آمدی، علی بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

| data-type="authorDeathDate" |631 ‌‎ق یا 1234 م- دمشق

==حيات علمى==او نخست قرآن مجيد را فرا گرفت و کتابى در فقه بر مذهب امام [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] (164-241ق) خواند. پس از آن به بغداد آمد و انواع قرائات قرآن كريم را فرا گرفت. آنگاه فقه حنبلى را نزد ابوالفتح نصر بن فتيان، معروف به ابن المَنّى (501-583ق)، تكميل كرد و به سماع حديث از ابوالفتح عُبَيد الله بن عبدالله محمدبن شابيل (د 581ق) پرداخت، ولى ديرى بر نيامد كه به مذهب شافعى گرويد و با ابوالقاسم بن فضلان (واثق بن على) (د 595ق) مصاحبت نموده و نزد وى فنّ خلاف را آموخت و در آن براعت يافت. در جدل، طريقه علماى پيشين و از آن جمله طريقه امام ابوالفتح اسعد بن محمّد ابن ابى نصر ميهنى (د 527ق) را حفظ كرد. آنگاه به شام رفت و در آنجا به تحصيل علوم معقول پرداخت و در آن علوم ورزيده شد، چنان شد كه به قول [[سيوطى]] «كسى در اين علوم در زمانه او داناتر از او نبود». پس از آن به مصر رفت و در محله قرافه الصّغرى، مجاور قبر امام شافعى به «اِعاده» (تكرار درس استادان) پرداخت و مدتى نيز در جامع ظافرىِ قاهره به تدريس مشغول شد. اندك اندك آوازه فضل و كمال او فزونى يافت، اما گروهى از فقيهان بر او حسد بردند و تعصب كردند و او را به فساد عقيده و پيروى از فلاسفه و حكما و اعتقاد به مذهب معطّله نسبت دادند. كم‌كم كار بدان‌جا كشيد كه مخالفانش محضرى نوشتند و در آن ريختن خون او را مباح شمردند و براى امضا به علماى شهر دادند. آمدى از بيم جان، شبانه از قاهره بيرون آمد و به شام رفت و در شهر حماه اقامت گزيد و به گفته [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابى‌اصيبعه]]، كه خود در نزد او فلسفه خوانده بود، به خدمت پادشاه ايّوبى المللك المنصور ناصر‌الدين درآمد و او حقوق سالانه‌اى براى آمدى مقرر كرد. آمدى دو سال در خدمت ملك منصور ماند و در همان جا آثار خود را در اصول دين، فقه، منطق، حكمت و خلاف نوشت. در سال 616ق به دمشق آمد. در آنجا مدتى اقامت داشت و الملك المعظم عيسى بن محمد ايوبى (د 624ق) تدريس در مدرسه عَزيزيّه دمشق را به او واگذار كرد، اما چون برادرش، الملك الاشرف موسى بن محمد (د 635ق)، حكومت يافت، وى را از آن مقام بركنار كرد و دستور داد كه در مدارس اعلام كنند كه هر كس جز فقه و حديث و تفسير چيزى بگويد، و بويژه از سخنان فلاسفه يادى بكند، او را از اين شهر خواهيم راند. حقيقت اين است كه آمدى، همچنان كه ابن تَغْرى بِرْدى مى‌نويسد، به سبب همين اشتغال به منطق و علوم اوايل نزد بنو العادل يعنى المللك المعظم، الملك الاشرف و الملك الكامل، حرمت و منزلتى نداشت (285/6). [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانی]]، (134/3) مى‌گويد: هرگاه آمدى نزد الملك المعظم مى‌آمد، پادشاه به پاى او بلند نمى‌شد و اعتنايى به وى نمى‌كرد. همو اشارت مى‌كند كه آمدى تارك الصّلوه بوده است. گويا كشمكشهاى مذهبى ميان علما، در اين اتهامات بى‌تأثير نبوده است. ظاهراً منشأ اتهامات مزبور روايت تندى است كه ذهبى نقل كرده و سُبكى در مقام ردّ و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانی]]، در مقام تعديل آن بر آمده‌اند. سرانجام آمدى در خانه خود پنهان شد و همچنان بيكار بود تا درگذشت. او را در «جبلِ قاسِيون» به خاک سپردند.

==آثار==تأليفات آمدى را در منطق، حكمت، كلام، اصول، فقه و جدل بيش از 20 کتاب دانسته‌اند كه اغلب آنها از ميان رفته است. اين آثار عبارتند از:  

بجز آنچه ياد شد، کتابهاى ديگرى نيز به او نسبت داده‌اند: الباهر في علم الاوائل و الاواخر (ابن قفطى؛ طاش كپرى‌زاده)؛ الترجيحات في [[الخلاف]]؛ التعليقه الصغيره؛ التعليقه الكبيره ([[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابى‌اصيبعه]])؛ الحقائق، در علوم اوايل (ابن قفطى؛ طاش كُپرى‌زاده)؛ خلاصه الابريز (مدرس)؛ لباب الالباب ([[زرکلی، خیرالدین|زركلى]]؛ مدرس)؛ المآخذ (طاش كپرى‌زاده)؛ المؤخذات في [[الخلاف]] (ابن ابى‌اصيبعه)؛ منتهى السالك في رتب المسالك (ابن ابى‌اصيبعه؛ مدرس).

==مآخذ==آمدى، سيف‌الدين، غايه المرام، به كوشش حسن محمود عبداللطيف، قاهره، 1971م، مقدمه؛ ابن ابى‌اصيبعه، احمدبن قاسم، طبقات الاطباء، بيروت، 1957م؛ ابن تغرى بردى، يوسف، [[النجوم الزاهرة في ملوك مصر و القاهرة|النجوم الزاهره]]، قاهره، 1348ق، 286/6؛ [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانی]]،، احمد بن على، لسان الميزان، بيروت، 1390ق، 135/3؛ [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]]، وفيات الاعيان، به كوشش [[عباس، احسان|احسان عباس]]، بيروت، 1398ق، 393/3-394؛ ابن عماد، عبدالحى، شذرات الذهب، قاهره، 1350ق، 144/5-145؛ ابن قفطى، على بن يوسف، تاريخ الحكماء، به كوشش ليپرت، لايپزيك، 1903م، صص 240-241؛ ابوشامه، عبدالرحمن بن اسماعيل، کتاب الروضتين، به كوشش محمد حلمى و محمد مصطفى زياده، قاهره، 1962م، صص 161-162؛ [[ابوالفداء، اسماعیل بن علی|ابوالفداء]]، المختصر في اخبار البشر، بيروت، 155/3؛ سبكى، تاج‌الدين، طبقات الشافعيه، به كوشش محمد الحلو و محمود الطناحى، قاهره، 1971م، 306/8-308؛ [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سيوطى، جلال‌الدّين]]، حسن المحاضره، قاهره، 1299ق؛ طاش كوپرى‌زاده، احمد، مفتاح السعاده، حيدرآباد، 1328-1399ق، 49/2، 51، 53؛ مدرس، محمدعلى، ريحانه الأدب، تبريز، شفق، چ 3، 62/1-63؛ نعيمى دمشقى، محمد، الدارس في تاريخ المدارس، دمشق، 1367ق، 362/1، 389، 392، 4/2، 129؛ يافعى، عبدالله بن اسعد، مرآه الجنان، بيروت، 1390ق، 73/4-74.

==منابع مقاله==