این قسمت نیز حوادث دوران یادشده در سرزمینهای دیگر همچون یمن، حبشه و عربستان طبق منابع و روایات اسلامی آورده شده است. این قسمت، بخش کمتری از صفحات جلد دوم را در بر میگیرد که عناوین پارهای از مطالب آن به این شرح است: پادشاهی نوشیروان بن قباد، خبر آمدن ابرهه با لشکر به قصد خانه خدا، ولادت پیامبر(ص)، خبر وفات انوشیروان، قصه پرویز با قیصر روم، ذکر علامات و معجزات پیغمبر(ص)، خبر حرب عرب و عجم بر سر ذیقار، نوشتن نامه پیامبر(ص) برای خسروپرویز، پادشاهی اردشیر بن شیرویه و پادشاهی یزدجرد بن شهریار<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||