۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
دانشنا‌مه‌ی سوره‌های قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
لینک درون متنی
(لینک درون متنی) |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
در این مجموعه، همه سوره‌های قرآن از سیزده منظر مورد کاوش و بررسی قرارگرفته است. | در این مجموعه، همه سوره‌های قرآن از سیزده منظر مورد کاوش و بررسی قرارگرفته است. | ||
مناظر سیزدهگانه سورهها عبارتند از: | مناظر سیزدهگانه سورهها عبارتند از: | ||
# نام سوره: سوره‌های قرآن یا به نص پیامبر(ص) نام گرفتهاند و یا به شیوع بین اصحاب ایشان و یا طبق جمله نخست آنها. منابع این بخش عبارتند از: [[تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور|التحرير و التنوير]]، [[منهج الصادقين في إلزام المخالفين|منهج الصادقين]]، قاموس قرآن و تفسیر نمونه. | # نام سوره: سوره‌های قرآن یا به نص پیامبر(ص) نام گرفتهاند و یا به شیوع بین اصحاب ایشان و یا طبق جمله نخست آنها. منابع این بخش عبارتند از: [[تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور|التحرير و التنوير]]، [[منهج الصادقين في إلزام المخالفين|منهج الصادقين]]، [[قاموس قرآن]] و [[تفسیر نمونه]]. | ||
# تعداد آیات: با توجه به اختلافی که قراء در توقف بر جملات قرآن و بهاصطلاح ایجاد آیه دارند، نظر قراء بهتفکیک در این بخش آورده شده است. قرآنی که بیشتر در دسترس ماست، آیات آن طبق نظر قراء کوفه است و این بهترین نظر است؛ زیرا ظاهراً نظرات قراء کوفه تحت اشراف امام علی(ع) شکل گرفته است. منبع این بخش، دو کتاب تفسیر [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان]] و جوامع الجامع است که هر دوی آنها از مفسر کبیر شیخ طبرسی است. | # تعداد آیات: با توجه به اختلافی که قراء در توقف بر جملات قرآن و بهاصطلاح ایجاد آیه دارند، نظر قراء بهتفکیک در این بخش آورده شده است. قرآنی که بیشتر در دسترس ماست، آیات آن طبق نظر قراء کوفه است و این بهترین نظر است؛ زیرا ظاهراً نظرات قراء کوفه تحت اشراف [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] شکل گرفته است. منبع این بخش، دو کتاب تفسیر [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان]] و [[تفسیر جوامع الجامع (محقق، جامعه مدرسین)|جوامع الجامع]] است که هر دوی آنها از مفسر کبیر [[طبرسی، فضل بن حسن|شیخ طبرسی]] است. | ||
# تعداد کلمات و حروف: دقت مسلمانان در حفظ قران، آنها را واداشته است تا حساب کلمات و حروف سوره‌های قرآن را جداگانه محفوظ نگه دارند. منبع این بخش تفسیر حجة التفاسير است. این کتاب نیز این مطالب را از کتاب تفسیر ابوالفتوح رازی نقل کرده است. | # تعداد کلمات و حروف: دقت مسلمانان در حفظ قران، آنها را واداشته است تا حساب کلمات و حروف سوره‌های قرآن را جداگانه محفوظ نگه دارند. منبع این بخش تفسیر حجة التفاسير است. این کتاب نیز این مطالب را از کتاب [[روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن|تفسیر ابوالفتوح رازی]] نقل کرده است. | ||
# محل نزول: تشخیص مکی و یا مدنی بودن سوره‌های قرآن در فهم معانی آنها مؤثر است. سوره‌های مکی بیشتر روی اصول اعتقادی و سوره‌های مدنی بیشتر روی فروعات دینی متمرکز