پرش به محتوا

درسنامه مناسک حج: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'حج (ابهام زدایی)' به 'حج (ابهام‌زدایی)'
جز (جایگزینی متن - 'روحاني' به 'روحانی')
جز (جایگزینی متن - 'حج (ابهام زدایی)' به 'حج (ابهام‌زدایی)')
 
(۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۴: خط ۴:
| عنوان‌های دیگر =
| عنوان‌های دیگر =
| پدیدآوران =  
| پدیدآوران =  
[[فلاح‎‌زاده، محمدحسین]] (نويسنده)
[[فلاح‎‌زاده، محمدحسین]] (نویسنده)
| زبان =فارسی
| زبان =فارسی
| کد کنگره =
| کد کنگره =
خط ۱۷: خط ۱۷:
| چاپ =2
| چاپ =2
| شابک =978-964-540-232-5
| شابک =978-964-540-232-5
| تعداد جلد =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =33077
| کتابخوان همراه نور =33077
| کد پدیدآور =
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پس از =
| پیش از =
| پیش از =
}}
}}
'''درسنامه مناسك حج'''، اثر [[فلاح‎‌زاده، محمدحسین|محمدحسين فلاح‌زاده]] (متولد 1338ش) است كه در آن، احكام و مناسك عمره و حج را در قالب چند درس تنظيم كرده است.
{{کاربردهای دیگر|حج (ابهام‌زدایی)}}
 
'''درسنامه مناسک حج'''، اثر [[فلاح‎‌زاده، محمدحسین|محمدحسین فلاح‌زاده]] (متولد 1338ش) است كه در آن، احكام و مناسک عمره و حج را در قالب چند درس تنظیم كرده است.


== ساختار ==
== ساختار ==
كتاب حاضر، از مقدمه معاونت امور فرهنگى مدیریت آموزش بعثه مقام معظم رهبرى و مقدمه نویسنده و متن اصلى (شامل 12 درس) تشكیل شده است.


كتاب حاضر به شكل درسى تنظیم شده است و نویسنده در آغاز هر درس، هدف‌هاى آموزشى آن را مشخص كرده و در پایان، پرسش‌هایى براى خودآزمایى فراهم آورده است.


كتاب حاضر، از مقدمه معاونت امور فرهنگى مديريت آموزش بعثه مقام معظم رهبرى و مقدمه نويسنده و متن اصلى (شامل 12 درس) تشكيل شده است.
نویسنده در اثر حاضر، احكام فقهى را به شكل غیر استدلالى آورده و احكام اجماعى و مورد قبول همه مراجع را ذكر كرده و از ذكر موارد اختلافى، جز در مواردى اندك، خوددارى ورزیده است.
 
كتاب حاضر به شكل درسى تنظيم شده است و نويسنده در آغاز هر درس، هدف‌هاى آموزشى آن را مشخص كرده و در پايان، پرسش‌هايى براى خودآزمايى فراهم آورده است.
 
نويسنده در اثر حاضر، احكام فقهى را به شكل غير استدلالى آورده و احكام اجماعى و مورد قبول همه مراجع را ذكر كرده و از ذكر موارد اختلافى، جز در مواردى اندك، خوددارى ورزيده است.


== گزارش محتوا ==
== گزارش محتوا ==
درباره ویژگى‌ها و محتواى این كتاب، توجه به نكات زیر مفید است:


#نویسنده در مقدمه‌اش با یادآورى این نكته كه یكى از مباحث اساسى و مورد نیاز زائران بیت‌الله الحرام، مناسک عمره و حج است، افزوده است: بر اساس این نیاز، بخشى از فرصت روحانیان معظم كاروان‌ها نیز باید به آموزش این مسائل اختصاص یابد و نوشته حاضر، یكى از متون آموزشى حج تمتع است كه به موضوع مناسکحج پرداخته و بر اساس سرفصل‌هاى مصوب كه پیش‌تر منتشر گردیده، تدوین شده است.
#:او دو نكته را مورد تأكید قرار داده است:
#:الف)- چون این اثر، اولین تجربه در این راستاست و بر اساس سرفصل‌هاى از پیش تنظیم‌شده تدوین گشته، حجم برخى از دروس بیش از فرصت یکجلسه و برخى دیگر كمتر از آن است؛
#:ب)- چون فعلاً فرصت پرداختن به فتاواى همه مراجع معظم تقلید نبود، لذا این نوشته بیشتر به احكام عمومى و اتفاقى پرداخته و در برخى از موارد نیز به تفاوت فتاواى مراجع اشاره شده است.<ref>ر.ک: مقدمه كتاب، ص17</ref>
#نویسنده تحت عنوان حساب‌رسى اموال، تأكید كرده است: لباس احرام باید مباح باشد و قربانى نیز این چنین است، بلكه هرچه در این سفر خرج مى‌شود از مال حلال باشد؛ هرچند زائران خانه خدا، به‌طور غالب، افراد تلاش‌گرى هستند و با كار و دریافت مزد حلال و پس‌انداز مازاد بر مخارج سال، براى این سفر ثبت نام كرده‌اند و هرگز مالى كه غصبى باشد ندارند، ولى گاهى بر اثر برخى كوتاهى‌ها وجوه شرعى واجب، مثل خمس و زكات را نپرداخته‌اند كه لازم است پیش از سفر به این امر مهم توجه داشته باشند و چنانچه تاكنون حساب‌رسى اموال نداشته‌اند، با مراجعه به دفتر مرجع تقلید خود یا نماینده وى یا لااقل به روحانى كاروان مراجعه و نسبت به این مسئله اقدام كنند و چنانچه چیزى بابت خمس یا زكات یا سایر وجوه شرعى بدهكار شدند، بپردازند و با خیالى آسوده به این سفر اقدام كنند و چنانچه بدهى آن‌ها زیاد باشد، كه اكنون قدرت پرداخت همه آن را نداشته باشند، مى‌توانند مهلت بگیرند و در آینده بپردازند<ref>ر.ک: متن كتاب، ص22</ref>
#نویسنده در پاسخ این پرسش: «چرا حج تمتع به این نام نامیده مى‌شود»؟ نوشته است: حج تمتع نوعى از حج است كه وظیفه افراد بیرون از مكه كه از فاصله 16 فرسخ یا بیشتر مى‌آیند، مى‌باشد و علت نام‌گذارى آن، این است كه تمتع به معناى لذت بردن، بهره‌مند شدن است و چون در این نوع از عمره و حج در مدتى كه انسان از احرام عمره خارج مى‌شود تا زمانى كه بار دیگر براى حج محرم مى‌شود كارهایى كه به سبب احرام، حرام شده بود، از جمله زن و مرد بر یكدیگر، حلال مى‌شود<ref>همان، ص25-26</ref>
#طواف و سایر اعمال عمره، از عبادات است و باید با نیت باشد؛ یعنى گشتن به دور كعبه باید به قصد طواف و براى اطاعت دستور خداوند باشد<ref>همان، ص34</ref>
#حاجى براى قربانى مى‌تواند خودش حیوان را ذبح كند و مى‌تواند به شخص دیگرى نیابت بدهد تا او از طرفش حیوان را ذبح كند. پس نیابت در قربانى براى كسى كه خودش توانایى ذبح دارد، اشكال ندارد، ولى باید توجه داشت كه در سال‌هاى اخیر و در كشتارگاه‌هاى جدید، به جهت ازدحام، همه حجاج نمى‌توانند به كشتارگاه بروند و زن‌ها را نیز راه نمى‌دهند... همچنین نویسنده در مورد مصرف قربانى نكته مهمى را یادآور شده است: احتیاط مستحب است، قربانى را سه قسمت كنند: یکقسمت آن را هدیه بدهند؛ قسمت دیگر را صدقه بدهند و باقى‌مانده را بخورند.
#:یادآورى: برخى از فقها این احتیاط را لازم دانسته‌اند، ولى امروزه عمل به احتیاط دشوار است؛ چون تمام قربانى‌ها با دستگاه‌هاى مكانیزه بسته‌بندى مى‌شود و براى استفاده مردم فقیر برخى از كشورها فرستاده مى‌شود و برداشتن و تقسیم آن‌ها دشوار و گاهى غیر ممكن است.<ref>همان، ص69</ref>
#نویسنده در بحث كفارات محرمات احرام با بیان این مطلب كه حرمت عمل، حكم تكلیفى است و وجوب كفاره، حكم وضعى است، افزوده است: چنانچه ارتكاب محرمات از روى ناچارى و با عذر باشد، حكم تكلیفى برداشته مى‌شود، ولى حكم وضعى همچنان باقى است؛ یعنى هرچند آن عمل به جهت معذور بودن مكلف، گناه محسوب نمى‌شود، ولى وجوب كفاره ساقط نمى‌شود؛ مانند:


درباره ويژگى‌ها و محتواى اين كتاب، توجه به نكات زير مفيد است:
- زیر سایه رفتن یا ماشین سقف‌دار سوار شدن، درحالى‌كه ماشین دیگرى وجود ندارد و براى زائر نیز این امكان وجود ندارد تا با وسیله‌اى دیگر برود. در اینجا حركت زیر سایبان حرام نیست، ولى كفاره یکگوسفند واجب است.


#نويسنده در مقدمه‌اش با يادآورى اين نكته كه يكى از مباحث اساسى و مورد نياز زائران بيت‌الله الحرام، مناسك عمره و حج است، افزوده است: بر اساس اين نياز، بخشى از فرصت روحانیان معظم كاروان‌ها نيز بايد به آموزش اين مسائل اختصاص يابد و نوشته حاضر، يكى از متون آموزشى حج تمتع است كه به موضوع مناسك حج پرداخته و بر اساس سرفصل‌هاى مصوب كه پيش‌تر منتشر گرديده، تدوين شده است.
- پوشیدن لباس دوخته براى كسى كه به جهت مشكلى ناچار است لباس دوخته بپوشد، مثل بیمارى كه باید جوراب یا دستكش طبى دوخته بپوشد.
#:او دو نكته را مورد تأكيد قرار داده است:
#:الف)- چون اين اثر، اولين تجربه در اين راستاست و بر اساس سرفصل‌هاى از پيش تنظيم‌شده تدوين گشته، حجم برخى از دروس بيش از فرصت يك جلسه و برخى ديگر كمتر از آن است؛
#:ب)- چون فعلاً فرصت پرداختن به فتاواى همه مراجع معظم تقليد نبود، لذا اين نوشته بيشتر به احكام عمومى و اتفاقى پرداخته و در برخى از موارد نيز به تفاوت فتاواى مراجع اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه كتاب، ص17</ref>
#نويسنده تحت عنوان حساب‌رسى اموال، تأكيد كرده است: لباس احرام بايد مباح باشد و قربانى نيز اين چنين است، بلكه هرچه در اين سفر خرج مى‌شود از مال حلال باشد؛ هرچند زائران خانه خدا، به‌طور غالب، افراد تلاش‌گرى هستند و با كار و دريافت مزد حلال و پس‌انداز مازاد بر مخارج سال، براى اين سفر ثبت نام كرده‌اند و هرگز مالى كه غصبى باشد ندارند، ولى گاهى بر اثر برخى كوتاهى‌ها وجوه شرعى واجب، مثل خمس و زكات را نپرداخته‌اند كه لازم است پيش از سفر به اين امر مهم توجه داشته باشند و چنانچه تاكنون حساب‌رسى اموال نداشته‌اند، با مراجعه به دفتر مرجع تقليد خود يا نماينده وى يا لااقل به روحانى كاروان مراجعه و نسبت به اين مسئله اقدام كنند و چنانچه چيزى بابت خمس يا زكات يا ساير وجوه شرعى بدهكار شدند، بپردازند و با خيالى آسوده به اين سفر اقدام كنند و چنانچه بدهى آن‌ها زياد باشد، كه اكنون قدرت پرداخت همه آن را نداشته باشند، مى‌توانند مهلت بگيرند و در آينده بپردازند<ref>ر.ک: متن كتاب، ص22</ref>
#نويسنده در پاسخ اين پرسش: «چرا حج تمتع به اين نام ناميده مى‌شود»؟ نوشته است: حج تمتع نوعى از حج است كه وظيفه افراد بيرون از مكه كه از فاصله 16 فرسخ يا بيشتر مى‌آيند، مى‌باشد و علت نام‌گذارى آن، اين است كه تمتع به معناى لذت بردن، بهره‌مند شدن است و چون در اين نوع از عمره و حج در مدتى كه انسان از احرام عمره خارج مى‌شود تا زمانى كه بار ديگر براى حج محرم مى‌شود كارهايى كه به سبب احرام، حرام شده بود، از جمله زن و مرد بر يكديگر، حلال مى‌شود<ref>همان، ص25-26</ref>
#طواف و ساير اعمال عمره، از عبادات است و بايد با نيت باشد؛ يعنى گشتن به دور كعبه بايد به قصد طواف و براى اطاعت دستور خداوند باشد<ref>همان، ص34</ref>
#حاجى براى قربانى مى‌تواند خودش حيوان را ذبح كند و مى‌تواند به شخص ديگرى نيابت بدهد تا او از طرفش حيوان را ذبح كند. پس نيابت در قربانى براى كسى كه خودش توانايى ذبح دارد، اشكال ندارد، ولى بايد توجه داشت كه در سال‌هاى اخير و در كشتارگاه‌هاى جديد، به جهت ازدحام، همه حجاج نمى‌توانند به كشتارگاه بروند و زن‌ها را نيز راه نمى‌دهند... همچنين نويسنده در مورد مصرف قربانى نكته مهمى را يادآور شده است: احتياط مستحب است، قربانى را سه قسمت كنند: يك قسمت آن را هديه بدهند؛ قسمت ديگر را صدقه بدهند و باقى‌مانده را بخورند.
#:يادآورى: برخى از فقها اين احتياط را لازم دانسته‌اند، ولى امروزه عمل به احتياط دشوار است؛ چون تمام قربانى‌ها با دستگاه‌هاى مكانيزه بسته‌بندى مى‌شود و براى استفاده مردم فقير برخى از كشورها فرستاده مى‌شود و برداشتن و تقسيم آن‌ها دشوار و گاهى غير ممكن است<ref>همان، ص69</ref>
#نويسنده در بحث كفارات محرمات احرام با بيان اين مطلب كه حرمت عمل، حكم تكليفى است و وجوب كفاره، حكم وضعى است، افزوده است: چنانچه ارتكاب محرمات از روى ناچارى و با عذر باشد، حكم تكليفى برداشته مى‌شود، ولى حكم وضعى همچنان باقى است؛ يعنى هرچند آن عمل به جهت معذور بودن مكلف، گناه محسوب نمى‌شود، ولى وجوب كفاره ساقط نمى‌شود؛ مانند:


- زير سايه رفتن يا ماشين سقف‌دار سوار شدن، درحالى‌كه ماشين ديگرى وجود ندارد و براى زائر نيز اين امكان وجود ندارد تا با وسيله‌اى ديگر برود. در اينجا حركت زير سايبان حرام نيست، ولى كفاره يك گوسفند واجب است.
- استفاده از كِرِم معطر براى كسى كه به جهت بیمارى پوستى باید در حال احرام نیز استفاده كند<ref>همان، ص94</ref>


- پوشيدن لباس دوخته براى كسى كه به جهت مشكلى ناچار است لباس دوخته بپوشد، مثل بيمارى كه بايد جوراب يا دستكش طبى دوخته بپوشد.
== وضعیت كتاب ==


- استفاده از كِرِم معطر براى كسى كه به جهت بيمارى پوستى بايد در حال احرام نيز استفاده كند<ref>همان، ص94</ref>
در آغاز این كتاب، فهرست تفصیلى مطالب آمده، ولى متأسفانه فهرست‌هاى فنى و حتى فهرست منابع تنظیم نشده است.


== وضعيت كتاب ==
با تأسف، باید گفت كه كتاب حاضر، مستند نیست و نویسنده محترم، هیچ ارجاعى به هیچ كتابى ذكر نكرده، جز یک مورد كه به كتاب صحیفه نور استناد شده و آن هم مربوط به مقدمه معاونت امور فرهنگى مدیریت آموزش بعثه مقام معظم رهبرى است.<ref>ر.ک: مقدمه كتاب، ص13</ref>


 
==پانویس ==
در آغاز اين كتاب، فهرست تفصيلى مطالب آمده، ولى متأسفانه فهرست‌هاى فنى و حتى فهرست منابع تنظيم نشده است.
 
با تأسف، بايد گفت كه كتاب حاضر، مستند نيست و نويسنده محترم، هيچ ارجاعى به هيچ كتابى ذكر نكرده، جز يك مورد كه به كتاب صحيفه نور استناد شده و آن هم مربوط به مقدمه معاونت امور فرهنگى مديريت آموزش بعثه مقام معظم رهبرى است<ref>ر.ک: مقدمه كتاب، ص13</ref>
 
==پانويس ==
<references />
<references />
== منابع مقاله ==
== منابع مقاله ==
خط ۶۹: خط ۶۸:


==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
[[درسنامه احکام مبتلا به حجاج]]
[[درسنامه احکام مبتلا به حجاج]]


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]