۱۰۶٬۳۳۱
ویرایش
تفسير ابن عربي: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' '''' به '''''
جز (جایگزینی متن - '== وضعيت كتاب == ' به '== وضعيت كتاب == ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' '''' به ''''') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[رباب، سمیر مصطفی]] (گردآورنده) | [[رباب، سمیر مصطفی]] (گردآورنده) | ||
[[ | [[ابن عربی، محمد بن علی]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 100 /الف2ت7 1380 | | کد کنگره =BP 100 /الف2ت7 1380 | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
| سال نشر = 1422 ق یا 2001 م | | سال نشر = 1422 ق یا 2001 م | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02019AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02019 | |||
| کتابخوان همراه نور =02019 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''تفسير ابن عربى'''، تفسيرى است به زبان عربى، مشتمل بر تأويلات عرفانى از آيات قرآنى، منسوب به [[ | |||
'''تفسير ابن عربى'''، تفسيرى است به زبان عربى، مشتمل بر تأويلات عرفانى از آيات قرآنى، منسوب به [[ابن عربی، محمد بن علی|محيى‌الدين بن على بن محمد بن احمد بن عبدالله طايى حاتمى]]، معروف به [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]. | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
تفسير [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] كه در دو جلد تنظيم شده و مشتمل بر همه قرآن است (جلد اول، از آغاز قرآن تا پايان سوره كهف را در بر گرفته و جلد دوم، از آغاز سوره مريم تا پايان قرآن را)، با خطبه‌اى ادبى و سرشار از اصطلاحات عرفانى آغاز مى‌شود. | تفسير [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] كه در دو جلد تنظيم شده و مشتمل بر همه قرآن است (جلد اول، از آغاز قرآن تا پايان سوره كهف را در بر گرفته و جلد دوم، از آغاز سوره مريم تا پايان قرآن را)، با خطبه‌اى ادبى و سرشار از اصطلاحات عرفانى آغاز مى‌شود. | ||
مؤلف، با بيان رموز مندرج در '''«بسم الله الرحمن الرحيم»'''، به تأويل سوره فاتحه پرداخته و البته چنان‌كه خود اشاره نموده، فقط بعضى از آيات اين سوره و سوره‌هاى ديگر را تأويل كرده كه تعداد آنها در بيست سوره اول، به اين شرح است: | مؤلف، با بيان رموز مندرج در'''«بسم الله الرحمن الرحيم»'''، به تأويل سوره فاتحه پرداخته و البته چنان‌كه خود اشاره نموده، فقط بعضى از آيات اين سوره و سوره‌هاى ديگر را تأويل كرده كه تعداد آنها در بيست سوره اول، به اين شرح است: | ||
4 آيه از سوره فاتحه؛ | 4 آيه از سوره فاتحه؛ | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۹: | ||
26 آيه از رعد؛ | 26 آيه از رعد؛ | ||
21 آيه از | 21 آيه از ابراهیم؛ | ||
23 آيه از حجر؛ | 23 آيه از حجر؛ | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۶: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
مؤلف، ضمن ذكر سابقه انس خود با قرآن، با ذكر اين سخن پيامبر اكرم كه قرآن ظهر و بطن دارد، منظور از ظهر را تفسير و منظور از بطن را تأويل دانسته و با بيان رأى خود درباره تأويل، فهم خويش را از آيات بيان كرده و البته يادآور شده كه متعرض آياتى كه تأويلى براى آنها نداشته يا نيازى به تأويل نداشته‌اند، نگرديده است. | مؤلف، ضمن ذكر سابقه انس خود با قرآن، با ذكر اين سخن پيامبر اكرم كه قرآن ظهر و بطن دارد، منظور از ظهر را تفسير و منظور از بطن را تأويل دانسته و با بيان رأى خود درباره تأويل، فهم خويش را از آيات بيان كرده و البته يادآور شده كه متعرض آياتى كه تأويلى براى آنها نداشته يا نيازى به تأويل نداشته‌اند، نگرديده است. | ||
وى، به معناى ظاهرى آيات توجه داشته و گاه، به آنها تصريح كرده (براى نمونه: ج 1، ص444)، ولى گاه، برخلاف انتظار خواننده، وجهى از معنا را برگزيده است كه موجه نيست (براى نمونه: ج 2، ص353). | وى، به معناى ظاهرى آيات توجه داشته و گاه، به آنها تصريح كرده (براى نمونه: ج 1، ص444)، ولى گاه، برخلاف انتظار خواننده، وجهى از معنا را برگزيده است كه موجه نيست (براى نمونه: ج 2، ص353). | ||
او كوشيده است كه اصطلاحات قرآن و سنت را با اصطلاحات فلسفى و عرفانى تطبيق دهد؛ براى نمونه، جبرائيل را عقل فعال و ميكائيل را روح فلك ششم و اسرافيل را روح فلك چهارم و عزرائيل را روح فلك هفتم دانسته است | او كوشيده است كه اصطلاحات قرآن و سنت را با اصطلاحات فلسفى و عرفانى تطبيق دهد؛ براى نمونه، جبرائيل را عقل فعال و ميكائيل را روح فلك ششم و اسرافيل را روح فلك چهارم و عزرائيل را روح فلك هفتم دانسته است..<ref>ج 1، ص72 - 73</ref>هم‌چنين در جاى جاى تفسير خود، از احاديث و روايات بهره برده است. | ||
هرچند، روش اصلى اين تفسير، توجه به معانى باطنى آيات با عنايت به اصول عرفان نظرى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] است و از اين جهت آن را از جمله تفاسير باطنى و جداى از تفسير صوفيه دانسته‌اند | هرچند، روش اصلى اين تفسير، توجه به معانى باطنى آيات با عنايت به اصول عرفان نظرى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] است و از اين جهت آن را از جمله تفاسير باطنى و جداى از تفسير صوفيه دانسته‌اند..<ref>رشيد رضا، ج 1، مقدمه، ص18</ref>، ولى نمونه‌هايى از تفسير اشارى نيز در آن ديده مى‌شود (براى نمونه: ذيل آيه 26 سوره بقره و آيه 95 سوره انعام؛ ذهبى، ج 2، ص441 - 442). | ||
در اين اثر، مكررا مصطلحات عرفان نظرى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] به كار رفته و تفسير بر مبناى آن مصطلحات و مفاهيم قرار داده شده است؛ از جمله اصطلاح «وحدت وجود و موجود». | در اين اثر، مكررا مصطلحات عرفان نظرى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] به كار رفته و تفسير بر مبناى آن مصطلحات و مفاهيم قرار داده شده است؛ از جمله اصطلاح «وحدت وجود و موجود». | ||
مؤلف، از مراتب سه‌گانه توحيد (توحيد افعال و توحيد صفات و توحيد ذات)، سخن به ميان آورده (براى نمونه: ج 1، ص9) و متناظر با اين مراتب، از جنات ثلاث ياد كرده است؛ يعنى از جنت افعال و جنت صفات و جنت ذات و گاه با تعابير ديگرى نظير جنات النفس و جنات القلب و جنات الروح، سخن گفته است | مؤلف، از مراتب سه‌گانه توحيد (توحيد افعال و توحيد صفات و توحيد ذات)، سخن به ميان آورده (براى نمونه: ج 1، ص9) و متناظر با اين مراتب، از جنات ثلاث ياد كرده است؛ يعنى از جنت افعال و جنت صفات و جنت ذات و گاه با تعابير ديگرى نظير جنات النفس و جنات القلب و جنات الروح، سخن گفته است..<ref>ج 2، ص21 و 656</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
كتاب، توسط سمير مصطفى رباب تحقيق و تصحيح شده است. | كتاب، توسط سمير مصطفى رباب تحقيق و تصحيح شده است. | ||
اين اثر، در 1283 و 1317 در قاهره و در 1301 در لكهنو به‌عنوان تفسير [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] به چاپ رسيد. چاپ منقح از آن نيز با نام «تفسير القرآن الكريم»، به‌عنوان اثر [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، به كوشش مصطفى | اين اثر، در 1283 و 1317 در قاهره و در 1301 در لكهنو به‌عنوان تفسير [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] به چاپ رسيد. چاپ منقح از آن نيز با نام «تفسير القرآن الكريم»، به‌عنوان اثر [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، به كوشش [[غالب، مصطفی|مصطفى غالب]]، در بيروت (چاپ اول، 1968 و چاپ دوم، 1978) منتشر شد. | ||
با دلايل متعدد مى‌توان نشان داد كه اين تفسير اثر [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] نيست و نوشته عبدالرزاق كاشانى است و همان است كه با عنوان «تأويلات» در زمره آثار او ذكر شده است؛ از جمله اين دلايل است: | با دلايل متعدد مى‌توان نشان داد كه اين تفسير اثر [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] نيست و نوشته عبدالرزاق كاشانى است و همان است كه با عنوان «تأويلات» در زمره آثار او ذكر شده است؛ از جمله اين دلايل است: | ||
#در كليه نسخه‌هاى خطى اين تفسير، آن را از عبدالرزاق كاشانى دانسته‌اند | #در كليه نسخه‌هاى خطى اين تفسير، آن را از عبدالرزاق كاشانى دانسته‌اند..<ref>ذهبى، ج 2، ص437</ref>؛ | ||
# | #نویسنده اين تفسير، يكى از مشايخ خود را نور‌الدين عبدالصمد معرفى كرده..<ref>عبدالرزاق كاشى، ج 2، ص228</ref>، در صورتى كه نام مشايخ [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] به‌دقت احصا گرديده و در ميان آنها نامى از چنين شخصى نيامده است..<ref>جهان‌گيرى، ص98 - 106</ref>، ولى در شرح حال [[عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلالالدین|كمال‌الدين عبدالرزاق كاشانى]] آمده كه وى مريد شيخ نور‌الدين عبدالصمد نطنزى بوده است..<ref>جامى، ص480 - 482</ref>؛ | ||
#در اين تفسير، ذيل آيه 40 سوره نمل | #در اين تفسير، ذيل آيه 40 سوره نمل..<ref>عبدالرزاق كاشى، ج 2، ص206</ref>، جمله‌اى از «ابن اعرابى رحمه‌الله» نقل شده كه براى مشخص شدن اينكه اين ابن اعرابى، همان [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] است يا خير، مقايسه آن جمله با عبارتى از [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در فصوص، روشن‌گر است..<ref>قيصرى، ج 2، ص227 - 229</ref>؛ | ||
#مقايسه تطبيقى اين اثر با آراى تفسيرى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در آثارش، از جمله فصوص، مى‌تواند مؤيد اين باشد كه | #مقايسه تطبيقى اين اثر با آراى تفسيرى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در آثارش، از جمله فصوص، مى‌تواند مؤيد اين باشد كه نویسنده اين كتاب، [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] نيست؛ در فصوص، به 237 آيه استناد شده كه مى‌توان آنها را در تفسير منسوب به [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] بازجست و آنها را با يك‌ديگر مقايسه كرد؛ در 103 مورد، آنچه در فصوص آمده با آنچه در تفسير آمده كاملا متفاوت است، از جمله [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، درباره فرعون و توبه او نظر منحصربه‌فردى داشته..<ref>قيصرى، ج 2، ص415 - 416 و 439 - 440</ref>كه در اين تفسير نيامده و به جاى آن، تفسير متداول آيه ذكر شده است..<ref>عبدالرزاق كاشى، ج 2، ص764</ref>هم‌چنين [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در تفسير آيه 32 سوره فاطر، نظر خاصى داشته..<ref>قيصرى، ج 1، ص307 - 308</ref>كه در اين تفسير نيامده است..<ref>عبدالرزاق كاشى، ج 2، ص319</ref>[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، در فصوص، اسحاق را فرزندى دانسته كه حضرت ابراهیم براى قربانى برد..<ref>قيصرى، ج 1، ص318</ref>، اما در اين تفسير، مطابق نظر مشهور، اسماعيل آمده است..<ref>ج 2، ص345</ref>؛ | ||
#مؤلف، در جاى جاى تفسيرش به احاديثى از ائمه استناد كرده است (بيش از 35 بار از على(ع)؛ براى نمونه: ج 1، ص17، 53، 97، 153، 334، 436، 696 و ج 2، ص26، 171، 527، 545، 612، 755. براى احاديث منقول از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]]: ج 1، ص4، 450، 462 و ج 2، ص491، 758. علاوه بر اينها مؤلف، در نه موضع، رواياتى را از ديگر معصومان بدون ذكر نام آورده است). | #مؤلف، در جاى جاى تفسيرش به احاديثى از ائمه استناد كرده است (بيش از 35 بار از على(ع)؛ براى نمونه: ج 1، ص17، 53، 97، 153، 334، 436، 696 و ج 2، ص26، 171، 527، 545، 612، 755. براى احاديث منقول از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]]: ج 1، ص4، 450، 462 و ج 2، ص491، 758. علاوه بر اينها مؤلف، در نه موضع، رواياتى را از ديگر معصومان بدون ذكر نام آورده است). | ||
وى در مواضع متعدد، به تكريم على(ع) پرداخته | وى در مواضع متعدد، به تكريم على(ع) پرداخته..<ref>ج 1، ص575، 754 و ج 2، ص328، 545، 755</ref>و نزول آيات «ولايت»..<ref>مائده: 55</ref>،'''«اذن واعية»'''..<ref>حاقه: 12</ref>،'''«النبأ العظيم»'''..<ref>نبأ: 2</ref>و'''«نجوى»'''..<ref>مجادله: 12</ref>را در شأن آن حضرت و نزول سوره دهر و آيه «مودت» را در شأن اهل‌بيت دانسته..<ref>عبدالرزاق كاشى، ج 2، ص432 - 433</ref>و به ظهور حضرت مهدى(عج) نيز اشاره نموده است (براى نمونه: ج 1، ص14، 79، 460، 653، 748 و ج 2، ص450، 560، 642 - 663). | ||
با توجه به اين مطالب، مؤلف برخلاف [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، اعتقادات شيعى داشته است؛ | با توجه به اين مطالب، مؤلف برخلاف [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، اعتقادات شيعى داشته است؛ بنابراین، جاى ترديد نيست كه اين اثر، نه از [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، بلكه از شاگرد مكتب او، عبدالرزاق كاشانى است. | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||