پرش به محتوا

النوادر (اشعری قمی): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'کتابها' به 'کتاب‌ها'
جز (جایگزینی متن - ' )' به ')')
جز (جایگزینی متن - 'کتابها' به 'کتاب‌ها')
خط ۵۳: خط ۵۳:
مراجعه به اسناد کتاب و دقت در آن تردیدی باقی نمی گذارد‌ که‌ لااقل عمده کتاب تألیف حسین بن سعید است, زیرا هرچند احمد بن محمد‌ بن‌ عیسی‌ و حسین بن سعید در برخی مشایخ چون ابن ابی عمیر و احمد بن محمد بن ابی‌ نصر‌ بزنطی و عثمان بن عیسی مشترکند, ولی در کتاب, مشایخی دیده می‌شود‌ (مانند‌ نضر‌ بن سوید, قاسم بن محمد, فضالة بن ایوب, محمد بن فضیل, قاسم بن عروة,…) که‌ تنها‌ از‌ مشایخ حسین بن سعید بوده و احمد بن محمد بن عیسی از آنها‌ روایت‌ نمی‌کند.4
مراجعه به اسناد کتاب و دقت در آن تردیدی باقی نمی گذارد‌ که‌ لااقل عمده کتاب تألیف حسین بن سعید است, زیرا هرچند احمد بن محمد‌ بن‌ عیسی‌ و حسین بن سعید در برخی مشایخ چون ابن ابی عمیر و احمد بن محمد بن ابی‌ نصر‌ بزنطی و عثمان بن عیسی مشترکند, ولی در کتاب, مشایخی دیده می‌شود‌ (مانند‌ نضر‌ بن سوید, قاسم بن محمد, فضالة بن ایوب, محمد بن فضیل, قاسم بن عروة,…) که‌ تنها‌ از‌ مشایخ حسین بن سعید بوده و احمد بن محمد بن عیسی از آنها‌ روایت‌ نمی‌کند.4


وجود نام احمد بن محمد بن عیسی در آغاز سند نخستین کتاب نیز دلیلی‌ بر‌ تألیف کتاب توسط وی نیست زیرا در بسیاری از کتابهای قدیمی نام‌ راوی‌ کتاب در آغاز آن آمده است, بنابراین‌ احمد‌ بن‌ محمد بن عیسی می‌تواند راوی کتاب‌ باشد‌.
وجود نام احمد بن محمد بن عیسی در آغاز سند نخستین کتاب نیز دلیلی‌ بر‌ تألیف کتاب توسط وی نیست زیرا در بسیاری از کتاب‌های قدیمی نام‌ راوی‌ کتاب در آغاز آن آمده است, بنابراین‌ احمد‌ بن‌ محمد بن عیسی می‌تواند راوی کتاب‌ باشد‌.


هیچ دلیلی هم در دست نیست که نام این کتاب نوادر است بنابراین‌ نمی‌ توان استدلال کرد که نوادر‌ از‌ احمد بن‌ محمد‌ بن‌ عیسی است و از حسین بن سعید‌ نیست‌.5
هیچ دلیلی هم در دست نیست که نام این کتاب نوادر است بنابراین‌ نمی‌ توان استدلال کرد که نوادر‌ از‌ احمد بن‌ محمد‌ بن‌ عیسی است و از حسین بن سعید‌ نیست‌.5
خط ۱۷۹: خط ۱۷۹:
3 این اسناد را نسخه بردار کتاب‌ اختصار‌ نموده‌ باشد, شبیه اختصار در [[التفسير (عیاشی)|تفسیر عیاشی]].
3 این اسناد را نسخه بردار کتاب‌ اختصار‌ نموده‌ باشد, شبیه اختصار در [[التفسير (عیاشی)|تفسیر عیاشی]].


احتمال اوّل با توجه به اینکه مشایخ واقع در‌ اول اسناد, استادِ هیچ شخص خاصی نیستند, و از سوی دیگر همگی به یک‌ شکل بوده, تمامی با‌ راوی‌ مستقیم از امام معصوم علیه‌السلام شروع می‌شود, بعید به نظر می‌رسد; زیرا اگر این روایات از کتاب یا کتابهای دیگری باشد نمی‌تواند تصادفاً به یک شکل و سیاق‌ درآمده باشد و یا اصلاً روایت مستقیم از امام یا روایت با دو واسطه یا بیشتر در آن دیده نشود, افزون بر این که اصل وارد کردن روایات از یک کتاب در‌ لابلای‌ روایات کتاب دیگر بعید به نظر می رسد.
احتمال اوّل با توجه به اینکه مشایخ واقع در‌ اول اسناد, استادِ هیچ شخص خاصی نیستند, و از سوی دیگر همگی به یک‌ شکل بوده, تمامی با‌ راوی‌ مستقیم از امام معصوم علیه‌السلام شروع می‌شود, بعید به نظر می‌رسد; زیرا اگر این روایات از کتاب یا کتاب‌های دیگری باشد نمی‌تواند تصادفاً به یک شکل و سیاق‌ درآمده باشد و یا اصلاً روایت مستقیم از امام یا روایت با دو واسطه یا بیشتر در آن دیده نشود, افزون بر این که اصل وارد کردن روایات از یک کتاب در‌ لابلای‌ روایات کتاب دیگر بعید به نظر می رسد.


