۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تذكرة الأولياء (زوار): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'فارسى' به 'فارسی'
جز (جایگزینی متن - 'شيعيان' به 'شیعیان ') |
جز (جایگزینی متن - 'فارسى' به 'فارسی') |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''تذكرة الأولياء'''، به زبان | '''تذكرة الأولياء'''، به زبان فارسی، نوشته [[عطار، محمد بن ابراهیم|فريد‌الدين عطار نيشابورى]]، در شرح حال گروهى از عرفاست. عطار، در مقدمه اين كتاب، مى‌گويد: «پس از قرآن و اخبار رسول(ص) هيچ سخنى برتر از سخنان مشايخ طريقت نيست». وى، بر پايه همين باور و به درخواست دوستانش، به مطالعه احوال و سخنان عرفا پرداخته و اين كتاب را نوشته است. | ||
آن‌جا كه عطار از اسباب و بواعث تأليف اين كتاب سخن مى‌گويد، به سادگى مى‌توان دريافت كه مقصود وى، احيا و يادآورى ايمان است، در روزگارى كه به گفته وى، خير به شر بدل مى‌شود و اشرار الناس، اخيار الناس را فراموش كرده‌اند و «مدعيان به لباس اهل معانى بيرون آمده‌اند» و بايد«اهل دل[مانند] [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] و ديگر عارفان، احياى علم دين و ايمان بكند و حالات و مقامات ايمانى مثل توبه، ارادت، صحبت، توكل و فنا را در قلوب مسلمانان احيا كنند». | آن‌جا كه عطار از اسباب و بواعث تأليف اين كتاب سخن مى‌گويد، به سادگى مى‌توان دريافت كه مقصود وى، احيا و يادآورى ايمان است، در روزگارى كه به گفته وى، خير به شر بدل مى‌شود و اشرار الناس، اخيار الناس را فراموش كرده‌اند و «مدعيان به لباس اهل معانى بيرون آمده‌اند» و بايد«اهل دل[مانند] [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] و ديگر عارفان، احياى علم دين و ايمان بكند و حالات و مقامات ايمانى مثل توبه، ارادت، صحبت، توكل و فنا را در قلوب مسلمانان احيا كنند». | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
به گفته بسيارى از محققان، اين كتاب، منبع جامع و مهم شرح مقامات و كرامات و حالات و اوقات و اشارات و احوال و اقوال و سيره اوليا به شمار مى‌رود. | به گفته بسيارى از محققان، اين كتاب، منبع جامع و مهم شرح مقامات و كرامات و حالات و اوقات و اشارات و احوال و اقوال و سيره اوليا به شمار مى‌رود. | ||
اهميت و قدر ادبى اين كتاب و انشا و اسلوب عباراتش را بسيارى ستوده‌اند، تا جايى كه آن را در زبان | اهميت و قدر ادبى اين كتاب و انشا و اسلوب عباراتش را بسيارى ستوده‌اند، تا جايى كه آن را در زبان فارسی بى‌مانند خوانده‌اند و حتى برخى از محققان، مانند مرحوم علامه قزوينى، بر اين باور بودند كه در زبان فارسی كتابى با اين دو صفت؛ يعنى سادگى و شيرينى وجود ندارد. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
ب) منبع‌شناسى: | ب) منبع‌شناسى: | ||
بر پايه «تذكرة الاولياء» و سنجش درون‌مايه آن با ديگر منابع صوفيه، عطار به مهم‌ترين آثار | بر پايه «تذكرة الاولياء» و سنجش درون‌مايه آن با ديگر منابع صوفيه، عطار به مهم‌ترين آثار فارسی و عربىِ پيش از خود دسترسى داشته و از آنها مطالبى برگرفته است. خود او در مقدمه اين اثر، از منابعى مانند«شرح القلب»، «كشف الاسرار» و «معرفة النّفس» يا «معرفة النّفس و الرب» نام مى‌برد و مى‌گويد: اگر كسى شرح بيشتر سخنان صوفيه را بخواهد، اين سه كتاب را بايد بخواند، اما از آنها نسخه‌اى در دست نيست. | ||
«شرح القلب»، چنان‌كه در پايان باب 58 تذكره آمده، به گمان، اثرى از خود عطار بوده است. درباره «كشف الاسرار» نيز گفتنى است كه در «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]»، از دو كتاب به نام «كشف الاسرار في التصوف» ياد شده است كه شايد هر يك از آنها، همان منبع عطار باشد، اما از آنها نيز نسخه‌اى نمانده است تا با «تذكرة الاولياء» مقايسه شود. در شمار ده‌ها (بيش از صد) كتاب متعلق يا منسوب به عطار نيز كتابى به نام «كشف الاسرار» ديده نمى‌شود. | «شرح القلب»، چنان‌كه در پايان باب 58 تذكره آمده، به گمان، اثرى از خود عطار بوده است. درباره «كشف الاسرار» نيز گفتنى است كه در «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]»، از دو كتاب به نام «كشف الاسرار في التصوف» ياد شده است كه شايد هر يك از آنها، همان منبع عطار باشد، اما از آنها نيز نسخه‌اى نمانده است تا با «تذكرة الاولياء» مقايسه شود. در شمار ده‌ها (بيش از صد) كتاب متعلق يا منسوب به عطار نيز كتابى به نام «كشف الاسرار» ديده نمى‌شود. | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
«حلية الاولياء»، نوشته ابونُعَيم اصفهانى (م 430)؛ | «حلية الاولياء»، نوشته ابونُعَيم اصفهانى (م 430)؛ | ||
«رسالة قشيرية»، نوشته [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|ابوالقاسم قشيرى]] (376 - 465) كه به گمان، ابوعلى عثمانى (شاگرد قشيرى)، آن را به | «رسالة قشيرية»، نوشته [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|ابوالقاسم قشيرى]] (376 - 465) كه به گمان، ابوعلى عثمانى (شاگرد قشيرى)، آن را به فارسی ترجمه كرده بود. | ||
افزون بر اينها، گمان مى‌رود كه عطار، از «كشف المحجوب» هُجويرى نيز بهره برده باشد، زيرا پاره‌هايى را از درون‌مايه آن با عبارت‌هاى روان‌تر و رساتر آورده است. | افزون بر اينها، گمان مى‌رود كه عطار، از «كشف المحجوب» هُجويرى نيز بهره برده باشد، زيرا پاره‌هايى را از درون‌مايه آن با عبارت‌هاى روان‌تر و رساتر آورده است. | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
دست‌نويس‌هاى معتبر «تذكرة الاولياء» تا سده دهم، همان يك مقدمه و 72 باب را در بر دارند، اما پس از قرن دهم فصل‌هاى ديگرى با نام «ذكر متأخران از مشايخ كبار» بر اين كتاب افزوده شده است كه حالات و سخنان 25 عارف را در سده‌هاى چهارم و پنجم گزارش مى‌كند. بيشتر اين پيوسته‌ها، از منابعى گرفته شده‌اند كه به گمان، عطار بدانها نيز دسترسى داشته، زيرا مطالب آنها به شيوه «تذكرة الاولياء» تأليف شده است. ازاين‌رو، بسيارى از پژوهش‌گران معاصر مانند نيكلسون، آن را بخشى از اصل كتاب پنداشته‌اند، اما اين افزوده‌ها در هيچ‌يك از نسخه‌هاى كهن كتاب نيست و فهرستى كه عطّار آن را در آغاز كتاب آورده است، تنها همان 72 نام را در بر دارد. شمارى از نسخه‌های «تذكرة الاولياء» كه تا پايان سده دهم نوشته شده است، مانند نسخه 985 هجرى، در كتاب‌خانه مجلس شوراى اسلامى، پس از 72 باب كتاب، رساله «هفت وادى» منسوب به عطّار را نيز در بر گرفته است. بارى، بر پايه دلايل و شواهد موجود، «تذكرة الاولياء» تا اواخر سده دهم تنها 72 باب داشته است. بخش منسوب به عطار (بخش دوم)، به شرح حال 25 تن از مشايخ و اوليا و ائمه دين مى‌پردازد كه نخستين آنان ابوبكر خواص و آخرينشان امام محمد باقر(ع) است. بيشتر افراد ياد شده دراين بخش، خراسانى‌اند و بزرگ‌ترين فصل آن، درباره احوال و سخنان ابوالحسن خرقانى است. ذكر ابوسعيد ابوالخير نيز در همين بخش ديده مى‌شود. | دست‌نويس‌هاى معتبر «تذكرة الاولياء» تا سده دهم، همان يك مقدمه و 72 باب را در بر دارند، اما پس از قرن دهم فصل‌هاى ديگرى با نام «ذكر متأخران از مشايخ كبار» بر اين كتاب افزوده شده است كه حالات و سخنان 25 عارف را در سده‌هاى چهارم و پنجم گزارش مى‌كند. بيشتر اين پيوسته‌ها، از منابعى گرفته شده‌اند كه به گمان، عطار بدانها نيز دسترسى داشته، زيرا مطالب آنها به شيوه «تذكرة الاولياء» تأليف شده است. ازاين‌رو، بسيارى از پژوهش‌گران معاصر مانند نيكلسون، آن را بخشى از اصل كتاب پنداشته‌اند، اما اين افزوده‌ها در هيچ‌يك از نسخه‌هاى كهن كتاب نيست و فهرستى كه عطّار آن را در آغاز كتاب آورده است، تنها همان 72 نام را در بر دارد. شمارى از نسخه‌های «تذكرة الاولياء» كه تا پايان سده دهم نوشته شده است، مانند نسخه 985 هجرى، در كتاب‌خانه مجلس شوراى اسلامى، پس از 72 باب كتاب، رساله «هفت وادى» منسوب به عطّار را نيز در بر گرفته است. بارى، بر پايه دلايل و شواهد موجود، «تذكرة الاولياء» تا اواخر سده دهم تنها 72 باب داشته است. بخش منسوب به عطار (بخش دوم)، به شرح حال 25 تن از مشايخ و اوليا و ائمه دين مى‌پردازد كه نخستين آنان ابوبكر خواص و آخرينشان امام محمد باقر(ع) است. بيشتر افراد ياد شده دراين بخش، خراسانى‌اند و بزرگ‌ترين فصل آن، درباره احوال و سخنان ابوالحسن خرقانى است. ذكر ابوسعيد ابوالخير نيز در همين بخش ديده مى‌شود. | ||
«تذكرة الاولياء» تا كنون بارها در هند(بمبئى، لاهور و دهلى) چاپ شده است و نخست، در همين كشور، در 1283، در قالب سنگى به چاپ رسيد و در ايران، نخست، در 1321، به همت كتاب‌فروشى مركزى، در دو جلد منتشر شد. معروف‌ترين چاپ كتاب، نسخه‌اى است كه با تصحيح رينولد آلن نيكلسون و مقدمه پروفسور براون در 1905م چاپ شد و پس از اين، دكتر استعلامى در 1346، تصحيح تازه‌اى از آن عرضه كرد. ويژگى نسخه آقاى استعلامى، | «تذكرة الاولياء» تا كنون بارها در هند(بمبئى، لاهور و دهلى) چاپ شده است و نخست، در همين كشور، در 1283، در قالب سنگى به چاپ رسيد و در ايران، نخست، در 1321، به همت كتاب‌فروشى مركزى، در دو جلد منتشر شد. معروف‌ترين چاپ كتاب، نسخه‌اى است كه با تصحيح رينولد آلن نيكلسون و مقدمه پروفسور براون در 1905م چاپ شد و پس از اين، دكتر استعلامى در 1346، تصحيح تازه‌اى از آن عرضه كرد. ويژگى نسخه آقاى استعلامى، فارسی شدن مقدمه‌هاى كتاب و افزوده شدن 23 فهرست و زندگى‌نامه‌اى درباره نيكلسون بر آن است. | ||