سقوط اصفهان: گزارشهای گیلاننتز درباره حمله افغانان و سقوط اصفهان: تفاوت میان نسخه‌ها

آقاى دكتر ميناسيان، با آماده ساختن ترجمه انگليسى يادداشت‌هاى گرانبهاى گيلاننتز، خدمت بزرگى به انجام آورده است. چون به هر حال بيش از ترجمه روسى آن، كه در سال 1870 ميلادى (1286 هجرى) به دست پروفسور پاتكانوف صورت گرفت، در مراكز جهان باختر منتشر خواهد گشت. مدت زمانى كه در گزارش‌هاى گيلاننتز مورد بحث قرار گرفته است، فقط از آغاز مارس 1722 ميلادى (1135ق) تا آخر اگوست سال بعد است، با اين همه در آن دوره نسبتا كوتاه، ايران با سوانح و غايله‌هاى بى‌نظيرى مواجه گرديد. در 8 مارس 1722 ميلادى (1135ق) محمود افغان، از اهالى قندهار، كه پدرش ميرويس 13 سال پيش يوغ حكومت ايران را از گردن باز گرفته بود، با افراد غلزايى طايفه خويش و برخى مردم هزاره و بلوچ كه به مدد او برخاسته بودند، سپاهيان ايران را، با همه كثرت عدد در نزديكى گلون آباد، كه قريه‌اى است در 12 ميلى اصفهان، كنار شاهراه آن شهر به يزد، درهم شكست.

گيلاننتز در نامه‌نگارى سبكى غريب و خاص خود دارد، كه به لهجه معمولى قرن هفدهم و هيجدهم ارمنيان جلفا نمى‌ماند. عجيب‌تر اين كه، در ميان همه چيزهاى ديگر، بسيارى از لغات ارمنى را در معنايى كاملا مخالف استعمالات رايج آن‌ها بكار مى‌برد. وى لغات و اصطلاحاتى مستخرج از دست كم شش زبان اصلى، ارمنى، فارسى، تركى، روسى، گرجى، عربى و استعمالات عاميانه اين السنه را بكار مى‌برد؛ و آن‌ها را چنان، به سبك خاص خويش در بيان مطالب، درهم مى‌آميزد كه استفاده معنى از عبارات وى سخت دشوار مى‌گردد؛ و شايد تنها براى كسى قابل فهم باشد، كه در لهجه ارمنى جلفايى و زبان‌هاى سابق الاشعار اطلاعات كامل و كافى داشته باشد. شيوه وى در ارمنى ساختن لغات و جملات بيگانه سخت شگفت است، و درست نيست گفته شود كه مكتوبات وى به لهجه معمولى قديم ارمنيان جلفا است. ظاهرا علت اين امر اين است كه وى بسيار در كشورهاى بيگانه سفر كرده، و مدت‌ها در اين ممالك بسر برده و با مردمانش درآميخته و با آن‌ها تماس نزديك پيدا كرده است.