۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الميزان في أحكام تجويد القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>'
جز (جایگزینی متن - '== وابسته‌ها ==' به '==وابسته‌ها==') |
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده در مقدمه، ضمن حمد خداوند متذکر می‌شود که این کتاب جامع احکام تجوید به روایت حفص از عاصم بن ابونجود از طریق شاطبیه است. او همچنین این نکته را هم خاطرنشان می‌کند که تخصص او در ادبیات عرب است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص5</ref> | نویسنده در مقدمه، ضمن حمد خداوند متذکر می‌شود که این کتاب جامع احکام تجوید به روایت حفص از عاصم بن ابونجود از طریق شاطبیه است. او همچنین این نکته را هم خاطرنشان می‌کند که تخصص او در ادبیات عرب است.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص5</ref> | ||
وی می‌نویسد: من در ابتدا قصد داشتم احکام قرآن را در کتاب مختصری جمع کنم، اما وقتی برای نگارش این اثر از علمای بزرگ بهره بردم به مطالبی دست یافتم که تا آن زمان برای خودم روشن نشده بود و سزاوار ندیدم که تنها خودم از این مطالب استفاده کنم؛ لذا بحث را به‌صورت مبسوط و خالی از هرگونه افراط و تفریط مطرح کردم<ref>ر.ک: همان، ص6</ref> | وی می‌نویسد: من در ابتدا قصد داشتم احکام قرآن را در کتاب مختصری جمع کنم، اما وقتی برای نگارش این اثر از علمای بزرگ بهره بردم به مطالبی دست یافتم که تا آن زمان برای خودم روشن نشده بود و سزاوار ندیدم که تنها خودم از این مطالب استفاده کنم؛ لذا بحث را به‌صورت مبسوط و خالی از هرگونه افراط و تفریط مطرح کردم<ref>ر.ک: همان، ص6</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
او در فضیلت تلاوت قرآن، 5 آیه و 12 را روایت ذکر می‌کند. سپس ده ادب از آداب تلاوت قرآن مانند اخلاص، طهارت ظاهری و باطنی، رو به قبله بودن و... را بیان می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص13-18</ref> وی مباحث کتاب را با بحث از احرف سبعه ادامه می‌دهد؛ روایتی از پیامبر(ص) با مضمون نزول قرآن بر هفت حرف ذکر می‌کند و جواز این امر را به‌خاطر توسّع بر مسلمانان و تخفیفی برای آنان می‌شمارد. در اینکه منظور از احرف سبعه چیست، در بین عالمان اختلاف شده؛ برخی می‌گویند منظور از آن لغات مختلف قبائل است و قولی هم بر این است که مراد از آن، معانی احکام قرآنی مانند محکم و متشابه و حلال و حرام و انشا و اخبار و... است. نویسنده با ترجیح جانب قول امام ابوالفضل رازی این اختلاف را در موارد ذیل جایز می‌داند: اختلاف اسماء در افراد و تثنیه و جمع یا تذکیر و تأنیث؛ مثلاًمی‌توان خواند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَينَ أَخَوَيكمْ وَ اتَّقُوا اللَّـهَ لَعَلَّكمْ تُرْحَمُونَ» (الحجرات: ١٠) یا اینکه این‌گونه بخوانیم: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَينَ إخْوَتكمْ وَ اتَّقُوا اللَّـهَ لَعَلَّكمْ تُرْحَمُونَ (الحجرات: ١٠). | او در فضیلت تلاوت قرآن، 5 آیه و 12 را روایت ذکر می‌کند. سپس ده ادب از آداب تلاوت قرآن مانند اخلاص، طهارت ظاهری و باطنی، رو به قبله بودن و... را بیان می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص13-18</ref> وی مباحث کتاب را با بحث از احرف سبعه ادامه می‌دهد؛ روایتی از پیامبر(ص) با مضمون نزول قرآن بر هفت حرف ذکر می‌کند و جواز این امر را به‌خاطر توسّع بر مسلمانان و تخفیفی برای آنان می‌شمارد. در اینکه منظور از احرف سبعه چیست، در بین عالمان اختلاف شده؛ برخی می‌گویند منظور از آن لغات مختلف قبائل است و قولی هم بر این است که