۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
عجائب المخلوقات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'پزشك' به 'پزشک'
جز (جایگزینی متن - '== وضعيت ==' به '==وضعیت کتاب==') |
جز (جایگزینی متن - 'پزشك' به 'پزشک') |
||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
مقاله دوم: كه حجم عمده كتاب را فراگرفته، بر اساس انگاره يونانى تقسيم موجودات عالم به چهار عنصر «هوا، آتش، آب، خاك» تنظيم شده است. در پديده‌هاى هواشناختى سخن مى‌گويد، اقيانوس‌ها و جزاير، ماه‌ها، فصول سال، ستارگان، زمين، كوه‌ها، درياها، رودها، را معرفى مى‌كند، و در مواليد سه‌گانه «حيوان» و «نبات» و «جماد» اطلاعاتى به دست مى‌دهد. اين سه فصل پايانى نيز خود سامانى منتظم دارد؛ مثلاً فصل مربوط به حيوان با گفتارى درباره انسان، قسمت‌هاى بدن انسان و ويژگى‌هاى مختلف او آغاز مى‌شود. | مقاله دوم: كه حجم عمده كتاب را فراگرفته، بر اساس انگاره يونانى تقسيم موجودات عالم به چهار عنصر «هوا، آتش، آب، خاك» تنظيم شده است. در پديده‌هاى هواشناختى سخن مى‌گويد، اقيانوس‌ها و جزاير، ماه‌ها، فصول سال، ستارگان، زمين، كوه‌ها، درياها، رودها، را معرفى مى‌كند، و در مواليد سه‌گانه «حيوان» و «نبات» و «جماد» اطلاعاتى به دست مى‌دهد. اين سه فصل پايانى نيز خود سامانى منتظم دارد؛ مثلاً فصل مربوط به حيوان با گفتارى درباره انسان، قسمت‌هاى بدن انسان و ويژگى‌هاى مختلف او آغاز مى‌شود. | ||
چارچوب عمومى كتاب بر تصوير ارسطويى عالم بنا شده كه از طريق ميراث دائره‌المعارف‌هاى عربى قرون چهارم و پنجم به او رسيده بود. قزوينى به اين شيوه سنتى فصل‌بندى وفادار مى‌ماند؛ اما در هر فصل از كتاب بر منابع تخصصى مربوط تكيه مى‌كند. در فصل مربوط به حيوانات، حيوانات را در دسته‌بندى‌هاى مشخص، يكى پس از ديگرى توصيف مى‌كند. هر مدخل با خلاصه‌اى در باب ويژگى‌ها و رفتار حيوان مورد بحث آغاز مى‌شود و به دنبال آن فوايد | چارچوب عمومى كتاب بر تصوير ارسطويى عالم بنا شده كه از طريق ميراث دائره‌المعارف‌هاى عربى قرون چهارم و پنجم به او رسيده بود. قزوينى به اين شيوه سنتى فصل‌بندى وفادار مى‌ماند؛ اما در هر فصل از كتاب بر منابع تخصصى مربوط تكيه مى‌كند. در فصل مربوط به حيوانات، حيوانات را در دسته‌بندى‌هاى مشخص، يكى پس از ديگرى توصيف مى‌كند. هر مدخل با خلاصه‌اى در باب ويژگى‌ها و رفتار حيوان مورد بحث آغاز مى‌شود و به دنبال آن فوايد پزشکى اجزاى بدن حيوان مى‌آيد. منبع اصلى اطلاعات مربوط به تاريخ جانوران كتابى است از [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] به نام كتاب‌الحيوان. قزوينى در اطلاعات پزشکى خود بر قانون در طب ابن‌سينا متكى است. | ||
57 مورد از 174 حيوان واقعى و اساطيرى كه در عجائب‌المخلوقات آمده پرنده است. به اين ترتيب در جانورشناسى مؤلف هوازيان سهم بزرگى را به خود اختصاص داده‌اند. به عنوان نمونه مطالب قزوينى در باب هدهد اختلاطى است از واقعيت، شنيده‌ها و اسطوره. در اينجا مثل بقيه موارد كاربردهاى درمانى پرنده نيز بيان شده است. فقره جالبى به رفتار خانه‌سازى و لانه‌گزينى هدهد اختصاص يافته است: «مى‌گويند هدهد لانه‌اش را به مدفوع انسان مى‌آلايد و بوى بد لانه به اين علت است. در بهاران گاه مشاهده مى‌شود كه مگس‌هايى از دهان هدهد بيرون مى‌آيند. هر جا كه هدهد زندگى مى‌كند كرم چوب وجود ندارد». بوى بد در مورد هدهد درست است؛ اما اين كه از مدفوع انسان باشد، غلط است. در ماده هدهدهاى كرچ و هدهدهاى كرچ و هدهدهاى جوان اندامى به نام غده پيشابى، بيش از حد بزرگ مى‌شود. در اين حالت، غده پيشابى مقادير زيادى مايع بدبو ذخيره مى‌كند. اين مايع بدبو ماده شيميايى مشمئزكنندهاى است، براى دور كردن شكارگران. هر گاه تعرضى به آشيانه بشود، پرنده از اين مايع به طرف مهاجم مى‌پاشد. آشيانه هدهد حتى زمانى كه مزاحمتى صورت نگرفته باشد، شديداً بدبو و مشمئزكننده است. | 57 مورد از 174 حيوان واقعى و اساطيرى كه در عجائب‌المخلوقات آمده پرنده است. به اين ترتيب در جانورشناسى مؤلف هوازيان سهم بزرگى را به خود اختصاص داده‌اند. به عنوان نمونه مطالب قزوينى در باب هدهد اختلاطى است از واقعيت، شنيده‌ها و اسطوره. در اينجا مثل بقيه موارد كاربردهاى درمانى پرنده نيز بيان شده است. فقره جالبى به رفتار خانه‌سازى و لانه‌گزينى هدهد اختصاص يافته است: «مى‌گويند هدهد لانه‌اش را به مدفوع انسان مى‌آلايد و بوى بد لانه به اين علت است. در بهاران گاه مشاهده مى‌شود كه مگس‌هايى از دهان هدهد بيرون مى‌آيند. هر جا كه هدهد زندگى مى‌كند كرم چوب وجود ندارد». بوى بد در مورد هدهد درست است؛ اما اين كه از مدفوع انسان باشد، غلط است. در ماده هدهدهاى كرچ و هدهدهاى كرچ و هدهدهاى جوان اندامى به نام غده پيشابى، بيش از حد بزرگ مى‌شود. در اين حالت، غده پيشابى مقادير زيادى مايع بدبو ذخيره مى‌كند. اين مايع بدبو ماده شيميايى مشمئزكنندهاى است، براى دور كردن شكارگران. هر گاه تعرضى به آشيانه بشود، پرنده از اين مايع به طرف مهاجم مى‌پاشد. آشيانه هدهد حتى زمانى كه مزاحمتى صورت نگرفته باشد، شديداً بدبو و مشمئزكننده است. | ||