أفضل التواريخ: تفاوت میان نسخه‌ها

افضل التواريخ، وقايع هر سال را جداگانه در يك مجلد تدوین و هر جلد را به چهار باب تقسيم كرده است. هر جلد خطبه و مقدمه جداگانه دارد.

افضل‌التواريخ، در پرتو گرايش مؤلف آن به حق‌گویى، از اخبار مهم و پشت پرده خالى نيست. افضل‌الملك خود را از مورخان رسمى و متملق برتر مى‌شمارد و به صراحت مى‌گوید كه از دوره صدرات امين‌السطان يا ديگر صدراعظم‌ها همچنان كه از دوران معزولى آنان به انصاف سخن رانده است. هر چند اين ادعا خالى از مبالغه نيست، شيوه اين مورخ با سبک مورخان ديگر آن روزگار، چون هدايت به ویژه سپهر، فرق دارد. افضل‌الملك حتى در چند مورد، به انتقاد از دولت و تلویحا از شاه پرداخته است، مضرات استقراض دولت ايران از دول خارجه را برشمرده و از ايجاد مراكز صنعتى و كارخانه به دست كمپانى‌هاى خارجى انتقاد كرده است. به نظر او پيش از تاسيس كارخانه‌هايى مثل قندسازى يا كبريت‌سازى، كارخانه ماشين سازى و ريخته‌گرى در ايران ايجاد شود تا به وارد كردن كليه تجهيزات كارخانه‌هاى مذكور از خارج نيازى نباشد. وى از تمدن دولت غرب و استغراق آن در ماديات نيز انتقاد كرده است. همچنين افضل‌الملك به مواجب هنگفتى كه رجال آن دوره دريافت مى‌كرده‌اند، به سختى اعتراض كرده است. وى، ضمن تمجيد از كفايت و بزرگى كسانى؛ چون عبدالحسين ميرزا فرمانفرما، جاه‌طلبى‌هاى فراوان آنان را آماج فراون ساخته است. در افضل‌التواريخ، از ناصرالملك همدانى به نيكى و به عنوان يكى از سياست‌مداران مطلع و بزرگ عصر مظفرى ياد شده است. اظهار نظر جالب‌تر او درباره دكتر مصدق است، در زمانى كه وى در سال‌هاى آغاز جوانى و گمنامى بوده است.

وى مى‌نویسند، ميرزا محمدخان مصدق‌السلطنه را امروز، از طرف شغل، مستوفى و محاسب خراسان گویند؛ لكن، رتبه، حسب، نسب، استعداد، هوش، فضل، حساب دانى و عاملى اين طفل كه يك شبه ره صد ساله مى‌رود، بالاتراز استيفاى اول و محاسب بودن ايالات و ولايات است. هر شخص قابل و لايقى مى‌تواند خود را با بضاعت مالى به استيفا و محاسبه نویسى ولايتى برساند، لكن مشاراليه مراتب ديگر دارند...