احتمال دوم نیز بعید است, چرا که اسناد این روایات در سایر کتب مانند کتب اربعه که به نقل از حسین بن‌ سعید‌ است با سندهای قبل متفاوت بوده و در ثانی در اسناد معلّقه معمولاً می‌بایست نام شخص اول سند معلّق در سند معلّق علیه تکرار شده و تعلیق به اتکای این‌ تکرار‌ باشد, ولی در اسناد کتاب موجود چنین نیست.
احتمال دوم نیز بعید است, چرا که اسناد این روایات در سایر کتب مانند کتب اربعه که به نقل از حسین بن‌ سعید‌ است با سندهای قبل متفاوت بوده و در ثانی در اسناد معلّقه معمولاً می‌بایست نام شخص اول سند معلّق در سند معلّق علیه تکرار شده و تعلیق به اتکای این‌ تکرار‌ باشد, ولی در اسناد کتاب موجود چنین نیست.
خط ۲۱۸: خط ۲۱۸:
قسم سوم: تمام یا قسمتی از (کتاب نکاح) حسین بن سعید‌ از‌ کتب سی گانه ‌ ‌وی است‌ و با‌ توجه‌ به متصل بودن‌ اسناد‌ آن مشکلی در این‌ قسم‌ دیده نمی‌شود.
قسم سوم: تمام یا قسمتی از (کتاب نکاح) حسین بن سعید‌ از‌ کتب سی گانه ‌ ‌وی است‌ و با‌ توجه‌ به متصل بودن‌ اسناد‌ آن مشکلی در این‌ قسم‌ دیده نمی‌شود.


گفتنی است که با توجه به عبارت آخر این قسم (تم‌ کتاب‌ النکاح و بعده کتاب الطلاق فی الدرج‌) به‌ نظر می‌ آید‌ که‌ عبارت [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشی]] در ترجمه‌ حسین بن سعید: 58/136 که کتاب نکاح و کتاب طلاق را دو کتاب دانسته نه‌ یک‌ کتاب صحیح و عبارت [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در‌ فهرست‌: 58‌/220‌ که‌ از آن برمی‌ آید‌ این دو, یک کتابند درست نیست و برای این که عدد (سی) در تعداد کتابها صحیح درآید‌, مثلاً‌ می‌ بایست کتاب التجارات والاجارات یکی باشد چنانچه‌ از‌ عبارت‌ [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشی]] ‌ برمی‌ آید‌.
گفتنی است که با توجه به عبارت آخر این قسم (تم‌ کتاب‌ النکاح و بعده کتاب الطلاق فی الدرج‌) به‌ نظر می‌ آید‌ که‌ عبارت [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشی]] در ترجمه‌ حسین بن سعید: 58/136 که کتاب نکاح و کتاب طلاق را دو کتاب دانسته نه‌ یک‌ کتاب صحیح و عبارت [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در‌ فهرست‌: 58‌/220‌ که‌ از آن برمی‌ آید‌ این دو, یک کتابند درست نیست و برای این که عدد (سی) در تعداد کتاب‌ها صحیح درآید‌, مثلاً‌ می‌ بایست کتاب التجارات والاجارات یکی باشد چنانچه‌ از‌ عبارت‌ [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشی]] ‌ برمی‌ آید‌.


قسم چهارم: نیز ممکن است قسمت اندکی از کتاب الحج حسین بن سعید باشد که البته همه آن نیز از کتاب معاویة بن عمار در حج برگرفته‌ شده است.
قسم چهارم: نیز ممکن است قسمت اندکی از کتاب الحج حسین بن سعید باشد که البته همه آن نیز از کتاب معاویة بن عمار در حج برگرفته‌ شده است.
خط ۲۲۶: خط ۲۲۶:
به هرحال, این قسم اخیر چندان مسلم نیست که جزئی از کتب حسین بن سعید باشد, خصوصاً با عنایت‌ به‌ موارد عدیده ای در این قسم که به احتمال قابل توجه از فقه الرضاست, بویژه که تنها اندکی از اسناد مرسل این قسم در سایر مصادر از حسین بن سعید‌ نقل‌ شده است‌.
به هرحال, این قسم اخیر چندان مسلم نیست که جزئی از کتب حسین بن سعید باشد, خصوصاً با عنایت‌ به‌ موارد عدیده ای در این قسم که به احتمال قابل توجه از فقه الرضاست, بویژه که تنها اندکی از اسناد مرسل این قسم در سایر مصادر از حسین بن سعید‌ نقل‌ شده است‌.


حاصل بحث حاضر این است که حجم عمده کتابِ موجود, برگرفته از کتابهای سی گانه حسین بن‌ سعید است: از کتاب صوم, و کتاب نذور و ایمان و کفارات و کتاب نکاح‌ و احتمالاً‌ کتب‌ دیگر وی, و ممکن است بخشی از کتاب از حسین بن سعید نباشد.
حاصل بحث حاضر این است که حجم عمده کتابِ موجود, برگرفته از کتاب‌های سی گانه حسین بن‌ سعید است: از کتاب صوم, و کتاب نذور و ایمان و کفارات و کتاب نکاح‌ و احتمالاً‌ کتب‌ دیگر وی, و ممکن است بخشی از کتاب از حسین بن سعید نباشد.


* کتابُ النوادر, ابی جعفربن محمّدبن ‌‌عیسی‌ الاشعری القمی, قم, مدرسه امام المهدی, 184ص.
* کتابُ النوادر, ابی جعفربن محمّدبن ‌‌عیسی‌ الاشعری القمی, قم, مدرسه امام المهدی, 184ص.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش