خاطرات و اسناد حسین‌قلی‌خان نظام‌السلطنه مافی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[نظام‎ السلطنه مافی، حسین قلی]] (نويسنده)

خود سرگذشت‌نامه‎ها

| تعداد جلد =3

| کتابخانۀ دیجیتال نور =7214

 

 

خاطرات و اسناد حسين قلى خان نظام‌السلطنه مافى، اثر حسين قلى‌خان نظام‌السلطنه مافى (1326ش) پيرامون خاطرات به جاى مانده از خود به زبان فارسى است كه به كوشش معصومه مافى، سيروس سعدونديان، منصوره اتحاديه و حميد رام پيشه منتشر شده است.

1- بخش اول: خاطرات حسين قلى‌خان در سلطنت ناصرالدين شاه 29

 

2- بخش دوم: خاطرات حسين قلى‌خان در سلطنت مظفرالدين شاه 223

 

3- بخش سوم: ضمايم خاطرات حسين قلى خان 319

1- بخش اول: اسناد سال 1301 قمرى 355

 

ضمايم بخش اول 363

 

2- بخش دوم: اسناد سال‌هاى 1306 و 1307 و 1308 قمرى 375

 

ضمايم بخش دوم 428

 

3- بخش سوم: اسناد سال‌هاى 1309 و 1310 قمرى 441

 

ضمايم بخش سوم 469

 

4- بخش چهارم: اسناد سال 1311 قمرى 473

 

5- بخش پنجم: اسناد سال‌هاى 1312 و 1313 و 1314 قمرى 507

 

ضمايم بخش پنجم 535

1- بخش اول: اسناد سال‌هاى 1317 و 1318 قمرى 543

 

ضمايم بخش اول 561

 

2- بخش دوم: اسناد سال‌هاى 1319 و 1320 و 1321 قمرى 579

 

ضمايم بخش دوم 681

 

3- بخش سوم: اسناد سال‌هاى 1322 و 1323 و 1324 قمرى 687

 

ضمايم بخش سوم 731

 

4- بخش چهارم: اسناد سال‌هاى 1328 و 1326 قمرى 751

 

ضمايم بخش چهارم 775

 

 

خاطرات حسين قلى‌خان، يادداشت‌هاى ايشان را شامل است از حوادث ايام، از بدو تولد تا سال 1321ق. اين باب را سه بخش است:- نخست، واقعات عصر ناصرى؛ ديگر، حوادث عهد مظفرى؛ آخر، ضمايم خاطرات.

قسمت ثانى، از مرگ ناصرالدين شاه آغاز و تا استعفاى ميرزا على‌اصغر خان امين‌السلطان از مقام صدارت، به طول مى‌انجامد. اين بخش، بيشتر شامل واقعات پيش و پس از سفر مظفرالدين شاه است به فرنگ؛ تفصيلى است از پيشكارى حسين قلى‌خان در آذربايجان؛ موجبات آن، واقعاتش، و پى‌آمدهايش.

اين دو باب را چندين بخش است و هر بخش را ضمايمى. ترتيب بخش‌ها براساس حكومت‌هايى است كه حسين قلى‌خان بر عهده داشته است. اين بخش‌ها حاوى مكاتبات حسين قلى‌خان است با رضا قلى‌خان برادرزاده‌اش و تمامى نامه‌ها كه آورده خواهد شد، از حسين قلى‌خان و خطاب به رضا قلى‌خان. ضمايم هر بخش، مكاتبات حسين قلى‌خان را شامل است با غير و سايرين را با ايشان يا ديگر رجال آن عصر. كميت نامه‌هاى مندرج در هر بخش، يكى نيست. ملاك در گزينش تعداد نامه‌ها، اهميت تاريخى حوادث و حكومت‌هاى حسين قلى‌خان است، نيز حجم نگاشته‌هاى ايشان در آن سنوات. گاه بنا به مناسبت و اهميت موضوع، هفته‌يى چهارنامه و گاه يك نامه نگاشته‌اند. اين نامه‌ها معمولا با مقدمه‌يى كوتاه در باب تاريخ و نحوه‌ى ارسال نامه‌هاى پيشين آغاز و با بيان مسائل مختلف حكومتى به انجام مى‌روند. اهميت و ويژگى تاريخى اين نامه‌ها، از آنجا است كه تمامى مسائل عصر خويش را بازگو مى‌كنند، از مسائل اقتصادى و سياسى گرفته تا اخلاقى و فرهنگى و غيره.

شيوه‌ى نگارش حسين قلى‌خان، چه در خاطرات و چه در نامه‌ها، از تكلف به دور است و به سادگى قرين. حوادث در تمامى آن‌ها به صراحت بازگو شده‌اند. مع هذا، نبود امنيت و ترس از افتادن نامه به دست غير، موجب شده است كه در برخى نامه‌ها پاره‌يى اشارات روى بنمايد. اين اشارات بيش از آن كه به حوادث باشند، به اشخاص راجعند؛ بدان معنى، كه از نام بردن افراد سرباز زده، آنان را به عناوينى چون «ساربان»، «فظ غليظ القلب»، و غيره مى‌نامد. مطالعه‌ى توأم خاطرات و اسناد، ما را به يافتن افراد مورد خطاب حسين قلى‌خان و به بازگشودن اين ابهام‌ها راه برد. تمامى اين موارد در پانويس هر نامه توضيح داده شده است. مشخصات امكنه را نيز با رجوع به فرهنگ جغرافيايى ايران و در مواردى فرهنگ دهخدا، در پانويس نامه‌ها ذكر شده است.