انقلاب مشروطیت ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

اثر براون يازده فصل دارد. رخدادهايى كه وى آنها را برشمرده است، از آغاز نهضت (اول محرم 1323 / هشتم مارس 1905)، يكى پس از ديگرى به وقوع مى‌پيوندد. اگر چه هر يك از اين حوادث از ديد تاريخى مهم مى‌نمايند، و هر يك از آنها به طور مستقل نمونه‌هاى روشنى از نهضت مشروطه به شمار مى‌روند، هيچ يك به تنهايى جهت حركت فعالان جنبش را نشان نمى‌دهند و نويسنده خطهاى اصلى پيوند آنان را با يك‌ديگر ترسيم نمى‌كند و از اين رو، بررسى هر يك از اين رويدادها به تنهايى سودمند نيست و اعتبارى ندارد و اهميت خودش را از دست مى‌دهد.

از ميان اين سه سند، وى به نامه سيد به [[میرزای شیرازی، محمدحسن بن محمود|ميرزاى شيرازى]] در سامرا اشاره مى‌كند و به بررسى‌اش مى‌پردازد. به گفته براون، اين نامه، آن روحانى بزرگ را به كارى در زمينه امتياز تنباكو واداشت و موجب شد كه نخستين گام براى هم‌بستگى روحانيان قدرت‌مند ايران با حزب مردمى يا ملّى‌گرا برداشته شود.

او در فصل دوم، به سفرهاى ناصر‌الدين شاه به اروپا و قراردادهاى او با برخى از شركت‌هاى خارجى مى‌پردازد و از اختلاف‌ها و استعفاهايى سخن مى‌گويد كه در دستگاه حكومتى او رخ مى‌داد. نويسنده با آوردن گزارش‌هايى درباره مطالبى از روزنامه قانون كه به همت ملكم خان در لندن منتشر مى‌شد، جزييات مسئله قرارداد امتياز تنباكو را بازگو مى‌كند. بر پايه اين قرارداد (هشتم مارس 1890)، امتياز تنباكو، ضبط و مهار كامل توليد، فروش و صدور كلّ تنباكوى ايران، به مدت پنجاه سال به انگليسى‌ها داده شد. نويسنده، سفرها و هزينه‌هاى گزاف شاه و قرارداد او را با شركت‌هاى خارجى، سبب انگيزش مردم در برابر حاكميت مى‌داند و از سويى بر تأثير آمدن بسيارى از خارجيان به ايران از طريق اين شركت‌ها تأكيد مى‌كند. وى هم‌چنين به تأثير گذارى روحانيان و برخى از روشن‌فكران در آگاه كردن مردم اشاره مى‌كند: در آغاز دسامبر 1891، نامه‌اى از حاجى [[میرزای شیرازی، محمدحسن بن محمود|ميرزاى شيرازى]]، «مجتهد سامره» رسيد كه در آن مردم را تا لغو امتياز، به تحريم استعمال تنباكو فراخوانده بود. اين ضربه ماهرانه و خردمندانه كه بى‌هيچ شورش عملى، امتياز انحصار كالاى تحريم شده را بى‌ارزش ساخت و وفادارى و خويشتن‌دارى مردمى كه فرمان اين رهبر روحانى را گردن نهادند، از ديد براون قدرتى وصف‌ناشدنى است.

حوادث پس از روى كارآمدن محمّدعلى شاه تا كودتاى 1907، قرارداد اوت 1907، كودتاى23 ژوئن و انهدام نخستين مجلس، مبارزه در تبريز، اعاده مشروطيت، جلوس احمد شاه و برپايى حكومت جديد، درون‌مايه ديگر فصل‌هاى كتاب است. براون، اثر خود را با آوردن 25 يادداشت درباره شخصيت‌هايى مانند مظفّر‌الدين شاه، امين‌الدوله، اعتماد السلطنه، شيخ هادى نجم‌آبادى، سيّد جمال‌الدين، ميرزا احمد کرمانى و برخى از ديگر موضوع‌ها پايان مى‌دهد.  

براون، بر پايه اطّلاعاتى كه بر اثر ارتباطش با برخى از افراد و گروه‌ها مانند تقى‌زاده، علاّمه قزوينى و بابى‌ها به دست آورده بود و گاهى با استناد به تاريخ بيدارى ايرانيان، نوشته ناظم الاسلام کرمانى، سه سال در دربار ايران، نوشته دكتر فوريه (پزشک فرانسوى ناصر‌الدين شاه)، اقتصاد معاصر ايران و مسائل مالى آن، نوشته لورينى و برخى از منابع و روزنامه‌هاى خارجى، رويدادهاى مشروطه را نقل و بررسى مى‌كرد.