۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الكاشف (الجديد في الحكمة): تفاوت میان نسخه‌ها
لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - 'واجب الوجود' به 'واجب‌الوجود') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR26497J1.jpg|بندانگشتی|الكاشف (الجديد في الحكمة)]] | [[پرونده:NUR26497J1.jpg|بندانگشتی|الكاشف (الجديد في الحكمة)]] | ||
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | ||
|+ | |+ | ||
|- | |- | ||
! نام کتاب!! data-type= | ! نام کتاب!! data-type="bookName" |الكاشف (الجديد في الحكمة) | ||
|- | |- | ||
|نام های دیگر کتاب | |نام های دیگر کتاب | ||
|data-type= | | data-type="otherBookNames" | | ||
|- | |- | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
|data-type= | | data-type="authors" |[[ابن کمونه، سعد بن منصور]](نويسنده) | ||
[[ناجي اصفهاني، حامد]] (محقق) | [[ناجي اصفهاني، حامد]] (محقق) | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
|- | |- | ||
|زبان | |زبان | ||
|data-type= | | data-type="language" | فارسي عربي | ||
|- | |- | ||
|کد کنگره | |کد کنگره | ||
|data-type= | | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |BBR 802 /ک2 | ||
|- | |- | ||
|موضوع | |موضوع | ||
|data-type= | | data-type="subject" |خدا شناسي - متون قديمي تا قرن 14 | ||
علوم طبيعي - متون قديمي تا قرن 14 | علوم طبيعي - متون قديمي تا قرن 14 | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
|- | |- | ||
|ناشر | |ناشر | ||
|data-type= | | data-type="publisher" |موسسه پژوهشي حکمت و فلسفه ايران | ||
|- | |- | ||
|مکان نشر | |مکان نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishPlace" | ايران - تهران | ||
|- | |- | ||
||سال نشر | ||سال نشر | ||
|ata-type= | | ata-type="publishYear" |مجلد1: 1387ش , | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد اتوماسیون | |کد اتوماسیون | ||
|data-type= | | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE26497AUTOMATIONCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''الكاشف (الجديد في الحكمة)'''، تألیف عزالدوله سعد بن کمونه | '''الكاشف (الجديد في الحكمة)'''، تألیف [[ابن کمونه، سعد بن منصور|عزالدوله سعد بن کمونه بغدادی]]، کتابی است به زبان عربی با موضوع فلسفه اسلامی و منطق. این اثر به تصحیح و تحقیق [[ناجی اصفهانی، حامد|حامد ناجی اصفهانی]] رسیده و توسط مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به چاپ رسیده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب دارای، مقدمه مصحح و متن کتاب در هفت باب است. | کتاب دارای، مقدمه مصحح و متن کتاب در هفت باب است. | ||
نویسنده در طول این کتاب، اگرچه یادی از هیچ کتاب فلسفی ننموده است، از آثار ابن سینا، | |||
نویسنده در طول این کتاب، اگرچه یادی از هیچ کتاب فلسفی ننموده است، از آثار [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]، [[بهمنیار بن مرزبان|بهمنیار]]، [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسی]] و [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]] بهره وافر برده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه سیوشش</ref>. | |||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
محقق کتاب، مقدمه مفصلی به زبان فارسی برای آن نوشته و مؤلف و کتاب را در آن بهخوبی معرفی کرده است. | محقق کتاب، مقدمه مفصلی به زبان فارسی برای آن نوشته و مؤلف و کتاب را در آن بهخوبی معرفی کرده است. | ||
