مقتل الحسين(ع) به روایت شیخ صدوق (قده): تفاوت میان نسخه‌ها

[[ابن بابویه، محمد بن علی]] (نويسنده)  

صحتي سردرودي، محمد(گردآورنده)  

| کتابخانۀ دیجیتال نور = 16633

| کد اتوماسیون = BOK15513

'''مقتل الحسين(ع) به روایت شیخ صدوق (قده): امام حسین(ع) و عاشورا از زبان معصومان(ع)'''، تألیف محمد صحتی سردرودی، سومین تحقیق نویسنده در موضوع عاشوراست. این اثر کوششی است در بازآفرینی مقتل الحسين [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] با استفاده از آثار و احادیثی که در دیگر منابع آمده است.  

نویسنده در مقدمه کتاب با اشاره به تحریف‌های عاشورا چنین می‌نویسد: «آنچه عاشورا را تهدید مى‌‏کند، تحریف‏هاى رایج و پذیرفته‌شده‏‌اى است که پیوسته از همدیگر مى‏زایند و تا آنجا ادامه مى‏یابند که «مقتل مظلوم» را به نفع «مسند ظالم» مصادره می‌‏کنند که اگر چنان شود دیگر سخن از «شهید صادق و معصوم» درد هیچ مظلومى را دوا نخواهد کرد، بلکه خوشایند ریاکاران بوده و تنها ستمگران را به کار خواهد آمد»<ref>مقدمه نویسنده، ص14</ref>

وی سپس وظیفه دانشوران می‌داند که در برابر این تحریف‌ها بایستند: «سوگمندانه دیربازى است که این تحریف بزرگ و گران، توسط برخى افراد ناآگاه، به عرصه واقعیت‏هاى کربلا راه یافته است؛ ازاین‏رو دانشوران دردآشنا را لازم است، تا دیر نشده در برابر این تحریف‏هاى زاینده و جسارت تحریف‏گران، کارى بکنند و...»<ref>همان</ref>

# آیا مقتل امام حسین(ع) را جز روایت «ابومخنف» - که آن‌هم تنها توسط یک تاریخ‏نگار غیر شیعى؛ یعنى مورخ بزرگ اسلام، ابوجعفر طبرى نقل شده و به دست ما رسیده است - روایت دیگرى نیست؟

# آیا گزارش مدوّن فاجعه کربلا از طریق دانشوران شیعه، منحصر به دو کتاب الملهوف از «[[ابن طاووس، علی بن موسی|سید بن طاووس]]» (664ق) و مثير الأحزان از «ابن نماى حلّى» (645ق) است که پس از گذشت شش سده از تاریخ عاشورا آن را نقل کرده‌‏اند؟

# اگر کسى خواست وقایع و حوادث عاشورا را به نقل از دانشوران‏ شیعى پى‏ گیرد، باید آن را در آثارى چون الإرشاد «[[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]]» یا مناقب «[[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]]» و روضة الواعظين «نیشابورى» جستجو کند؟ درحالى‏که قسمت مقتل از کتاب الإرشاد به‌صورت مجمل بیان شده و تنها مستند به اقوال «کلبى» و «مدائنى» است و اقوال آن دو بااینکه یکى غیر شیعه است، از هم تفکیک نشده است‏ و دو دیگر (مقتل مناقب و روضة الواعظين) افزون بر اینکه هر دو مربوط به قرن ششم و متأخر از حادثه عاشورا هستند، بسیار آشفته، مجمل و مختصر و غیر مستند مى‏باشند.

