خلاصة المناقب (در مناقب میر سید علی همدانی): تفاوت میان نسخه‌ها

«خلاصة المناقب مانند كشف المحجوب و کتاب اللمع و غیره تألیفى در موضوع تصوف نیست و مثل تذكرة الأولياء و نفحات الأنس در ردیف کتب متصوفه نیز قرار ندارد، بلکه کتابی است از کتب مقامات همچون مناقب العارفين افلاکى که از لحاظ تسمیه نیز به این کتاب مماثلت دارد. چنان‎که مى‎دانیم کتب مقامات عبارت است از کتاب‎هایى که هریک در شرح احوال یکى از متصوفه تألیف شده باشد و در ضمن سوانح ملفوظات و تعلیمات صاحب سوانح را نیز شامل مى‎باشد و گذشته از این بعضى از بحث‎هاى مختلفى مربوط به شریعت و طریقت و اخلاق و عرفان در آنجا مى‎گیرد و خلاصة المناقب درست همین‎طور است که نویسنده ضمن بحث درباره موضوعى به بعضى از جزئیات آن موضوع نیز مى‎پردازد و در مواردى به مسئله دیگرى متوجه مى‎گردد؛ به‎طور نمونه در یک مورد نوشته است: «الحمد للّه الهادي السلام که مرا از خواص و عوام اهل اسلام، توفیق محبت و متابعت آل طه و یس کرامت نمود»؛ به بیان حقیقت و فضیلت محبت آل محمّد پرداخته و در چهار ورق براى توضیح مطلب از احادیث متعددى استشهاد کرده و ابیاتى از [[سعدی، مصلح بن عبدالله|شیخ سعدى]]، [[عطار، محمد بن ابراهیم|شیخ عطار]] و [[خواجوی کرمانی، محمود بن علی|خواجوى کرمانى]] آورده و اقسام و انواع حبّ و بغض را توضیح داده است.  

براى توضیح عقاید و معانى تصوّف و تأیید اقوال و افعال متصوفه، مؤلف به آیات قرآنى و احادیث نبوى استناد مى‎کند و در حلّ مشکلات و مسائل دقیق تصوف به سخنان بزرگان صوفیه توسل مى‎جوید؛ مخصوصا از [[منازل السائرين]] [[انصاری، عبدالله بن محمد|خواجه عبداللّه انصارى]] و رسالة القشيرية ابوالقاسم قشیرى و فصوص الحكم [[ابن عربی، محمد بن علی|محى‎الدین]] و فوائح الجمال نجم‎الدّین کبرى مطالبى را نقل و روایت کرده است و علاوه بر آنها از نگارشات خود [[همدانی، علی بن شهاب‌الدین|سید على همدانى]] استفاده نموده؛ مخصوصا از رساله مشارب الأذواق (که شرحى است از قصیده خمریه ابن الفارض...) و همچنین رساله حلّ الفصوص و رساله واردات و رساله مناجات و ذخيرة الملوك و غیره.  

علاوه بر مآخذ مهمى که اشاره شد، مؤلف از الفتوحات المكية [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] و إحياء علوم‌الدّين و [[كیمیای سعادت|کیمیاى سعادت]] [[غزالی، محمد بن محمد|امام غزالى]] و [[عوارف المعارف]] [[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‎الدّین سهروردى]] نیز مطالبى را فراگرفته است. بالخصوص از فوائح عباراتى را به فارسى برگردانیده و جزو کتاب خودش قرار داده است. باوجود اینکه در خلاصة المناقب از فوائح الجمال بسیار استفاده شده است، باز هم مى‎توان گفت که مؤلف بیشتر تحت تأثیر فصوص الحكم قرار گرفته است؛ مثلا در موضوع ولایت آنجا که گفته است که «ولایت، باطن نبوت است»، از فص دوم «شیثیه» از فصوص الحكم مأخوذ است و همین‎طور بیان أئمة الأسماء و اسامى قلب و حقیقت آن و انسان صغیر و کبیر، استعداد ذرات، بیان رؤیا، نوم الأنبياء و غیره و مطالب تصوف که در این کتاب آمده است، همه و همه تأثیر فصوص الحكم را نشان مى‎دهد و علّت آن ظاهرا همین است که مرشد وى شرحى نوشته بود بر فصوص و رابطه بین سید على همدانى و ابن عربى از همین ‎جا معلوم است که شیخ علاءالدوله سمنانى یکى از مشایخ طریقت و خال وى، بر فتوحات حواشى نوشته و جعفر بدخشى تحت تأثیر آن قرار گرفته بود.

راجع به سبک نویسندگى خلاصة المناقب هم مى‎توان گفت که همان اختصاص را دارد. در نوشتن واقعه‎اى از زندگانى سید على همدانى، روش وى آن است که اسم مرشدش را معمولى ضبط نکرده، بلکه با احترام کامل، «جناب سیادت»، «حضرت سیادت»، «امیر ما» و «سیدنا» یاد مى‎کند و چون نکته‎اى از ولایت یا دقیقه‎اى از تصوّف را توضیح مى‎دهد، چنین مى‎نویسد: «بدان که اى عزیز» یا «اى دوست بدانکه». نویسنده عموما به‎جاى واژه‎هاى فارسى، کلمات عربى مى‎آورد از قبیل طیران، حصر و حصار، مذموم، مزروق، تقبیل، سوادیه، بیاضیه، جبلّى، ارض، سريع الزوال، بطيء الحركة... و در چندین مورد جمع عربى به‎کار برده؛ مثلا افیاض، زوایا، شرور، نفوس، نفور، حقوق، حظوظ، محابیب و غیره»<ref>ر.ک: پیشگفتار کتاب، صفحه‎ کط – لب ‍</ref>.