مجموعه رسائل اعتقادی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[مجلسی، محمدباقر]] (نويسنده)

[[رجایی، مهدی]] (محقق)

آستان قدس رضوي، بنياد پژوهشهاي اسلامى  

| سال نشر = |مجلد1: 1368ش ,

| تعداد جلد =1

| کتابخانۀ دیجیتال نور =23705

'''مجموعه رسائل اعتقادی'''، تألیف [[مجلسی، محمدباقر|علامه محمدباقر مجلسی]]، مجموعه هفت رساله به زبان فارسی است با موضوعات مرتبط به کلام اسلامی، که در یک کتاب گردآوری شده است. محقق این اثر، [[رجایی، مهدی|سید مهدی رجائی]] است.  

کتاب، دارای مقدمه محقق و محتوای مطالب در هفت رساله به‎ترتیب زیر است:

رساله اول، فرق میان صفات فعل و ذات است. [[مجلسی، محمدباقر|علامه]] در مرحله اول، معنا و مراد از صفات فعل و ذات را بیان کرده و عبارات محدثینی همچون [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] و [[ابن بابویه، محمد بن علی|صدوق]] را نقل نموده و سپس تحقیقی پیرامون کلام آن دو به رشته تحریر درآورده و بعد از آن چهار مسلک راجع به عدم زیادت صفات بر ذات، از جماعتی از بزرگان نقل کرده است، به شرح زیر:

مسلک اول: نمی‎توان برای حق تعالی اثبات صفات وجودی نمود؛  

مسلک چهارم: این صفات، امور اعتباریه نفس‎الامریه‎اند و عین ذات نیستند.

او سپس از این بحث می‎کند که اراده از صفات ذات است یا فعل؟ نویسنده، در خاتمه رساله، میان حاصل کلام صدوق و کلینی در بین صفات ذات و فعل جمع‎بندی می‎کند<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص7</ref>.

دومین اثر، رساله تحقیق مسئله بداء است. [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]]، ابتدا در این کتاب معنای بداء را در لغت بیان می‎کند و سپس اقوال قائلین به بداء را نقل می‎نماید. وی بعد از آن نظر خود را مفصلا بیان می‎‎کند و سپس با بیان فوائد اعتقاد به بداء به‎نحو مبسوط، با نقل بعضی از احادیث اهل‎بیت(ع) رساله را به پایان می‎رساند<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>.

رساله سوم، جبر و تفویض است، [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]]، در مرحله اول حدیثی در کتاب «توحید» و «[[عيون أخبار الرضا عليه‌السلام (تصحیح لاجوردی‌)|عيون أخبار الرضا(ع)]]» [[ابن بابویه، محمد بن علی|صدوق]] از امام هشتم(ع) راجع به جبر و تفویض، با ترجمه فارسی آن، نقل می‎نماید. او همچنین حدیثی از امام حسن مجتبی(ع) و پس از آن، دو قول مشهور از میان اقوال در جبر و تفویض (مذهب اشاعره و معتزله) را نقل می‎کند و سپس مختار مذهب حق در این مسئله (جبر و اختیار) را این‎گونه بیان می‎نماید: جبر و تفویض هر دو باطل و امری در میان این دو امر، حق است. [[مجلسی، محمدباقر|محمدباقر مجلسی]] با بسط این مطلب و نقل روایات، مطلب را تمام کرده و رساله را به پایان می‎رساند<ref>ر.ک: همان</ref>.

رساله چهارم، رساله دفع شبهه حدیث جهل و معرفت است. این حدیث همان است که [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] در اصول کافی از امام صادق(ع) روایت کرده: «ستة أشياء ليس للعباد فيها صنع: المعرفة و الجهل و الرضا و الغضب و النوم و اليقظة»؛ اختلاف شده که منظور از معرفت و جهل در حدیث چیست؟ هفت وجه توسط نویسنده، در این‎باره ذکر شده و رساله با اشکال و ایرادات در وجوه ذکرشده به پایان می‎رسد<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>.

رساله هفتم، در بیان حکمت شهادت امام حسین(ع) و رفع بعضی از شبهات که در این باب به خاطر اکثر شیعیان می‎رسد، است.

پنجمین رساله کتاب را با عناوین مختلفی خوانده‎اند؛ مثلا در الذريعه به نام «إثبات الرجعة»، در فیض قدسی «رسالة في الرجعة» و در چندین فهرست خطی در کتابخانه‎های مختلف، «رجعت»، نامیده شده، ولی ازآن‎رو که فقط روایت‎های دوازدهم و سیزدهم از این رساله به رجعت مرتبط است، این نام‎گذاری‎ها صحیح به نظر نمی‎رسد. همچنین در بعضی از فهارس، این اثر را ظهوریه نامیده‎اند که این نام هم به دلیل پیش‎گفته (اختصاص تنها برخی از روایات به ظهور و علائم ظهور) درست به نظر نمی‎آید. بهترین عنوان برای این رساله همان «ترجمه چهارده حدیث» است که در برخی تراجم هم این‎گونه آمده است<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>.

رساله جبر و تفویض نیز با عنوان‎های «ترجمه حدیث جبر و اختیار» و «ترجمه حدیث جبر و تفویض» یاد شده است و برخی پنداشته‎اند، این رساله تنها ترجمه‎ای است از حدیث ذکرشده در کتاب توحید و عیون صدوق، ولی این گمان اشتباه است؛ زیرا این رساله با ترجمه حدیث مذکور آغاز می‎شود و در ادامه با نقل مذاهب و بیان قول حق، مطالب مفید و فراوانی را در باب جبر و تفویض بیان می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>.

رساله «تحقیق مسئله بداء» را هم «رساله بداء» نامیده‎اند<ref>ر.ک: همان</ref>.

محقق، محور استنساخ و تحقیق این شش رساله را نسخه‎های خطی موجود در کتابخانه آیت‎الله مرعشی نجفی قم و چند نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، می‎داند. از نظر وی، بهترین نسخه، مجموعه‎ای است که حاوی سی و چند رساله از [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]] است<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>.

کتاب، فاقد فهرست تفصیلی مطالب و سایر فهارس فنی است و در پاورقی‎ها آدرس آیات و روایات و منابع مطالب ذکر شده است.

<references />

== وابسته‌ها ==