مراد از آن، معانی احکام قرآنی مانند محکم و متشابه و حلال و حرام و انشا و اخبار و... است. نویسنده با ترجیح جانب قول امام ابوالفضل رازی این اختلاف را در موارد ذیل جایز می‌داند: اختلاف اسماء در افراد و تثنیه و جمع یا تذکیر و تأنیث؛ مثلاًمی‌توان خواند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَينَ أَخَوَيكمْ وَ اتَّقُوا اللَّـهَ لَعَلَّكمْ تُرْحَمُونَ» (الحجرات: ١٠) یا اینکه این‌گونه بخوانیم: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَينَ إخْوَتكمْ وَ اتَّقُوا اللَّـهَ لَعَلَّكمْ تُرْحَمُونَ (الحجرات: ١٠). | ||
اختلاف در تصریف افعال، وجوه اعراب، در نقص و زیادت، ابدال (یعنی جایگزینی حرفی به‌جای حرف دیگر) و هجا (مانند اماله و اظهار و ادغام و تسهیل و...) از دیگر موارد اختلاف در احرف سبعه و جایز هستند. نزول قرآن بر احرف سبعه را علاوه بر تسهیل بر عباد، دلیلی هم بر راستی رسالت پیامبر(ص) شمرده‌اند؛ چراکه او فردی امّی بود و به‌حسب ظواهر امر فقط باید از لهجه قریش آگاهی داشته باشد و حال اینکه آن را به لهجه‌های متفاوت عرب خوانده است<ref>ر.ک: همان، ص18-20</ref> | اختلاف در تصریف افعال، وجوه اعراب، در نقص و زیادت، ابدال (یعنی جایگزینی حرفی به‌جای حرف دیگر) و هجا (مانند اماله و اظهار و ادغام و تسهیل و...) از دیگر موارد اختلاف در احرف سبعه و جایز هستند. نزول قرآن بر احرف سبعه را علاوه بر تسهیل بر عباد، دلیلی هم بر راستی رسالت پیامبر(ص) شمرده‌اند؛ چراکه او فردی امّی بود و به‌حسب ظواهر امر فقط باید از لهجه قریش آگاهی داشته باشد و حال اینکه آن را به لهجه‌های متفاوت عرب خوانده است.<ref>ر.ک: همان، ص18-20</ref> | ||
نویسنده در ادامه از جمع مصحف در زمان ابوبکر، به دستور او و به تشویق عمر توسط زید بن ثابت به انگیزه حفظ آن در صورت شهادت و موت حافظان قرآن سخن می‌گوید. وی سپس از نسخه‌برداری از روی آن (که مصحف امام نامیده می‌شد) در زمان عثمان به تحریک حذیفة بن یمان و سوزاندن سایر مصاحف به دستور همو، به‌منظور حفظ امت از اختلاف صحبت می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص20-23</ref> | نویسنده در ادامه از جمع مصحف در زمان ابوبکر، به دستور او و به تشویق عمر توسط زید بن ثابت به انگیزه حفظ آن در صورت شهادت و موت حافظان قرآن سخن می‌گوید. وی سپس از نسخه‌برداری از روی آن (که مصحف امام نامیده می‌شد) در زمان عثمان به تحریک حذیفة بن یمان و سوزاندن سایر مصاحف به دستور همو، به‌منظور حفظ امت از اختلاف صحبت می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص20-23</ref> | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
فریال زکریا درباره اختلاف قرائات می‌نویسد: عثمان هریک از نسخه‌های آن مصحف واحد را به یک نفر داد تا به بلاد مورد نظرش ببرند. زید بن ثابت مأمور مصحف مدنی، عبدالله بن سائب مأمور مصحف مکی، مغیرة بن ابی‌شهاب مخزومی مأمور مصحف شامی، ابوعبدالرحمن سلمی مأمور مصحف کوفی و عامر بن عبدالقیس مأمور مصحف اهل بصره شدند تا آن را بر اهالی این شهرها قرائت کنند و قرائات هریک از این شهرها به‌خاطر آموختن از شخص ارسال‌شده و وجود اختلاف در قرائت این اشخاص، مختلف شد<ref>ر.ک: همان، ص23-24</ref> | فریال زکریا درباره اختلاف قرائات می‌نویسد: عثمان هریک از نسخه‌های آن مصحف واحد را به یک نفر داد تا به بلاد مورد نظرش ببرند. زید بن ثابت مأمور مصحف مدنی، عبدالله بن سائب مأمور مصحف مکی، مغیرة بن ابی‌شهاب مخزومی مأمور مصحف شامی، ابوعبدالرحمن سلمی مأمور مصحف کوفی و عامر بن عبدالقیس مأمور مصحف اهل بصره شدند تا آن را بر اهالی این شهرها قرائت کنند و قرائات هریک از این شهرها به‌خاطر آموختن از شخص ارسال‌شده و وجود اختلاف در قرائت این اشخاص، مختلف شد<ref>ر.ک: همان، ص23-24</ref> | ||
ادامه مطالب این قسمت کتاب، درباره قرائت‌های متواتر و بیان تفاوت بین قرائت، روایت و طریق، بیان ارکان قرائت صحیح، ذکر اسامی قراء سبعه (نافع، عبدالله بن کثیر، ابوعمرو بن علاء، عبدالله بن عامر، عاصم بن ابونجود، حمزة بن حبیب زیات و کسائی) و راویات از آنها و توضیح مختصری درباره عاصم بن ابونجود اسدی، شیخ اقراء در کوفه و حفص بن سلیمان بن مغیره اسدی غاضری و راویان از آنها است<ref>ر.ک: همان، ص24-28</ref> | ادامه مطالب این قسمت کتاب، درباره قرائت‌های متواتر و بیان تفاوت بین قرائت، روایت و طریق، بیان ارکان قرائت صحیح، ذکر اسامی قراء سبعه (نافع، عبدالله بن کثیر، ابوعمرو بن علاء، عبدالله بن عامر، عاصم بن ابونجود، حمزة بن حبیب زیات و کسائی) و راویات از آنها و توضیح مختصری درباره عاصم بن ابونجود اسدی، شیخ اقراء در کوفه و حفص بن سلیمان بن مغیره اسدی غاضری و راویان از آنها است.<ref>ر.ک: همان، ص24-28</ref> | ||
نویسنده در بخش دوم محتوایی کتاب درباره تعریف علم تجوید، مراتب سه‌گانه تلاوت، حکم ذکر استعاذه قبل از قرائت قرآن و بیان مواضع جهر استعاذه و موارد بیان سری بودن آن، شروع قرآن با «بسم الله الرحمن الرحيم» و بیان قواعد تجویدی، مانند: مخارج حروف، صفات حروف (مانند قلقله و تفشی و صفیر و لین و... تفخیم و ترقیق)، احکام لام و تنوین و نون ساکنه و مد و وقف و ابتدا و... بحث کرده است<ref>ر.ک: همان، ص29-249</ref> | نویسنده در بخش دوم محتوایی کتاب درباره تعریف علم تجوید، مراتب سه‌گانه تلاوت، حکم ذکر استعاذه قبل از قرائت قرآن و بیان مواضع جهر استعاذه و موارد بیان سری بودن آن، شروع قرآن با «بسم الله الرحمن الرحيم» و بیان قواعد تجویدی، مانند: مخارج حروف، صفات حروف (مانند قلقله و تفشی و صفیر و لین و... تفخیم و ترقیق)، احکام لام و تنوین و نون ساکنه و مد و وقف و ابتدا و... بحث کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص29-249</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است. پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، حاوی مطالب مفیدی در شرح محتواست و منابع کتاب هم در همان جا ذکر شده است. صفحات 269 تا 272، اختصاص دارد به معرفی برخی کتاب‌های انتشارات دارالقمة و دارالإيمان. نویسنده از همه کسانی که وی را در نگارش این اثر یاری کرده‌اند تشکر کرده و به‌طور خاص از دکتر حافظ ایوب و استاد محمود داود نام برده است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص10-11</ref> | فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است. پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، حاوی مطالب مفیدی در شرح محتواست و منابع کتاب هم در همان جا ذکر شده است. صفحات 269 تا 272، اختصاص دارد به معرفی برخی کتاب‌های انتشارات دارالقمة و دارالإيمان. نویسنده از همه کسانی که وی را در نگارش این اثر یاری کرده‌اند تشکر کرده و به‌طور خاص از دکتر حافظ ایوب و استاد محمود داود نام برده است.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص10-11</ref> | ||
نویسنده در برخی موارد با رسم شکل و جدول، نظم و وضوح بیشتری به مطالب بخشیده است؛ به‌عنوان نمونه می‌توان به جدول‌های صفحات 41، 47، 63 و شکل‌های صفحات 51، 62 و 64 اشاره کرد. | نویسنده در برخی موارد با رسم شکل و جدول، نظم و وضوح بیشتری به مطالب بخشیده است؛ به‌عنوان نمونه می‌توان به جدول‌های صفحات 41، 47، 63 و شکل‌های صفحات 51، 62 و 64 اشاره کرد. | ||