است. منابع این بخش عبارتند از کتب تفسیر مجمع | # محل نزول: تشخیص مکی و یا مدنی بودن سوره‌های قرآن در فهم معانی آنها مؤثر است. سوره‌های مکی بیشتر روی اصول اعتقادی و سوره‌های مدنی بیشتر روی فروعات دینی متمرکز است. منابع این بخش عبارتند از کتب [[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسیر مجمع البيان]]، [[منهج الصادقين في إلزام المخالفين|منهج الصادقين]]، [[تفسیر نمونه|نمونه]] و [[تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور|التحرير و التنوير]]. | ||
# ترتیب و تاریخ نزول: میدانیم که قرآن بهترتیب نزول، منظم نشده است، بلکه تنظیم آنها بعد از نزول طبق دستور پیامبر(ص) صورت گرفته است. در این بخش شماره نزول و سوره‌های قبلی و بعدی که نازل شدهاند و همچنین تاریخ نزول هریک ذکر شده است. منبع این بخش، کتاب [[تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور|تفسیر التحرير و التنوير]] و حجة التفاسير بوده است. | # ترتیب و تاریخ نزول: میدانیم که قرآن بهترتیب نزول، منظم نشده است، بلکه تنظیم آنها بعد از نزول طبق دستور پیامبر(ص) صورت گرفته است. در این بخش شماره نزول و سوره‌های قبلی و بعدی که نازل شدهاند و همچنین تاریخ نزول هریک ذکر شده است. منبع این بخش، کتاب [[تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور|تفسیر التحرير و التنوير]] و [[حجة التفاسير و بلاغ الإكسير|حجة التفاسير]] بوده است. | ||
# شأن نزول: بیشتر سوره‌های قرآن دارای شأن نزول واحدی نیستند. در این بخش، تنها به شأن نزول سورههایی پرداخته شده است که به یکباره نازل شدهاند. البته استثناء در مواردی اندک و به عللی، شأن نزول آیات نخست بعضی از سورهها نیز ذکر شده است. منابع این بخش عبارتند از کتابهای: أسباب النزول، نمونه بینات در شأن نزول قرآن و تفسیر نمونه. | # شأن نزول: بیشتر سوره‌های قرآن دارای شأن نزول واحدی نیستند. در این بخش، تنها به شأن نزول سورههایی پرداخته شده است که به یکباره نازل شدهاند. البته استثناء در مواردی اندک و به عللی، شأن نزول آیات نخست بعضی از سورهها نیز ذکر شده است. منابع این بخش عبارتند از کتابهای: أسباب النزول، نمونه بینات در شأن نزول قرآن و [[تفسیر نمونه]]. | ||
# ارتباط با سوره قبل: ابتدای هر سورهای با انتهای سوره قبل دارای رابطهای است. این رابطه در هیچ روایتی توضیح داده نشده است. تنها با دقت در انتها و ابتدای سوره‌های قبل و بعد میتوان به برداشتی در این رابطه رسید. منبع این بخش، بیشتر تفسیر مجمع البيان است. | # ارتباط با سوره قبل: ابتدای هر سورهای با انتهای سوره قبل دارای رابطهای است. این رابطه در هیچ روایتی توضیح داده نشده است. تنها با دقت در انتها و ابتدای سوره‌های قبل و بعد میتوان به برداشتی در این رابطه رسید. منبع این بخش، بیشتر تفسیر مجمع البيان است. | ||
# محتوای سوره: در این بخش، خلاصهای از موضوعات کلی هر سوره آورده شده است. منبع این بخش تفسیر نمونه است. | # محتوای سوره: در این بخش، خلاصهای از موضوعات کلی هر سوره آورده شده است. منبع این بخش [[تفسیر نمونه]] است. | ||
# فهرست کلی سوره: اهل سنت، معتقد هستند: در نماز، بعد از سوره فاتحه، تلاوت یک سوره کامل واجب نیست، بلکه میتوان به تلاوت چند آیه که دارای مضمون واحد و کاملی باشد اکتفا نمود. به همین خاطر اهل سنت تلاش نمودهاند تا بخشهای مستقل هر سورهای را معین کنند تا بتوانند از آنها در نماز استفاده کنند و چون بعد از تلاوت هر بخش به رکوع میرفتند، هر بخش را به نام یک رکوع نامیدند؛ اما نویسنده در این دانشنامه از اصطلاح رکوع استفاده ننموده و به اصطلاح «فهرست کلی» بسنده نموده است. آشنایی با بخشهای قرآن، میتواند در فهم کلی سوره‌های قرآن بسیار کارایی داشته باشد. البته منظر هشتم - محتوای سوره - نیز بخشهای مهم سوره‌های قرآن را بررسی میکند؛ اما اولاً: تکرار یک موضوع در چند جای سوره در بخش «محتوای سوره» مشخص نشده است، بلکه همه موضوعات یک سوره، جمعبندی شده و بهصورت کلی بیان شده است؛ مثلاً اگر در چند جای سوره از احکام فقهی بحث شده است، بهصورت کلی بیان شده است که در این سوره از این احکام فقهی بحث شده است؛ بدون تعیین جاها و ذکر میزان تکرار این موضوع. ثانیاً: تعیین بخشهای قرآن ممکن است با نظرات مختلف، متفاوت تعیین شود؛ لذا هریک از دو منظر هشتم و نهم میتواند منابع متفاوتی برای تعیین موضوعهای گوناگون سوره‌های قرآن باشد. منبع این بخش تحقیقات خود مؤلف است. | # فهرست کلی سوره: اهل سنت، معتقد هستند: در نماز، بعد از سوره فاتحه، تلاوت یک سوره کامل واجب نیست، بلکه میتوان به تلاوت چند آیه که دارای مضمون واحد و کاملی باشد اکتفا نمود. به همین خاطر اهل سنت تلاش نمودهاند تا بخشهای مستقل هر سورهای را معین کنند تا بتوانند از آنها در نماز استفاده کنند و چون بعد از تلاوت هر بخش به رکوع میرفتند، هر بخش را به نام یک رکوع نامیدند؛ اما نویسنده در این دانشنامه از اصطلاح رکوع استفاده ننموده و به اصطلاح «فهرست کلی» بسنده نموده است. آشنایی با بخشهای قرآن، میتواند در فهم کلی سوره‌های قرآن بسیار کارایی داشته باشد. البته منظر هشتم - محتوای سوره - نیز بخشهای مهم سوره‌های قرآن را بررسی میکند؛ اما اولاً: تکرار یک موضوع در چند جای سوره در بخش «محتوای سوره» مشخص نشده است، بلکه همه موضوعات یک سوره، جمعبندی شده و بهصورت کلی بیان شده است؛ مثلاً اگر در چند جای سوره از احکام فقهی بحث شده است، بهصورت کلی بیان شده است که در این سوره از این احکام فقهی بحث شده است؛ بدون تعیین جاها و ذکر میزان تکرار این موضوع. ثانیاً: تعیین بخشهای قرآن ممکن است با نظرات مختلف، متفاوت تعیین شود؛ لذا هریک از دو منظر هشتم و نهم میتواند منابع متفاوتی برای تعیین موضوعهای گوناگون سوره‌های قرآن باشد. منبع این بخش تحقیقات خود مؤلف است. | ||
# ارتباط آیات: قبل از مطالعه هر سورهای بهتر است با اطلاع از ارتباط آیات سوره، اشراف کاملی نسبت به سوره پیدا نمود و حلقه اتصالی بین آیات را کشف کرد تا بتوان در مسیر تدبر قرآن موفق عمل نمود. منبع این بخش تحقیقات خود مؤلف است. | # ارتباط آیات: قبل از مطالعه هر سورهای بهتر است با اطلاع از ارتباط آیات سوره، اشراف کاملی نسبت به سوره پیدا نمود و حلقه اتصالی بین آیات را کشف کرد تا بتوان در مسیر تدبر قرآن موفق عمل نمود. منبع این بخش تحقیقات خود مؤلف است. | ||
# فضیلت قرائت: در این بخش، غالب روایاتی که در فضیلت سوره و یا فضیلت قرائت آن نقل شده است، همراه با توضیح (در صورت نیاز) آورده شده است. منبع این بخش، تفسیر مجمع البيان و نور الثقلين است و برای توضیحات آن نیز بیشتر از تفسیر نمونه استفاده شده است. | # فضیلت قرائت: در این بخش، غالب روایاتی که در فضیلت سوره و یا فضیلت قرائت آن نقل شده است، همراه با توضیح (در صورت نیاز) آورده شده است. منبع این بخش، تفسیر مجمع البيان و نور الثقلين است و برای توضیحات آن نیز بیشتر از [[تفسیر نمونه]] استفاده شده است. | ||
# کاربرد سوره: قرآن شفای همه دردهای جسمی و روانی است. بر همین اساس برای همه سوره‌های قرآن خواصی درمانی و مشکلگشایی ذکر شده است که مداومت بر قرائت این سورهها و تصمیم برای عمل طبق مفاد آنها موجب خواهد شد تا قاری به این خاصیتها دست یابد. در میان این خواص قسمتی از آنها که بیشتر مربوط به حل مشکلات دنیوی یا هنگام مرگ است، در بخش «کاربرد سوره» آورده شده است. منبع این بخش غالباً کتاب تفسیر «البرهان في تفسير القرآن» است. محدث بحرانی مؤلف | # کاربرد سوره: قرآن شفای همه دردهای جسمی و روانی است. بر همین اساس برای همه سوره‌های قرآن خواصی درمانی و مشکلگشایی ذکر شده است که مداومت بر قرائت این سورهها و تصمیم برای عمل طبق مفاد آنها موجب خواهد شد تا قاری به این خاصیتها دست یابد. در میان این خواص قسمتی از آنها که بیشتر مربوط به حل مشکلات دنیوی یا هنگام مرگ است، در بخش «کاربرد سوره» آورده شده است. منبع این بخش غالباً کتاب تفسیر «البرهان في تفسير القرآن» است. محدث بحرانی مؤلف «[[البرهان في تفسير القرآن|البرهان]]» بیشتر احادیث مربوط به کاربرد سورهها را از کتاب «خواص القرآن» ذکر نموده است. غالب این احادیث بدون سند بوده و امکان بررسی صحتوسقم آنها وجود ندارد؛ لذا باید به این احادیث به نیت رجا و امید به داشتن ثواب عمل نمود. بر اساس حدیث صحیحی که در منابع روایی وجود دارد اگر کسی طبق حدیثی که به او رسیده است عملی را انجام دهد خداوند ثواب آن کار را به او میدهد؛ هرچند آن حدیث از معصوم صادر نشده باشد. البته این قانون، شامل احادیثی که مجعول بودن آنها قطعی است نمیشود. | ||
# نکتههای سوره: در کنار اطلاعاتی که برای هر سورهای که در مناظر قبلی ارائه میشود، اطلاعاتی نیز وجود دارد که در این قابها نمیگنجد، ولذا برای ارائه آنها از عنوانی دیگر به نام «نکته» استفاده شده است. منبع این بخش بیشتر تفسیر نمونه است<ref>ر.ک: همان، ص9-12</ref>. | # نکتههای سوره: در کنار اطلاعاتی که برای هر سورهای که در مناظر قبلی ارائه میشود، اطلاعاتی نیز وجود دارد که در این قابها نمیگنجد، ولذا برای ارائه آنها از عنوانی دیگر به نام «نکته» استفاده شده است. منبع این بخش بیشتر [[تفسیر نمونه]] است<ref>ر.ک: همان، ص9-12</ref>. | ||
نویسنده درباره آخرین سوره قرآن (ناس) میگوید: نام این سوره از آیه نخست آن گرفته شده است و در روایات از این سوره به «قل أعوذ برب الناس» یاد شده است. تعداد آیات آن بهاتفاق قاریان، شش آیه است و تعداد کلمات آن، بیست و تعداد حروف آن به هشتاد ختم میشود. | نویسنده درباره آخرین سوره قرآن (ناس) میگوید: نام این سوره از آیه نخست آن گرفته شده است و در روایات از این سوره به «قل أعوذ برب الناس» یاد شده است. تعداد آیات آن بهاتفاق قاریان، شش آیه است و تعداد کلمات آن، بیست و تعداد حروف آن به هشتاد ختم میشود. | ||