نویسنده، معتقد است: «مقتل [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]]، بى‏گمان مى‏‌تواند به پرسش‏هاى مطرح‏شده و حتى به ده‏‌ها پرسش دیگر درباره زندگانى و مقتل امام حسین(ع) پاسخ گوید»<ref>همان، ص16</ref>

نویسنده سپس پیشینه مقتل‏نگارى‏ پیش از [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] را مورد بررسی قرار داده و فهرستی از آثار را به ترتیب تاریخ آنها می‌آورد. عنوان بیشتر آن‏ها مقتل الحسين بود و امروزه یا فقط نامى از آن‏ها در فهرست‏ها مانده و یا بخش اندکى از آن‏ها به‌صورت پراکنده در میان متون متأخر، نقل شده است<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>

بسیارى از احادیث و روایاتى که [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در مقتل امام حسین(ع) آورده است، در کتاب «كامل الزيارات» نیز روایت شده است. ابن قولویه، هم‏عصر [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در چندین شیخ از مشایخ خویش با او، مشترک است. او در «كامل الزيارات» از پدر [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] (على بن الحسین بن موسى بن بابویه) روایات بسیارى نقل کرده است؛ همچنان‏که خود [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] نیز در آثار خود، روایات بسیارى را به نقل از پدرش آورده است<ref>همان، ص22</ref>

در میان کتاب‏هاى مفقود [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]]، کتابى نیز به نام مقتل الحسين(ع) نام برده شده است. ایشان در ضمن برخى از آثار منتشرشده‏اش از این کتاب نام برده و به آن ارجاع داده است. یک‏ بار در فصل حجّ و باب زیارات کتاب «من لا يحضره الفقيه» مى‏نویسد: «من در کتاب الزّيارات و در کتاب مقتل الحسين(ع) انواعى از زیارت‏ها را آورده‏‌ام»<ref>همان، ص23</ref>

# همه اخبار و احادیث این مقتل به‌صورت مستند و با ثبت دقیق اسناد و سلسله راویان، نقل شده است. البته نویسنده به ذکر اسامى معصومان(ع)، که گاه روایتى را نسل به نسل از یکدیگر نقل کرده‌‏اند و همچنین نام نزدیک‏ترین راوى - یعنى کسى که سخن را از گوینده اصلى یا امام معصوم(ع) شنیده است - بسنده کرده‏ است؛ زیرا با ذکر منابع و مآخذ در پاورقى‏ها نیازى به این کار دیده نشده است. افزون بر این، معنعن‏نویسى در صدر احادیث و اخبار، خواننده فارسى‏زبان را خسته مى‌‏کند.

# این مقتل، از لحاظ زمانى به عصر عصمت و زمان حضور امامان معصوم(ع) نزدیک است. [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] که در نیمه نخست سده چهارم هجرى مى‏زیست، گاه به‌واسطه پدر و دو یا سه واسطه دیگر که همگى شناخته‌شده و موثّق هستند، به اصل سخن و منبع نور و عصمت مى‏‌رسد. مقتل او از این نظر نیز، بى‏مانند و بى‏نظیر است.

# این کتاب از پیش‌داورى‏ها و ارزش‌گذارى‏هاى ایدئولوژیکى و سیاسى، خالى است. از آنجا که [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در آثارش تنها به آوردن متن احادیث و اخبار بسنده کرده و حتى عناوین فصول و ابواب را از متن روایات برگزیده است، مقتلش بیش ‏از هر چیز، به اصول اعطایى پیشوایان معصوم مبتنى است. به لحاظ نزدیکى این مقتل به عصر عصمت و زمان حضور، تحلیل‏هاى تحمیلى و ابزارانگارانه، به آن راه نیافته است<ref>ر.ک: همان، ص25-24</ref>

از جمله مطالب جالب توجهی که در فصل هفتم کتاب آمده پیش‌بینی [[امام على(ع)]] از اقبال مردم به کربلاست. [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] با اسناد خود از امام على(ع) نقل مى‌‏کند که: «کاخ‏هایى را مى‏بینم که پیرامون قبر حسین(ع) ساخته شده ‏اند و کجاوه ‏هایى که از کوفه به‌سوى قبر حسین(ع) بیرون مى‏روند. شب‏ها و روزهاى زیادى نمی‌‏گذرد که از آفاق عالم، به‌سوى او می‌آیند و آن زمانى است که حکومت فرزندان مروان، پایان پذیرد»<ref>همان، ص237</ref>

==پانویس ==

[[رده:حسین بن علی(ع)]]