عبارات ابن کمّونه در این اثر، وامدار نگارشهای ابن سینا و بهمنیار و خواجه نصیرالدین طوسی است، ولی متأسفانه از حیث نگارش منطقی...، قدری نامنظم و پراکنده است و گاهوبیگاه بدون طرح لوازم مقدّمات بحث، گفتار جدیدی طرح میگردد و همین امر به انضمام دشوارنویسی گاهوبیگاه و ضعف ادبی مؤلّف آن در نگارش عربی، خواننده آن را دچار اشکال مینماید. | وی در بخشی از آن نوشته است: «الكاشف، مفصّلترین اثر مستقلّ [[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن کمّونه]] است و ازآنرو که نُه سال پس از حجیمترین نگارش وی، شرح تلویحات، به رشته تحریر درآمده، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این اثر بر اساس تفکر مشایی به رشته تحریر درآمده و اگر فیلسوفانی چون بهمنیار و لوکری و علامه حلّی را از مشّائیان دست دوم تلقّی کنیم، بهیقین این اثر از حیث اهمیت، پس از آثار این دسته قابل طرح است. | ||
عبارات [[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن کمّونه]] در این اثر، وامدار نگارشهای [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] و بهمنیار و [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسی]] است، ولی متأسفانه از حیث نگارش منطقی...، قدری نامنظم و پراکنده است و گاهوبیگاه بدون طرح لوازم مقدّمات بحث، گفتار جدیدی طرح میگردد و همین امر به انضمام دشوارنویسی گاهوبیگاه و ضعف ادبی مؤلّف آن در نگارش عربی، خواننده آن را دچار اشکال مینماید. | |||
[[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن کمّونه]] کتاب خود را در هفت باب به شرح زیر تنظیم کرده است: | |||
باب اوّل: منطق؛ باب دوم: امور عامه؛ باب سوم: اقسام اعراض وجودی؛ باب چهارم: اجسام طبیعی؛ باب پنجم: نفس؛ باب ششم: عقول؛ باب هفتم: واجب‌الوجود. | باب اوّل: منطق؛ باب دوم: امور عامه؛ باب سوم: اقسام اعراض وجودی؛ باب چهارم: اجسام طبیعی؛ باب پنجم: نفس؛ باب ششم: عقول؛ باب هفتم: واجب‌الوجود. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۹: | ||
«سعی مؤلّف در ارائه این اثر، گزارشی از خلاصه افکار متقدّمان و متأخّران با حذف مطالب غیر یقینی و بیفایده، به انضمام آراء خود او بوده است»<ref>ر.ک: همان، صفحه بیستویک</ref>. | «سعی مؤلّف در ارائه این اثر، گزارشی از خلاصه افکار متقدّمان و متأخّران با حذف مطالب غیر یقینی و بیفایده، به انضمام آراء خود او بوده است»<ref>ر.ک: همان، صفحه بیستویک</ref>. | ||
«در طول این کتاب، اثری از طرح بحث «ولایت» نیست، جز اشاراتی که بسان کتابهای مشایی همچون | «در طول این کتاب، اثری از طرح بحث «ولایت» نیست، جز اشاراتی که بسان کتابهای مشایی همچون «[[الإشارات]]» درباره پارهای از عارفان و اطلاع از مغیبات آمده و این در زبان مشائیان به «ولایت» تعبیر نمیگردد؛ لذا تقارن «النبوة و الولاية» یا برگرفته از آموزههای شیعی است و یا آموزههای عرفانی، که احتمال اول با توجّه به اطلاعات عصری مؤلّف تقویت میگردد»<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
«مؤلّف چون بنا بر آنچه در دیباچه آمده، قصد خلاصهگویی داشته، از طرح بعضی از مباحث در طول گفتار خود، خودداری کرده است؛ همچون: انتاج مختلطات شکل دوم قیاس اقترانی، بررسی اقسام قیاسهای اقترانی مرکب از دو شرطیه متصله، سایر مباحث مربوط به قیاس و... او مباحث متعلق به بخش برهان در صناعات خمس و همچنین مباحث متعلق به بخشهای جدل و خطابه و شعر در این صناعات را در این کتاب بررسی نمیکند. ابن کمونه، بر این باور است که بسیاری از مباحث منطق، در براهین کارگشا نیستند و صرفا ورزشی ذهنی میباشند. وی مباحث کم منفصل را هم مناسب ذکر در این کتاب نمیداند. سایر مباحثی که او در کتابش مطرح نمیکند، عبارتند از: بررسی صفات مرکب اخلاقی، تحلیل مباحث نباتات و بدن انسان، تحلیل برخی مباحث فلکی مانند اینکه بنا بر اصول فلکی، حرکات بعضی از کواکب نیازمند به اعتباری فلکی غیر از افلاک مشهور است و...»