پرش به محتوا

مرآة البلدان: تفاوت میان نسخه‌ها

۵۰۰ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲ نوامبر ۲۰۱۷
لینک درون متنی
(لینک درون متنی)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR11267J1.jpg|بندانگشتی|مرآة البلدان]]
[[پرونده:NUR11267J1.jpg|بندانگشتی|مرآة البلدان]]
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
|+ |
|+  
|-
|-
! نام کتاب!! data-type='bookName'|مرآة البلدان
! نام کتاب!! data-type="bookName" |مرآة البلدان
|-
|-
|نام های دیگر کتاب  
|نام های دیگر کتاب  
|data-type='otherBookNames'|مرآت البلدان ناصری
| data-type="otherBookNames" |مرآت البلدان ناصری
|-
|-
|پدیدآورندگان  
|پدیدآورندگان  
|data-type='authors'|[[محدث، هاشم]] (محقق)
| data-type="authors" |[[محدث، هاشم]] (محقق)


[[اعتماد‌السلطنه، محمدحسن]] (نويسنده)
[[اعتماد‌السلطنه، محمدحسن]] (نويسنده)
خط ۱۷: خط ۱۷:
|-
|-
|زبان  
|زبان  
|data-type='language'|فارسی
| data-type="language" |فارسی
|-
|-
|کد کنگره  
|کد کنگره  
|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏DSR‎‏ ‎‏21‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏6‎‏م‎‏4‎‏
| data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏DSR‎‏ ‎‏21‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏6‎‏م‎‏4‎‏
|-
|-
|موضوع  
|موضوع  
|data-type='subject'|ایران - تاریخ - قاجاریان، 1193 - 1344ق.
| data-type="subject" |ایران - تاریخ - قاجاریان، 1193 - 1344ق.


ایران - جغرافیا
ایران - جغرافیا
خط ۳۰: خط ۳۰:
|-
|-
|ناشر  
|ناشر  
|data-type='publisher'|دانشگاه تهران
| data-type="publisher" |دانشگاه تهران
|-
|-
|مکان نشر  
|مکان نشر  
|data-type='publishPlace'|تهران - ایران
| data-type="publishPlace" |تهران - ایران
|-
|-
|سال نشر  
|سال نشر  
|data-type='publishYear'| 1367 هـ.ش  
| data-type="publishYear" | 1367 هـ.ش  
|-class='articleCode'
|- class="articleCode"
|کد اتوماسیون  
|کد اتوماسیون  
|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE11267AUTOMATIONCODE
| data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE11267AUTOMATIONCODE
|}
|}
</div>
</div>
خط ۴۵: خط ۴۵:




'''مرآة البلدان''' كتابى است به زبان فارسى، نگاشته محمدحسن خان اعتمادالسلطنه ملقب به صنيع‌الدوله، از رجال علمى - سياسى عهد ناصرى كه به شرح شهرها و قرى و قصبات ايران زمين؛ يعنى ايران بزرگ كه گستره آن از رود سيحون تا ماوراء فرات و از دربند باب الابواب در شمال درياى خزر تا جزاير و سواحل خليج فارس را در برمى‌گيرد، مى‌پردازد. به جز مباحث جغرافيايى، اعتمادالسلطنه گاه در اين كتاب به درج پاره‌اي وقايع تاريخى معاصر نيز پرداخته است.
'''مرآة البلدان''' كتابى است به زبان فارسى، نگاشته [[اعتماد‌السلطنه، محمدحسن|محمدحسن خان اعتمادالسلطنه]] ملقب به صنيع‌الدوله، از رجال علمى - سياسى عهد ناصرى كه به شرح شهرها و قرى و قصبات ايران زمين؛ يعنى ايران بزرگ كه گستره آن از رود سيحون تا ماوراء فرات و از دربند باب الابواب در شمال درياى خزر تا جزاير و سواحل خليج فارس را در برمى‌گيرد، مى‌پردازد. به جز مباحث جغرافيايى، [[اعتماد‌السلطنه، محمدحسن|اعتمادالسلطنه]] گاه در اين كتاب به درج پاره‌اي وقايع تاريخى معاصر نيز پرداخته است.


اعتمادالسلطنه در بيان انگيزه خود از نگارش اين كتاب مى‌نويسد:
[[اعتماد‌السلطنه، محمدحسن|اعتمادالسلطنه]] در بيان انگيزه خود از نگارش اين كتاب مى‌نويسد:


فى الواقع مقصود كلى، نوشتن جغرافياى حاليه نبود؛ زيرا كه براى اقدام اين عمل، اسباب و تدارك ضرور و لازم و مدت متمادى طول مى‌كشيد؛ بلكه مراد اصلى از تألیف اين كتاب، نوشتن تاريخ شهرها و حوادث عظيمه كه در ازمنه قديم روى داد و...
فى الواقع مقصود كلى، نوشتن جغرافياى حاليه نبود؛ زيرا كه براى اقدام اين عمل، اسباب و تدارك ضرور و لازم و مدت متمادى طول مى‌كشيد؛ بلكه مراد اصلى از تألیف اين كتاب، نوشتن تاريخ شهرها و حوادث عظيمه كه در ازمنه قديم روى داد و...
خط ۵۳: خط ۵۳:
برخى در بيان اهميت اين كتاب از آن به عنوان آيينه شهرها نام برده و آن را يكى از سودمندترين كتاب‌هايى كه در عصر ناصرى به زبان فارسى نگاشته شده است و نخستين كوشش به شيوه نوين در تدوين يك جغرافياى تاريخى در ايران به شمار آورده‌اند.
برخى در بيان اهميت اين كتاب از آن به عنوان آيينه شهرها نام برده و آن را يكى از سودمندترين كتاب‌هايى كه در عصر ناصرى به زبان فارسى نگاشته شده است و نخستين كوشش به شيوه نوين در تدوين يك جغرافياى تاريخى در ايران به شمار آورده‌اند.


اطلاعات موجود در اين كتاب متعاقب بخشنامه‌اي فراهم آمد كه دولت خطاب به حاكمان و فرمانروايان ايالات و ولايات ايران صادر كرد و براساس آن دانشمندان و محققان هر ديار موظف به گردآوري اطلاعاتى درباره محل اقامت خود شدند. آنان گذشته از تدوين مطالب مندرج در منابع كهن به تحقيقات ميدانى در هر محل دست زدند. از مجموع اين گزارش‌ها 10 مجلد نسخه عظيم خطى فراهم آمد كه هر بخش به خط گردآورنده بود. اين دفاتر در مجلدات بزرگى جاي گرفت كه اكنون برجاي مانده است. بنياد تأليف مرآة البلدان براساس همين يادداشت‌ها و اسناد بود و اعتمادالسلطنه نيت آن داشت كه يك دوره فرهنگ جغرافيايى براي ايران فراهم آورد.
اطلاعات موجود در اين كتاب متعاقب بخشنامه‌اي فراهم آمد كه دولت خطاب به حاكمان و فرمانروايان ايالات و ولايات ايران صادر كرد و براساس آن دانشمندان و محققان هر ديار موظف به گردآوري اطلاعاتى درباره محل اقامت خود شدند. آنان گذشته از تدوين مطالب مندرج در منابع كهن به تحقيقات ميدانى در هر محل دست زدند. از مجموع اين گزارش‌ها 10 مجلد نسخه عظيم خطى فراهم آمد كه هر بخش به خط گردآورنده بود. اين دفاتر در مجلدات بزرگى جاي گرفت كه اكنون برجاي مانده است. بنياد تأليف مرآة البلدان براساس همين يادداشت‌ها و اسناد بود و [[اعتماد‌السلطنه، محمدحسن|اعتمادالسلطنه]] نيت آن داشت كه يك دوره فرهنگ جغرافيايى براي ايران فراهم آورد.


== ساختار ==
== ساختار ==
خط ۶۴: خط ۶۴:
در خصوص جلد پنجم اين كتاب، مؤلف خود شرحى در پايان جلد اول كتاب منتظم ناصرى خود بدين گونه نگاشته است:
در خصوص جلد پنجم اين كتاب، مؤلف خود شرحى در پايان جلد اول كتاب منتظم ناصرى خود بدين گونه نگاشته است:


جلد پنجم مرآه البلدان اگر چه مى‌بايست متمم تفصيلات ژغرافيايى ممالك ايران بوده باشد، ليكن به واسطه به دست نيامدن اطلاعات لازمه اين كار به عهده تعويق ماند و....
جلد پنجم مرآه البلدان اگر چه مى‌بايست متمم تفصيلات جغرافيايى ممالك ايران بوده باشد، ليكن به واسطه به دست نيامدن اطلاعات لازمه اين كار به عهده تعويق ماند و....


== گزارش محتوا ==
== گزارش محتوا ==




مرآة البلدان به ترتيب حروف الفبا و بيشتر بر اساس مطالب [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] در كتاب نفيس [[معجم البلدان]] تنظيم شده، ولى مؤلف ديدگاه ساير جغرافيدانان اسلامى و ايرانى چون ابن الفقيه ابوبكر احمد بن محمد بن اسحاق، مؤلف مختصر البلدان و احمد بن ابى يعقوب ملقب به ابن واضح، مؤلف البلدان و ابوالحسن على مسعودى، مؤلف [[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]] و...را نيز مورد استفاده قرار داده است.
مرآة البلدان به ترتيب حروف الفبا و بيشتر بر اساس مطالب [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] در كتاب نفيس [[معجم البلدان]] تنظيم شده، ولى مؤلف ديدگاه ساير جغرافيدانان اسلامى و ايرانى چون [[ابن فقیه، احمد بن محمد|ابن الفقيه ابوبكر احمد بن محمد بن اسحاق]]، مؤلف مختصر [[البلدان (ابن الفقيه)|البلدان]] و احمد بن ابى يعقوب ملقب به ابن واضح، مؤلف البلدان و [[مسعودی، علی بن حسین|ابوالحسن على مسعودى]]، مؤلف [[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]] و...را نيز مورد استفاده قرار داده است.


اعتمادالسلطنه براى تهيه اين كتاب از برخى سفرنامه‌هاى سياحان و بازرگانان خارجى نيز غافل نمانده و به حد كافى از كتاب كسانى چون شاردن و تاورنيه نقل كرده است.
[[اعتماد‌السلطنه، محمدحسن|اعتمادالسلطنه]] براى تهيه اين كتاب از برخى سفرنامه‌هاى سياحان و بازرگانان خارجى نيز غافل نمانده و به حد كافى از كتاب كسانى چون شاردن و تاورنيه نقل كرده است.


اين كتاب دربرگيرنده نام برخى از شهرهاى ايران است: نخست شهرهاى موجود و يا ويران و از ياد رفته در مرزهاى كنونى ايران و نيز شهرهايى كه در نوشته‌هاى مربوط به تاريخ ايران و كشورهاى همجوار آن از آنها نام برده شده است.
اين كتاب دربرگيرنده نام برخى از شهرهاى ايران است: نخست شهرهاى موجود و يا ويران و از ياد رفته در مرزهاى كنونى ايران و نيز شهرهايى كه در نوشته‌هاى مربوط به تاريخ ايران و كشورهاى همجوار آن از آنها نام برده شده است.
خط ۷۷: خط ۷۷:
مؤلف در آغاز كتاب ابتدا بحثى در زمينه طول و عرض جغرافيايى نموده و به اقاليم سبعه كه اصطلاح متعارف در نزد جغرافى‌دانان اسلامى است، اشاره مى‌نمايد. همچنين علامت اختصارى بعضى از منابع را آورده است. در ادامه به معرفى اماكن جغرافيايى، بر اساس ترتيب حروف الفبا مى‌پردازد.
مؤلف در آغاز كتاب ابتدا بحثى در زمينه طول و عرض جغرافيايى نموده و به اقاليم سبعه كه اصطلاح متعارف در نزد جغرافى‌دانان اسلامى است، اشاره مى‌نمايد. همچنين علامت اختصارى بعضى از منابع را آورده است. در ادامه به معرفى اماكن جغرافيايى، بر اساس ترتيب حروف الفبا مى‌پردازد.


در جلد دوم و سوم، مؤلف براى تجليل از مخدوم خود ناصرالدين شاه قاجار، به شرح سلطنت سى ساله وى كه از سال 1264ق. آغاز و در سال 1294ق. خاتمه مى‌يابد، مى‌پردازد. در حقيقت اين دو جلد از كتاب تاريخ است نه جغرافيا و داراى سبك و شيوه‌اى جدا از دو جلد ديگر مى‌باشد. مؤلف اين دو جلد را مآثر السلطان نام نهاده كه در واقع اساس و مايه كتاب ديگر او با عنوان منتظم ناصرى است.
در جلد دوم و سوم، مؤلف براى تجليل از مخدوم خود ناصرالدين شاه قاجار، به شرح سلطنت سى ساله وى كه از سال 1264ق. آغاز و در سال 1294ق. خاتمه مى‌يابد، مى‌پردازد. در حقيقت اين دو جلد از كتاب تاريخ است نه جغرافيا و داراى سبك و شيوه‌اى جدا از دو جلد ديگر مى‌باشد. مؤلف اين دو جلد را مآثر السلطان نام نهاده كه در واقع اساس و مايه كتاب ديگر او با عنوان [[تاریخ منتظم ناصری|منتظم ناصرى]] است.


در بخش ملحقات، مؤلف به معرفى جوانرود مى‌پردازد و سپس وقايع سال سى و سوم؛ يعنى سال هزار و دويست و نود شش تا دويست و نود و هفت هجرى را مورد بررسى قرار مى‌دهد.
در بخش ملحقات، مؤلف به معرفى جوانرود مى‌پردازد و سپس وقايع سال سى و سوم؛ يعنى سال هزار و دويست و نود شش تا دويست و نود و هفت هجرى را مورد بررسى قرار مى‌دهد.
خط ۹۷: خط ۹۷:
#آل داوود، سيدعلى، دائره المعارف بزرگ اسلامى، ج9، ص361.
#آل داوود، سيدعلى، دائره المعارف بزرگ اسلامى، ج9، ص361.


== وابسته‌ها ==
[[تاریخ منتظم ناصری]]


== پیوندها ==
== پیوندها ==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش