پرش به محتوا

رساله لقاء الله: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - '==پانویس == <references />' به '==پانویس== <references/>')
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
خط ۵۲: خط ۵۲:
#جمع بين تنزيه و تشبيه است به اين صورت كه اخبارى كه در تنزيه صرف وارد شده است بايد جمع ميان آنها و اخبار تشبيه و اخبارى كه ظاهر در امكان معرفت و وصول است، به اين‌طور نمود كه: اخبار تنزيه صرف را حمل كرد به معرفت به طريق رؤيت به اين چشم ظاهر و به معرفت كنه ذات اقدس الهى و اخبار تشبيه و لقاء و وصول و معرفت را حمل كرد به معرفت اجمالى و معرفت اسماء و صفات الهى و تجلّى مراتب ذات و اسماء و صفات حقّ تعالى، به آن ميزان كه براى ممكنات، امكان دارد<ref>همان، ص 13 - 14</ref>
#جمع بين تنزيه و تشبيه است به اين صورت كه اخبارى كه در تنزيه صرف وارد شده است بايد جمع ميان آنها و اخبار تشبيه و اخبارى كه ظاهر در امكان معرفت و وصول است، به اين‌طور نمود كه: اخبار تنزيه صرف را حمل كرد به معرفت به طريق رؤيت به اين چشم ظاهر و به معرفت كنه ذات اقدس الهى و اخبار تشبيه و لقاء و وصول و معرفت را حمل كرد به معرفت اجمالى و معرفت اسماء و صفات الهى و تجلّى مراتب ذات و اسماء و صفات حقّ تعالى، به آن ميزان كه براى ممكنات، امكان دارد<ref>همان، ص 13 - 14</ref>


مؤلف با تأكيد بر اين نكته كه اجمالا مذاق طائفه‌اى از متكلّمين، مذاق اوّل و تنزيه صرف است و آنان به ظواهر بعضى از اخبار و تأويل آيات و اخبار و ادعيه استناد كرده اند، به نقد و بررسى اين ديدگاه پرداخته و افزوده كه از جمله اين آيات، آيات لقاء اللّه است. برخى جواب داده‌اند كه مراد، مرگ و لقاى ثواب الهى است و اين جواب را برخى ديگر ردّ كرده‌اند به اينكه: اين، مجاز است و مجاز بعيدى هم هست و اگر بنا بر حمل به معناى مجازى باشد، مجاز اقرب از آن، اين است كه آن را حمل كنيم به يك درجه از ملاقات كه در حقّ ممكن، شرعا جائز است؛ اگرچه عرف عامّ آن را لقاى حقيقى نگويند و حال آنكه بنا بر آنكه الفاظ براى ارواح معانى موضوع باشد و معنى روح ملاقات را تصوّر نمائيم، خواهيم ديد كه ملاقات اجسام هم حقيقت است و ملاقات ارواح هم حقيقت است و ملاقات معانى هم حقيقت است و ملاقات هركدام به‌نحوى است كه روح معنى ملاقات در او هست و ليكن در هريك به‌نحوه لايق حال ملاقات‌كننده و ملاقات‌شونده است. پس مى‌توان گفت كه معنى ملاقات ممكن با خداوند جليل هم روح ملاقات در او به‌صورت حقيقى هست و ليكن نحوه آن هم عبارت از همان معنى است كه در ادعيه و اخبار از او به تعبيرات مختلفه، به لفظ وصول و زيارت و نظر بر وجه و تجلّى و ديدن قلب و تعلّق روح تعبير شده است و از ضدّ آن به فراق و حرمان تعبير مى‌شود و در تفسير «قد قامت الصّلاة» از امير(ع) روايت است: «يعنى نزدیک شد وقت زيارت و..<ref>همان، ص 15 - 16</ref>
مؤلف با تأكيد بر اين نكته كه اجمالا مذاق طائفه‌اى از متكلّمين، مذاق اوّل و تنزيه صرف است و آنان به ظواهر بعضى از اخبار و تأويل آيات و اخبار و ادعيه استناد كرده اند، به نقد و بررسى اين ديدگاه پرداخته و افزوده كه از جمله اين آيات، آيات لقاء اللّه است. برخى جواب داده‌اند كه مراد، مرگ و لقاى ثواب الهى است و اين جواب را برخى ديگر ردّ كرده‌اند به اينكه: اين، مجاز است و مجاز بعيدى هم هست و اگر بنا بر حمل به معناى مجازى باشد، مجاز اقرب از آن، اين است كه آن را حمل كنيم به يك درجه از ملاقات كه در حقّ ممكن، شرعا جائز است؛ اگرچه عرف عامّ آن را لقاى حقيقى نگويند و حال آنكه بنا بر آنكه الفاظ براى ارواح معانى موضوع باشد و معنى روح ملاقات را تصوّر نمائيم، خواهيم ديد كه ملاقات اجسام هم حقيقت است و ملاقات ارواح هم حقيقت است و ملاقات معانى هم حقيقت است و ملاقات هركدام به‌نحوى است كه روح معنى ملاقات در او هست و ليكن در هريك به‌نحوه لايق حال ملاقات‌كننده و ملاقات‌شونده است. پس مى‌توان گفت كه معنى ملاقات ممكن با خداوند جليل هم روح ملاقات در او به‌صورت حقيقى هست و ليكن نحوه آن هم عبارت از همان معنى است كه در ادعيه و اخبار از او به تعبيرات مختلفه، به لفظ وصول و زيارت و نظر بر وجه و تجلّى و ديدن قلب و تعلّق روح تعبير شده است و از ضدّ آن به فراق و حرمان تعبير مى‌شود و در تفسير «قد قامت الصّلاة» از امير(ع) روايت است: «يعنى نزدیک شد وقت زيارت و..<ref>همان، ص 15 - 16</ref>


نويسنده محترم، قسمت مهمى از مطالب رساله را به اثبات نظريه جنجالى وحدت وجود بر طبق برداشت عارفان اختصاص داده است و سخت كوشيده است تا به همه اشكالات وحدت شخصى وجود پاسخ دهد و بدبينى‌هاى موجود نسبت به آن را برطرف سازد و روشن سازد كه اين مسئله بسيار پيچيده و دقيق است و لوازم ناپسند و نتايج ناروايى ندارد<ref>همان، ص 246 - 265</ref>با كمال شگفتى به نظر مى‌رسد نويسنده محترم در راه اثبات وحدت شخصى وجود و دفاع از آن، آن‌قدر دچار افراط شده و از راه مستقيم و اخلاق اسلامى خارج شده كه مخالفان اين نظريه را مورد توهين و تمسخر قرار داده و با ذكر داستانى مجعول و به‌دور از ادب، از زبان حكيمى گمنام از اهالى اصفهان، منكران و اشكال‌كنندگان به وحدت وجود را نادان و حيوان و بلكه پايين‌تر از آن پنداشته است!<ref>همان، ص 234 - 236</ref>نويسنده هشدار داده است كه معتقدان به وحدت وجود عرفانى - كه از طريق مكاشفه به اين مطلب دست يافته‌اند - نمى‌گويند كه در اين عالم محسوس مثلاًسنگ موجود نيست يا اصلا سنگ نمى‌باشد يا در آن صلابت و سنگينى وجود ندارد، بلكه مى‌گويند: وجود سنگ و همچنين صلابت و سنگينى آن همان‌طور كه وجود ظلّى و سايه‌اى بشمار مى‌آيند، بالنسبه به اهل اين عالم موجود هست به اين وجود خاص و متصف به اين صفات خاص، ولى بالنسبه به اهل عالم مثال، يك وجود مثالى و صفات مثالى متناسب با وجود مثالى‌اش مى‌باشد و همچنين وجودش در عالم عقلى، يك وجود عقلانى است و صفاتش نيز به حسب وجودش مى‌باشد و به همين طريق است تا آنكه نسبت به عالم ذات ملاحظه شود كه در آن عالم نه وجودى دارد و نه اثرى و نه ذكرى و نه اسمى و نه رسمى و فقط موجود حقيقى همان ذات حق تعالى است<ref>همان، ص 246 - 247</ref>
نويسنده محترم، قسمت مهمى از مطالب رساله را به اثبات نظريه جنجالى وحدت وجود بر طبق برداشت عارفان اختصاص داده است و سخت كوشيده است تا به همه اشكالات وحدت شخصى وجود پاسخ دهد و بدبينى‌هاى موجود نسبت به آن را برطرف سازد و روشن سازد كه اين مسئله بسيار پيچيده و دقيق است و لوازم ناپسند و نتايج ناروايى ندارد<ref>همان، ص 246 - 265</ref>با كمال شگفتى به نظر مى‌رسد نويسنده محترم در راه اثبات وحدت شخصى وجود و دفاع از آن، آن‌قدر دچار افراط شده و از راه مستقيم و اخلاق اسلامى خارج شده كه مخالفان اين نظريه را مورد توهين و تمسخر قرار داده و با ذكر داستانى مجعول و به‌دور از ادب، از زبان حكيمى گمنام از اهالى اصفهان، منكران و اشكال‌كنندگان به وحدت وجود را نادان و حيوان و بلكه پايين‌تر از آن پنداشته است!<ref>همان، ص 234 - 236</ref>نويسنده هشدار داده است كه معتقدان به وحدت وجود عرفانى - كه از طريق مكاشفه به اين مطلب دست يافته‌اند - نمى‌گويند كه در اين عالم محسوس مثلاًسنگ موجود نيست يا اصلا سنگ نمى‌باشد يا در آن صلابت و سنگينى وجود ندارد، بلكه مى‌گويند: وجود سنگ و همچنين صلابت و سنگينى آن همان‌طور كه وجود ظلّى و سايه‌اى بشمار مى‌آيند، بالنسبه به اهل اين عالم موجود هست به اين وجود خاص و متصف به اين صفات خاص، ولى بالنسبه به اهل عالم مثال، يك وجود مثالى و صفات مثالى متناسب با وجود مثالى‌اش مى‌باشد و همچنين وجودش در عالم عقلى، يك وجود عقلانى است و صفاتش نيز به حسب وجودش مى‌باشد و به همين طريق است تا آنكه نسبت به عالم ذات ملاحظه شود كه در آن عالم نه وجودى دارد و نه اثرى و نه ذكرى و نه اسمى و نه رسمى و فقط موجود حقيقى همان ذات حق تعالى است<ref>همان، ص 246 - 247</ref>
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش