۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' | کتابخانۀ دیجیتال نور =' به '| کتابخانۀ دیجیتال نور =') |
جز (جایگزینی متن - 'پايان' به 'پایان') |
||
خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
ثالثاً: حروف مقطعه «الم» به شكل منفرد بعد از سوره آل عمران تا سوره قصص تكرار نشده است. اما چهار سوره عنكبوت، روم، لقمان و سجده با «الم» آغاز مىشوند كه حاكى از آغاز قسم جديد است.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ثالثاً: حروف مقطعه «الم» به شكل منفرد بعد از سوره آل عمران تا سوره قصص تكرار نشده است. اما چهار سوره عنكبوت، روم، لقمان و سجده با «الم» آغاز مىشوند كه حاكى از آغاز قسم جديد است.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ||
نويسنده نظير تحليل فوق را درباره سوره آغازين قسم مفصّل انجام داده است. او نخست به اختلافات در اين باره اشاره كرده است و نهايتاً با استفاده از شواهدى صورى نشان داده است كه سوره «ق» | نويسنده نظير تحليل فوق را درباره سوره آغازين قسم مفصّل انجام داده است. او نخست به اختلافات در اين باره اشاره كرده است و نهايتاً با استفاده از شواهدى صورى نشان داده است كه سوره «ق» پایان قسم مثانى است و قسم مفصل با سوره ذاريات آغاز شده است.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ||
از نظر حوّى سوره بقره بيان تفصيلى مقاصد و مفاهيمى است كه بهاجمال در سوره فاتحه طرح شده است. البته او نخستين كسى نيست كه متفطّن اهميت سوره فاتحه و جايگاه محورى آن نسبت به ديگر سورههاى قرآن شده است و ديگران پيش از او به اين موضوع پرداختهاند. آنچه نظريه وى را از ديگران متمايز مىسازد آن است كه وى ديگر سورههاى قرآن را در مقام بسط و تفصيل مفاهيم طرحشده در سوره بقره مىداند.<ref>ر. ك.: همان</ref> | از نظر حوّى سوره بقره بيان تفصيلى مقاصد و مفاهيمى است كه بهاجمال در سوره فاتحه طرح شده است. البته او نخستين كسى نيست كه متفطّن اهميت سوره فاتحه و جايگاه محورى آن نسبت به ديگر سورههاى قرآن شده است و ديگران پيش از او به اين موضوع پرداختهاند. آنچه نظريه وى را از ديگران متمايز مىسازد آن است كه وى ديگر سورههاى قرآن را در مقام بسط و تفصيل مفاهيم طرحشده در سوره بقره مىداند.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ||
حوّى براى مشخص كردن مجموعههاى هر قسم غالباً از علائم لفظى و گاه از شواهد معنوى استفاده مىكند. يكى از مهمترين نشانههايى كه او بدين منظور بدانها استناد جسته است، حروف مقطعه در آغاز سورههاست. حوّى معتقد است كه از كاركردهاى حروف مقطعه، كمك به فهم وحدت قرآنى است كه از طريق تعيين آغاز و | حوّى براى مشخص كردن مجموعههاى هر قسم غالباً از علائم لفظى و گاه از شواهد معنوى استفاده مىكند. يكى از مهمترين نشانههايى كه او بدين منظور بدانها استناد جسته است، حروف مقطعه در آغاز سورههاست. حوّى معتقد است كه از كاركردهاى حروف مقطعه، كمك به فهم وحدت قرآنى است كه از طريق تعيين آغاز و پایان مجموعهها، يا اشاره به جايگاه سوره در يك مجموعه، يا پيوند دادن سوره با سياق كلى قرآن و نظاير آن تحقق مىيابد. در واقع، در نظريه حوّى حروف مقطعه كليدهاى فهم وحدت كلى در قرآن محسوب مىشوند. نشانه ديگرى كه حوّى براى تشخيص مجموعهها به كار گرفته است، آغاز سورهها با قسم است. وى از تشابههاى محتوايى سورهها نيز براى تشخيص جايگاه سوره در مجموعهها بهره گرفته است.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ||
حوّى براى تعيين محور يك سوره (از آيات سوره بقره)، نيز از مجموعهاى از نشانهها و شواهد لفظى و معنوى بهره مىگيرد. از جمله اين نشانهها شباهت آيات آغازين و | حوّى براى تعيين محور يك سوره (از آيات سوره بقره)، نيز از مجموعهاى از نشانهها و شواهد لفظى و معنوى بهره مىگيرد. از جمله اين نشانهها شباهت آيات آغازين و پایانى سوره با آيه يا آيات محور است. يكى ديگر از نشانههايى كه حوّى براى تعيين محور سورهها استفاده كرده است، بهرهگيرى از لوازم نظريه وحدت مىباشد.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ||
ب)- وحدت در سطح آيات: حوّى براى نشان دادن وحدت موضوعى در سطح آيهها، هر سوره را به چند قسم، هر قسم را به چند مقطع، هر مقطع را به چند مجموعه يا فقره و هر فقره را به مجموعهاى از آيات تقسيم كرده و مقاصد هر سوره را در هريك از اين بخشها واكاويده است. معمولاً هر سوره مقدمه و خاتمه نيز دارد. البته حوّى تقسيم سوره به اقسام را فقط درباره سورههاى طولانى (بقره، آل عمران، مائده، انعام، اعراف، انفال، توبه، يونس، نحل) انجام داده است؛ همچنانكه سورههاى كوچك | ب)- وحدت در سطح آيات: حوّى براى نشان دادن وحدت موضوعى در سطح آيهها، هر سوره را به چند قسم، هر قسم را به چند مقطع، هر مقطع را به چند مجموعه يا فقره و هر فقره را به مجموعهاى از آيات تقسيم كرده و مقاصد هر سوره را در هريك از اين بخشها واكاويده است. معمولاً هر سوره مقدمه و خاتمه نيز دارد. البته حوّى تقسيم سوره به اقسام را فقط درباره سورههاى طولانى (بقره، آل عمران، مائده، انعام، اعراف، انفال، توبه، يونس، نحل) انجام داده است؛ همچنانكه سورههاى كوچك پایان قرآن (بلد، ضحى، شمس، تين، علق، قدر، بينه، زلزله، عاديات، قارعه، تكاثر، عصر، همزه، فيل، قريش، ماعون، كوثر، كافرون، نصر، مسد، اخلاص، فلق و ناس) را به بخشهاى كوچكتر تقسيم نكرده است.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ||
افزون بر اين، استثنائاتى در تقسيمبندى فوق ديده مىشود؛ مثلاً سوره يوسف را به مقدمه، قصه و خاتمه تقسيم كرده است و قصه را متشكل از چند مشهد (پرده) دانسته است و ظاهراً اين اصطلاح را از تفسير «[[في ظلال القرآن]]»، [[سید قطب]] اخذ كرده است. همچنين سورههايى از قرآن را از تقسيم به مجموعه يا فقره آغاز كرده است كه احتمالاً حاكى از آن است كه سوره يك مقطع بيشتر ندارد؛ مثلاً سوره حجر را بهمنظور استفاده سادهتر خوانندگان، بهجاى تقسيم به مقاطع، به مجموعههاى آيات تقسيم كرده است. گاهى نيز اين مجموعهها طولانى مىشوند كه خود به چند فقره تقسيم مىشوند، مانند سوره انبياء كه مجموعه هفتمش خود به دو فقره بخش شده است و گاهى به عكس، فقرات به مجموعهها تقسيم مىشوند، مانند سوره غافر كه شامل سه فقره است و فقرههاى اول و دوم به ترتيب از پنج و چهار مجموعه تشكيل شدهاند.<ref>ر. ك.: همان</ref> | افزون بر اين، استثنائاتى در تقسيمبندى فوق ديده مىشود؛ مثلاً سوره يوسف را به مقدمه، قصه و خاتمه تقسيم كرده است و قصه را متشكل از چند مشهد (پرده) دانسته است و ظاهراً اين اصطلاح را از تفسير «[[في ظلال القرآن]]»، [[سید قطب]] اخذ كرده است. همچنين سورههايى از قرآن را از تقسيم به مجموعه يا فقره آغاز كرده است كه احتمالاً حاكى از آن است كه سوره يك مقطع بيشتر ندارد؛ مثلاً سوره حجر را بهمنظور استفاده سادهتر خوانندگان، بهجاى تقسيم به مقاطع، به مجموعههاى آيات تقسيم كرده است. گاهى نيز اين مجموعهها طولانى مىشوند كه خود به چند فقره تقسيم مىشوند، مانند سوره انبياء كه مجموعه هفتمش خود به دو فقره بخش شده است و گاهى به عكس، فقرات به مجموعهها تقسيم مىشوند، مانند سوره غافر كه شامل سه فقره است و فقرههاى اول و دوم به ترتيب از پنج و چهار مجموعه تشكيل شدهاند.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ||
حوّى در اين تقسيمبندىها از معيارهاى معنوى و لفظى هر دو بهره جسته است؛ مثلاً در ضمن تقسيمبندى قسم نخست سوره انعام، از تكرار ضمير «هو» در ابتداى آيات بهعنوان نشانه آغاز و | حوّى در اين تقسيمبندىها از معيارهاى معنوى و لفظى هر دو بهره جسته است؛ مثلاً در ضمن تقسيمبندى قسم نخست سوره انعام، از تكرار ضمير «هو» در ابتداى آيات بهعنوان نشانه آغاز و پایان مقاطعِ اين قسم بهره گرفته است. البته متذكر شده است كه در مواردى كه اين نشانهها در اختيار نيست، از علائم معنوى سود جسته است. همچنين نشانه تقسيم سوره زمر به دو مقطع، تكرار {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَا|سوره=زمر|آیه=2-41}} | ||
در ابتداى هر مقطع بوده است. نيز تقسيم مقطع دوم سوره «ص» به سه مجموعه بر مبناى تكرار لفظ {{متن قرآن|قُلْ|سوره=ص|آیه=65}}در ابتداى هر مجموعه.<ref>آيات 65، 67 و 86</ref>است. نمونه جالب، سوره دخان است كه تنها يك مقطع دارد و نشانه آن آغاز و | در ابتداى هر مقطع بوده است. نيز تقسيم مقطع دوم سوره «ص» به سه مجموعه بر مبناى تكرار لفظ {{متن قرآن|قُلْ|سوره=ص|آیه=65}}در ابتداى هر مجموعه.<ref>آيات 65، 67 و 86</ref>است. نمونه جالب، سوره دخان است كه تنها يك مقطع دارد و نشانه آن آغاز و پایان مقطع با واژه {{متن قرآن|فَارْتَقِبْ|سوره=دخان|آیه=10-59}}است. گاهى نيز از تشابههاى لفظى و مضمونى آيات براى تقسيمبندى سود جسته است.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ||
پس از تقسيمبندى، حوّى كوشيده است ارتباط و پيوستگى لايههاى مختلف سوره را ذيل عنوان سياق سوره (مضمون كلى سوره)، سياق قسم (وحدت مضمونى مقاطع)، سياق مقطع (وحدت مضمونى فقرات) و سياق قريب (ارتباط و تناسب مجموعه آيات هر مقطع) نشان دهد. وى بدين منظور گاه از اقوال مفسران پيشين نظير سيوطى، [[آلوسی، محمود بن عبدالله|آلوسى]] و [[سید قطب]] در اين زمينه نيز بهره گرفته است. به عقيده حوّى با ملاحظه و تدبر در هريك از مراحل فوق يكى از وجوه معنايى قرآن بر ما آشكار مىشود و با توجه به درجات مختلف وحدت و پيوستگى در قرآن، گويى معانى تازهاى متولد مىشوند كه | پس از تقسيمبندى، حوّى كوشيده است ارتباط و پيوستگى لايههاى مختلف سوره را ذيل عنوان سياق سوره (مضمون كلى سوره)، سياق قسم (وحدت مضمونى مقاطع)، سياق مقطع (وحدت مضمونى فقرات) و سياق قريب (ارتباط و تناسب مجموعه آيات هر مقطع) نشان دهد. وى بدين منظور گاه از اقوال مفسران پيشين نظير سيوطى، [[آلوسی، محمود بن عبدالله|آلوسى]] و [[سید قطب]] در اين زمينه نيز بهره گرفته است. به عقيده حوّى با ملاحظه و تدبر در هريك از مراحل فوق يكى از وجوه معنايى قرآن بر ما آشكار مىشود و با توجه به درجات مختلف وحدت و پيوستگى در قرآن، گويى معانى تازهاى متولد مىشوند كه پایان ندارند.<ref>ر. ك.: همان</ref> | ||
بدين ترتيب تفسير حوّى از آيات هر سوره دو مرحله دارد: نخست، بيان معنايى عام براى آيات كه غالباً بر اتحاد معنايى آنها با سياق سوره و بخشهاى مختلف آن دلالت دارد. دوم، توضيح و شرح لغوى آيات، چنانكه مفسران ديگر قرآن انجام مىدهند. وى در شرح آيات غالباً بر تفسير نسفى و تفسير [[ابنکثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] اعتماد كرده است. در ادامه، حوّى با تكيه بر احاديث و اقوال پيشينيان فوايدى تفسيرى، كلامى و فقهى عرضه مىدارد كه به نوبه خود بيانگر ديدگاهها و نقطهنظرات شخصى مفسر در آن زمينه نيز هست. همچنين سخن | بدين ترتيب تفسير حوّى از آيات هر سوره دو مرحله دارد: نخست، بيان معنايى عام براى آيات كه غالباً بر اتحاد معنايى آنها با سياق سوره و بخشهاى مختلف آن دلالت دارد. دوم، توضيح و شرح لغوى آيات، چنانكه مفسران ديگر قرآن انجام مىدهند. وى در شرح آيات غالباً بر تفسير نسفى و تفسير [[ابنکثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] اعتماد كرده است. در ادامه، حوّى با تكيه بر احاديث و اقوال پيشينيان فوايدى تفسيرى، كلامى و فقهى عرضه مىدارد كه به نوبه خود بيانگر ديدگاهها و نقطهنظرات شخصى مفسر در آن زمينه نيز هست. همچنين سخن پایانى (كلمة أخيرة) در مقام جمعبندى و بيان پيوند بخشهاى مختلف سوره با هم در بخش پایانى تفسير غالب سورهها تكرار مىشود.<ref>همان</ref> | ||
حوّى در بيان وحدت موضوعى آيات در هريك از سورههاى قرآن از مجموعهاى از شواهد و ادلّه بهره مىگيرد كه در ذيل بهاجمال اشاره مىشود: | حوّى در بيان وحدت موضوعى آيات در هريك از سورههاى قرآن از مجموعهاى از شواهد و ادلّه بهره مىگيرد كه در ذيل بهاجمال اشاره مىشود: |
ویرایش