<ref>ر.ک: همان، صفحه بیستودو – بیستوچهار</ref>. | «مؤلّف چون بنا بر آنچه در دیباچه آمده، قصد خلاصهگویی داشته، از طرح بعضی از مباحث در طول گفتار خود، خودداری کرده است؛ همچون: انتاج مختلطات شکل دوم قیاس اقترانی، بررسی اقسام قیاسهای اقترانی مرکب از دو شرطیه متصله، سایر مباحث مربوط به قیاس و... او مباحث متعلق به بخش برهان در صناعات خمس و همچنین مباحث متعلق به بخشهای جدل و خطابه و شعر در این صناعات را در این کتاب بررسی نمیکند. ابن کمونه، بر این باور است که بسیاری از مباحث منطق، در براهین کارگشا نیستند و صرفا ورزشی ذهنی میباشند. وی مباحث کم منفصل را هم مناسب ذکر در این کتاب نمیداند. سایر مباحثی که او در کتابش مطرح نمیکند، عبارتند از: بررسی صفات مرکب اخلاقی، تحلیل مباحث نباتات و بدن انسان، تحلیل برخی مباحث فلکی مانند اینکه بنا بر اصول فلکی، حرکات بعضی از کواکب نیازمند به اعتباری فلکی غیر از افلاک مشهور است و...»<ref>ر.ک: همان، صفحه بیستودو – بیستوچهار</ref>. | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۹: | ||
# در بخش منطق کتاب، مؤلّف مرتکب چند خطای فاحش منطقی شده است: | # در بخش منطق کتاب، مؤلّف مرتکب چند خطای فاحش منطقی شده است: | ||
الف)- در نتیجه ضرب سوم شکل دوم، باآنکه یکی از مقدّمات قیاس، جزئی است، وی نتیجه را به سالبه کلیه بهجای سالبه جزئیه آورده است؛ | الف)- در نتیجه ضرب سوم شکل دوم، باآنکه یکی از مقدّمات قیاس، جزئی است، وی نتیجه را به سالبه کلیه بهجای سالبه جزئیه آورده است؛ | ||
ب)- صورت ضرب چهارم از شکل دوم، در مقدّمات و نتیجه کلا اشتباه طرح شده است؛ | ب)- صورت ضرب چهارم از شکل دوم، در مقدّمات و نتیجه کلا اشتباه طرح شده است؛ | ||
ج)- اشتباه در نتیجه اثبات شکل دوم از طریق افتراض. | ج)- اشتباه در نتیجه اثبات شکل دوم از طریق افتراض. | ||
# نارسایی عبارات در القای مفاهیم فلسفی، همچون: عروض اقسام تقابل بر اشیای گوناگون و گاه نیز نارسایی عبارت از نظر ادبی، همچون: «و نحن الذي يظهر لنا»، بهجای: «و الذي ظهر (یا يظهر) لنا» و یا عبارت: «و هذا كلّه و أمثاله من الحادث تحقّق أنّها أسباب و إنّما يتمّ تحقيق ذلك ممّا ينضمّ من القرائن و الأحوال التي توجب الحدس المفيد لليقين». | # نارسایی عبارات در القای مفاهیم فلسفی، همچون: عروض اقسام تقابل بر اشیای گوناگون و گاه نیز نارسایی عبارت از نظر ادبی، همچون: «و نحن الذي يظهر لنا»، بهجای: «و الذي ظهر (یا يظهر) لنا» و یا عبارت: «و هذا كلّه و أمثاله من الحادث تحقّق أنّها أسباب و إنّما يتمّ تحقيق ذلك ممّا ينضمّ من القرائن و الأحوال التي توجب الحدس المفيد لليقين». | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۸: | ||
# خطا در تقسیم و حصرهای منطقی، همچون: تقسیم هفتگانه صفات خداوند که به اعتبار منطقی، ششگانه یا هشتگانه است<ref>ر.ک: همان، صفحه بیستوپنج – بیستوشش</ref>. | # خطا در تقسیم و حصرهای منطقی، همچون: تقسیم هفتگانه صفات خداوند که به اعتبار منطقی، ششگانه یا هشتگانه است<ref>ر.ک: همان، صفحه بیستوپنج – بیستوشش</ref>. | ||
محقق، 47 مورد از آرا و نتایجی را که ابن کمونه در این کتاب گرفته، ذکر کرده است؛ مثل اینکه: «قضیه مهمله در حکم قضیه شخصیه است»، «برخلاف شیخ | محقق، 47 مورد از آرا و نتایجی را که [[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن کمونه]] در این کتاب گرفته، ذکر کرده است؛ مثل اینکه: «قضیه مهمله در حکم قضیه شخصیه است»، «برخلاف [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]]، تحقق وجود در خارج را مستلزم تسلسل نمیداند و دقیقا برخلاف مبانی اشراقی عدم تحقّق آن را در خارج مستلزم تسلسل دانسته است»، «مطابقت مورد بحث در صدق و کذب قضایا، فقط در قضایای خارجیه مورد اعتبار است و در قضایای ذهنی مطابقت با احکام ذهنی مورد اعتبار میباشد» و...<ref>ر.ک: همان، صفحه بیستوهفت – سیوپنج</ref>. | ||
ابن کمّونه همچو سایر آثار مشائیان که بهندرت از صریح آیات قرآن کریم بهره میجویند، گاه بهاشارت از آیات قرآن کریم استفاده کرده است؛ همچون: | [[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن کمّونه]] همچو سایر آثار مشائیان که بهندرت از صریح آیات قرآن کریم بهره میجویند، گاه بهاشارت از آیات قرآن کریم استفاده کرده است؛ همچون: | ||
# '''و من لم يكن اللَّهُ لَهُ نُوراً فَما لَهُ مِنْ نُورٍ''' (النور: 40)؛ | # '''و من لم يكن اللَّهُ لَهُ نُوراً فَما لَهُ مِنْ نُورٍ''' (النور: 40)؛ | ||
# '''الإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ''' (العصر: 2)؛ | # '''الإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ''' (العصر: 2)؛ | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۶: | ||
# '''أَنْ يغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يوْمَ الدِّينِ''' (الشعراء: 82). | # '''أَنْ يغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يوْمَ الدِّينِ''' (الشعراء: 82). | ||
البته او در پارهای از آثار خود، همچون «کلمات وجیزه»، از احادیث نبوی نیز بهره جسته؛ همچون: | البته او در پارهای از آثار خود، همچون «کلمات وجیزه»، از احادیث نبوی نیز بهره جسته؛ همچون: | ||
«رأس الحكمة مخافة اللّه». وی در پایان کتاب نیز بهقطع از مضامین ادعیه شیعی نیز متأثر شده و گفته است: «فاسألك اللّهم... أن تنفعني بما علّمتني و أن تجعله يوم القيامة حجّة لي، لا عليّ»<ref>ر.ک: همان، صفحه سیوپنج – سیوشش</ref>. | «رأس الحكمة مخافة اللّه». وی در پایان کتاب نیز بهقطع از مضامین ادعیه شیعی نیز متأثر شده و گفته است: «فاسألك اللّهم... أن تنفعني بما علّمتني و أن تجعله يوم القيامة حجّة لي، لا عليّ»<ref>ر.ک: همان، صفحه سیوپنج – سیوشش</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست اجمالی مطالب در ابتدای اثر و فهارس فنی (شامل فهرست تفصیلی مطالب، آیات، اعلام، موضوعات و مصطلحات و منابع تحقیق) در انتهای آن ذکر شده است. این اثر، هشتمین شماره از مجموعه سلسله متون و مطالعات فلسفی و کلامی است که زیر نظر رابینه اشمیتکه، شهین اعوانی، غلامرضا | فهرست اجمالی مطالب در ابتدای اثر و فهارس فنی (شامل فهرست تفصیلی مطالب، آیات، اعلام، موضوعات و مصطلحات و منابع تحقیق) در انتهای آن ذکر شده است. این اثر، هشتمین شماره از مجموعه سلسله متون و مطالعات فلسفی و کلامی است که زیر نظر رابینه اشمیتکه، شهین اعوانی، [[اعوانی، غلامرضا|غلامرضا اعوانی]]، رضا پورجوادی، [[پورجوادی، نصرالله|نصرالله پورجوادی]]، [[مادلونگ، ویلفرد|ویلفرد مادلونگ]] و [[یوسف ثانی، محمود|سید محمود یوسف ثانی]] و توسطه انتشارات مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین آلمان، چاپ شده است. | ||
کتاب ابن | کتاب [[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن کمّونه]]، بسان بسیاری از تألیفات عقلی، فاقد ارجاعات اعلام است، جز آنکه وی در دو مورد، هنگام ارائه بحث، از نجمالدین ایروانی در بحث مغالطات و مؤیدالدین عرضی دمشقی در بحث از اجرام علوی و افلاک، نام میبرد<ref>ر.ک: همان، صفحه بیستوچهار – بیستوپنج</ref>. | ||
در صفحات 52 تا 57 کتاب، صفحات اول و آخر، سه نمونه از نسخههای خطی کتاب ارائه شده است. | در صفحات 52 تا 57 کتاب، صفحات اول و آخر، سه نمونه از نسخههای خطی کتاب ارائه شده است. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۹: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||