۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(غنی سازی متن) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| data-type="authorWritings" | | | data-type="authorWritings" |[[مقاتل الطالبیین]] | ||
[[فرزندان أبو طالب]] | |||
[[الأغاني]] | |||
[[فرزندان ابوطالب]] | |||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| خط ۲۰۳: | خط ۲۰۹: | ||
کتابهاى او را مى‌توان بر حسب موضوع چنين تقسيم‌بندى كرد: | کتابهاى او را مى‌توان بر حسب موضوع چنين تقسيم‌بندى كرد: | ||
الف-دربارۀ سرودها و ترانه‌ها و ترانه‌سرايان و اشعار و اخبار مربوط به آنان | ===الف-دربارۀ سرودها و ترانه‌ها و ترانه‌سرايان و اشعار و اخبار مربوط به آنان=== | ||
#الاغانى. چون اين کتاب بزرگ‌ترين اثر در زمينۀ ادب و موسيقى به شمار مى‌آيد و مزايايى گاه استثنائى دارد، در مدخلى جداگانه بررسى مى‌شود (نك: ه. د، الاغانى). | |||
#مجرد الاغانى.ابوالفرج خود به اين کتاب اشاره كرده است (نك: الاغانى، 1/1). | |||
#الاماء الشواعر. اين کتاب در 1983م در بغداد به كوشش يونس احمد سامرائى و نورى حمودى قيسى به چاپ رسيده است. احتمالا اشعار الاماء و المماليك (نك: [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]]، همانجا) و المماليك الشعراء (ياقوت، همان، 99/13)، عناوين تحريف شدۀ همين کتاب است. | |||
#کتاب الخمارين و الخمارات. | |||
#الاخبار و النوادر. | |||
#ادب السماع. | |||
#اخبار الطفيليين. | |||
#مجموع الآثار و الاخبار. | |||
#کتاب القيان. حاجى خليفه کتابى از ابوالفرج به نام نزهة الملوك و الاعيان في اخبار القيان و المغنيات الدواخل الحسان ياد كرده (1947/2) كه احتمالا همين کتاب است. | |||
#دعوة النجار، يا دعوة التجار (نك: همو، 756/1). | |||
#کتاب الغلمان المغنيين. | |||
#کتابى دربارۀ نغمه‌ها كه خود به آن اشاره كرده (نك: همان، 97/10). | |||
#رساله‌اى دربارۀ غنا كه خود از آن ياد كرده است (نك: همان، 270/5). | |||
#الديارات. از سده‌هاى نخست قمرى ديرها را بيشتر مراكزى براى تفريح تلقى مى‌كرده‌اند. به همين جهت، مؤلفان کتابهاى الديارات، پس از تعيين محل دير، به ذكر اخبار و اشعارى كه در پيرامون آن ساخته شده بود، مى‌پرداختند. ظاهرا نخستين کتابى كه پيش از ابوالفرج در اين باب تأليف شده، کتاب الحيرة و تسمية البيع و الديارات، اثر هشام كلبى است. پس از آن ديارات ابوالفرج تأليف شد. اما نويسندگان سدۀ 4ق به اين موضوع اقبال بسيار نشان داده‌اند، چنانكه 5 کتاب ديگر نيز در همين دوره تأليف شده است: کتاب الديرة از سرىّ رفّاء؛ الديارات از ابوبكر محمد و ابوعثمان سعيد خالدى؛ الديارات الكبير از شمشاطى؛کتاب الديرة از محمد بن حسن نحوى و از همه مهم‌تر الديارات شابشتى (د 388 ق). شگفت آنكه شابشتى هيچ اشاره‌اى به ابوالفرج نكرده و گويى از کتاب او به كلى بى اطلاع بوده است (دربارۀ اين کتابها، نك: عواد، 36-42). کتاب ابوالفرج اينك در دست نيست و نسخه‌اى كه به همين نام در کتابخانۀ برلين نگهدارى مى‌شود (آلوارت، شم 8321)، معلوم نيست كه از آن ابوالفرج باشد. اما بى گمان ياقوت آن را در دست داشته، زيرا بارها در [[معجم البلدان]] به آن ارجاع داده است (نك: بلدان، 654/2، 667-668، جم). جليل عطيه آنچه از اين اثر در منابع آمده است، گرد آورده و به نام الديارات در بيروت (1991 م) به چاپ رسانده است. | |||
===ب-کتابى در ادب=== | |||
ب-کتابى در ادب | |||
اثرى كاملا استثنائى و دلنشين از ابوالفرج در دست داريم كه ادب الغرباء من اهل الفضل و الادب ([[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]]، 128)، يا آداب الغرباء (خطيب، 398/11)، يا ادباء الغرباء (ياقوت، ادبا، همانجا) نام دارد. تا 1000 سال پس از مرگ ابوالفرج كسى خبرى از محتواى اين کتاب، جز آن چند روايتى كه ياقوت آورده است (نك: همان، 95/13-96)، نداده بود؛ اما نسخه‌اى از آن در اختيار بديع‌الزمان فروزانفر بود كه براى نشر به صلاح‌الدين منجد سپرد. منجد نيز کتاب را در 1972م در بيروت منتشر كرد. اين نسخه متعلق به سدۀ 13ق است، اما اينك نسخه‌اى ديگر، از سدۀ 7ق در کتابخانۀ آيت‌اللّه مرعشى يافت شده است (مرعشى، شم (5) 4047). | اثرى كاملا استثنائى و دلنشين از ابوالفرج در دست داريم كه ادب الغرباء من اهل الفضل و الادب ([[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]]، 128)، يا آداب الغرباء (خطيب، 398/11)، يا ادباء الغرباء (ياقوت، ادبا، همانجا) نام دارد. تا 1000 سال پس از مرگ ابوالفرج كسى خبرى از محتواى اين کتاب، جز آن چند روايتى كه ياقوت آورده است (نك: همان، 95/13-96)، نداده بود؛ اما نسخه‌اى از آن در اختيار بديع‌الزمان فروزانفر بود كه براى نشر به صلاح‌الدين منجد سپرد. منجد نيز کتاب را در 1972م در بيروت منتشر كرد. اين نسخه متعلق به سدۀ 13ق است، اما اينك نسخه‌اى ديگر، از سدۀ 7ق در کتابخانۀ آيت‌اللّه مرعشى يافت شده است (مرعشى، شم (5) 4047). | ||
| خط ۲۴۱: | خط ۲۳۴: | ||
موضوع و لحن گفتار کتاب سراسر نشان از صميميت و يكرنگى روح مؤلف دارد. وى خاصه به دنبال غربت‌زدگانى كه از سر اندوه يادگارى از خود به جاى گذاشته‌اند، به هر سوى سر مى‌كشد و در خانه‌ها، دكانهاى ويران، مساجد، باغها، حتى در كوهها نوشته‌هاى آنان را مى‌يابد و در کتاب خود ضبط مى‌كند. بديهى است كه او از اخبارى كه ديگران نيز در همين باب برايش نقل مى‌كنند، چشم نمى‌پوشد (ص 21).اهميت اين کتاب براى روان‌شناسى اجتماعى آن روزگار بر كسى پوشيده نيست. | موضوع و لحن گفتار کتاب سراسر نشان از صميميت و يكرنگى روح مؤلف دارد. وى خاصه به دنبال غربت‌زدگانى كه از سر اندوه يادگارى از خود به جاى گذاشته‌اند، به هر سوى سر مى‌كشد و در خانه‌ها، دكانهاى ويران، مساجد، باغها، حتى در كوهها نوشته‌هاى آنان را مى‌يابد و در کتاب خود ضبط مى‌كند. بديهى است كه او از اخبارى كه ديگران نيز در همين باب برايش نقل مى‌كنند، چشم نمى‌پوشد (ص 21).اهميت اين کتاب براى روان‌شناسى اجتماعى آن روزگار بر كسى پوشيده نيست. | ||
ج-کتابهايى كه دربارۀ اشخاص معين تأليف كرده | ===ج-کتابهايى كه دربارۀ اشخاص معين تأليف كرده=== | ||
#الفرق (يا الوزن) و المعيار في الاوغاد و الاحرار، كه در معارضه با اللفظ المحيط هارون بن منجم نوشته است (نك: حاجى خليفه، 1256/2)؛ | |||
#اخبار جحظة البرمكى؛ | |||
#مناجيب الخصيان، دربارۀ دو خواجۀ جوان متعلق به وزير مهلبى (ياقوت، همان، 99/13-100). | |||
===د-تبارنامه‌ها=== | |||
3. نسب بنى شيبان. | #جمهرة النسب. اين عنوان را [[خطيب بغدادى]] آورده است (همانجا)، اما ذيل کتاب التعديل خواهيم ديد كه ابوالفرج، جمهرۀ انساب عرب را نه عنوان، كه موضوع التعديل ياد كرده است (الاغانى، 3/22). حال نمى‌دانيم كه خطيب کتاب ديگرى را در نظر داشته، يا آن عنوان و آن موضوع را دو کتاب پنداشته است. | ||
#نسب بنى عبدشمس. | |||
#نسب بنى شيبان. | |||
#نسب المهالبة. | |||
#نسب بنى تغلب. | |||
#نسب بنى كلاب. | |||
===ه-اخبار و روايات مربوط به اعراب=== | |||
#ايام العرب، كه به قول [[خطيب بغدادى]] شامل 1700 «يوم» بوده است (همانجا)، | |||
#التعديل و الانتصاف في مآثر العرب و مثالبها. ابوالفرج خود گويد (همانجا) كه اين، عنوان کتابى است در باب «جمهرة انساب العرب». | |||
===و-کتابهاى مذهبى=== | |||
#[[مقاتل الطالبيين]]، كه دربارۀ آن جداگانه بحث خواهد شد. | |||
#تفضيل ذى الحجة. از اين کتاب اطلاعى در دست نيست و تنها با توجه به عنوان کتاب مى‌توان حدس زد كه شامل موضوعات دينى بوده است (نك: نامۀ دانشوران، 58/4). | |||
#ما نزل من القرآن في اميرالمؤمنين على و اهل بيته(ع) و كلام فاطمة(ع) في فدك، كه [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] به وى نسبت داده است (ص 224). پيش از [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] كسى به اين دو کتاب اشاره نكرده و نويسندگان پس از او هم از نقل آنها در فهرست آثار ابوالفرج خوددارى كرده‌اند. به نظر مى‌آيد كه اين دو اثر را كسان ديگرى تأليف كرده باشند و بعدها در اثر خلطى كه چگونگى آن بر ما پوشيده مانده است، به ابوالفرج منسوب گرديده باشد. اما در هر حال اين کتابها در دست نويسندگان شيعه وجود داشته، زيرا در سدۀ 7ق مى‌بينيم كه [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]]، در کتاب بناء المقالة الفاطميۀ خود 3 بار از ما نزل من القرآن ابوالفرج نقل قول كرده است (ص 143-144، 262، 287). | |||
#کتابى به نام تحف الوسائد في اخبار الولائد، كه حاجى خليفه به او نسبت داده است (360/1). | |||
بسيارى از آثار ابوالفرج، تنها يك سده پس از مرگش از ميان رفته بود، زيرا خطيب مى‌نويسد: او بخشى از تأليفات خود را به اندلس فرستاد كه ديگر به دست ما (در عراق) بازنگشت، و آنگاه نام 11 اثر را كه بيشتر نسب نامه هستند، ذكر مى‌كند (398/11؛ قس: قفطى، 252/2؛ [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]]، 308/3). کتاب الاماء الشواعر جزو اين آثار نيست، اما جالب توجه آنكه تنها نسخۀ باقى مانده از اين کتاب به خط مغربى است (نك: سامرائى، 13). | بسيارى از آثار ابوالفرج، تنها يك سده پس از مرگش از ميان رفته بود، زيرا خطيب مى‌نويسد: او بخشى از تأليفات خود را به اندلس فرستاد كه ديگر به دست ما (در عراق) بازنگشت، و آنگاه نام 11 اثر را كه بيشتر نسب نامه هستند، ذكر مى‌كند (398/11؛ قس: قفطى، 252/2؛ [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]]، 308/3). کتاب الاماء الشواعر جزو اين آثار نيست، اما جالب توجه آنكه تنها نسخۀ باقى مانده از اين کتاب به خط مغربى است (نك: سامرائى، 13). | ||
| خط ۳۲۳: | خط ۳۰۵: | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:25 اردیبهشت الی 24 خرداد]] | |||