پرش به محتوا

ابن اعثم کوفی، محمد بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - '،ک' به '، ک'
جز (جایگزینی متن - '،چ' به '، چ')
جز (جایگزینی متن - '،ک' به '، ک')
خط ۴۰: خط ۴۰:
'''ابومحمّد احمد بن على اعثم كوفى الكندى'''(متوفى 314 ه‍.ق.926/ م.) محدّث، شاعر، و مورّخ شيعى بزرگ قرن سوم و چهارم هجرى است.عدم اطّلاع دقيق از زادگاه و تاريخ تولّد و زندگانى وى به حدّى است كه حتّى در نام و نسب وى اختلاف كرده برخى نامش را احمد و برخى نيز محمّد آورده‌اند.همچنين لفظ«اعثم» را كه لقب پدر او بوده است گاهى دربارۀ خود«[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]» به كار برده‌اند.از ميان منابع قديمى تنها «معجم الادبا»[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] (231/2) است كه اشاره‌اى مختصر به شرح حال وى كرده و بعد از او [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] در «لسان الميزان»(138/1)گفته‌هاى ياقوت را نقل كرده است.
'''ابومحمّد احمد بن على اعثم كوفى الكندى'''(متوفى 314 ه‍.ق.926/ م.) محدّث، شاعر، و مورّخ شيعى بزرگ قرن سوم و چهارم هجرى است.عدم اطّلاع دقيق از زادگاه و تاريخ تولّد و زندگانى وى به حدّى است كه حتّى در نام و نسب وى اختلاف كرده برخى نامش را احمد و برخى نيز محمّد آورده‌اند.همچنين لفظ«اعثم» را كه لقب پدر او بوده است گاهى دربارۀ خود«[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]» به كار برده‌اند.از ميان منابع قديمى تنها «معجم الادبا»[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] (231/2) است كه اشاره‌اى مختصر به شرح حال وى كرده و بعد از او [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] در «لسان الميزان»(138/1)گفته‌هاى ياقوت را نقل كرده است.


متأسفانه در منابع متأخر نيز مطلب مفيدى كه اطّلاع تازه‌اى در اختيار محققان قرار دهد به چشم نمى‌خورد.حتّى بيشتر اين منابع-از جمله لغتنامۀ دهخدا (جلد آ-ابوسعيد، ص 291 ذيل«[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]»)، دايرة المعارف فارسى مصاحب(15/1)، دانشنامۀ ايران و اسلام(424/3)، دايرة المعارف شيعه (303/1)-در ارائۀ تاريخ فوت «[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]» دچار اشتباه فاحش مى‌شوند و، به جاى سال 314 ه‍.ق.، تاريخ مرگ وى را سال 214 ه‍.ق.قيد مى‌كنند.تاريخ فوت مندرج در منابع مزبور، با نظر [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] كه مى‌گويد [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] غير از «کتاب الفتوح»کتاب ديگرى به نام «کتاب التاريخ»[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] علاوه بر دو کتاب ياد شده،کتابى به نام «کتاب المألوف» نيز داشته كه امروز اثرى از آن در دست نيست(معجم الادبا،231/2).در شرح وقايع تاريخى از زمان مأمون (218 ه‍.ق.) تا المقتدر باللّه (مقتول در 320 ه‍.ق.)به رشته تحرير در آورده، و خود ياقوت اين کتاب اخير را همراه «کتاب الفتوح» ديده است، مغايرت دارد از منابع متأخر فقط ريحانة الادب(386/7) و دايرة المعارف بزرگ اسلامى (26/3) تاريخ فوت [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] را 314 ه‍.ق.قيد كرده‌اند..
متأسفانه در منابع متأخر نيز مطلب مفيدى كه اطّلاع تازه‌اى در اختيار محققان قرار دهد به چشم نمى‌خورد.حتّى بيشتر اين منابع-از جمله لغتنامۀ دهخدا (جلد آ-ابوسعيد، ص 291 ذيل«[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]»)، دايرة المعارف فارسى مصاحب(15/1)، دانشنامۀ ايران و اسلام(424/3)، دايرة المعارف شيعه (303/1)-در ارائۀ تاريخ فوت «[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]» دچار اشتباه فاحش مى‌شوند و، به جاى سال 314 ه‍.ق.، تاريخ مرگ وى را سال 214 ه‍.ق.قيد مى‌كنند.تاريخ فوت مندرج در منابع مزبور، با نظر [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] كه مى‌گويد [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] غير از «کتاب الفتوح»کتاب ديگرى به نام «کتاب التاريخ»[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] علاوه بر دو کتاب ياد شده، کتابى به نام «کتاب المألوف» نيز داشته كه امروز اثرى از آن در دست نيست(معجم الادبا،231/2).در شرح وقايع تاريخى از زمان مأمون (218 ه‍.ق.) تا المقتدر باللّه (مقتول در 320 ه‍.ق.)به رشته تحرير در آورده، و خود ياقوت اين کتاب اخير را همراه «کتاب الفتوح» ديده است، مغايرت دارد از منابع متأخر فقط ريحانة الادب(386/7) و دايرة المعارف بزرگ اسلامى (26/3) تاريخ فوت [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] را 314 ه‍.ق.قيد كرده‌اند..


به هر حال، نام مؤلّف به صورتهاى گوناگون در منابع تاريخى و فهارس نسخ خطّى داخلى و خارجى آمده است؛ از جمله:ابومحمّد احمد بن اعثم كوفى، احمد بن على اعثم كوفى، محمّد بن على اعثم كوفى، احمد بن اعثم كوفى، احمد بن علىّ بن اعثم كوفى،[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]، احمد بن اعثم، و اعثم كوفى.
به هر حال، نام مؤلّف به صورتهاى گوناگون در منابع تاريخى و فهارس نسخ خطّى داخلى و خارجى آمده است؛ از جمله:ابومحمّد احمد بن اعثم كوفى، احمد بن على اعثم كوفى، محمّد بن على اعثم كوفى، احمد بن اعثم كوفى، احمد بن علىّ بن اعثم كوفى،[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]، احمد بن اعثم، و اعثم كوفى.
خط ۵۴: خط ۵۴:
وستنفيلد تاريخ در گذشت او را زمانى بس ديرتر از 314 آورده است.نيز نگاه كنيد به:مجلۀ مجمع علمى عربى 6:142-143.
وستنفيلد تاريخ در گذشت او را زمانى بس ديرتر از 314 آورده است.نيز نگاه كنيد به:مجلۀ مجمع علمى عربى 6:142-143.


او راست: «کتاب الفتوح» که تاريخى است قصّه گونه دربارۀ فتوحات و شرح زندگى نخستين خلفا تا زمان يزيد بن معاويه بر اساس نظر شيعيان ظاهرا تاريخ نويسان عرب به اين اثر اشاره نمى‌كنند.امكان دارد كه نويسندگان اهل سنّت، به دليل تمايل او به تشيع، نسبت به او بى‌اعتنا بوده‌اند(ادبيات فارسى بر مبناى تأليف استورى،2،881).همين منبع اشاره مى‌كند كه شايد [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] در كار خود از متن كامل«روايت موسوم به باهلى» در فتح آسياى ميانه بهره برده باشد؛چه، به گفتۀ آ.ن.كرات،کتاب بلعمى در بيشتر موارد با [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] تطابق دارد نه با [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]]. و اين نشان مى‌دهد كه، بلا واسطه يا از طريق اقتباس، از مأخذ واحدى بهره‌مند شده‌اند.: توپقايى سراى 2956.
او راست: «کتاب الفتوح» که تاريخى است قصّه گونه دربارۀ فتوحات و شرح زندگى نخستين خلفا تا زمان يزيد بن معاويه بر اساس نظر شيعيان ظاهرا تاريخ نويسان عرب به اين اثر اشاره نمى‌كنند.امكان دارد كه نويسندگان اهل سنّت، به دليل تمايل او به تشيع، نسبت به او بى‌اعتنا بوده‌اند(ادبيات فارسى بر مبناى تأليف استورى،2،881).همين منبع اشاره مى‌كند كه شايد [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] در كار خود از متن كامل«روايت موسوم به باهلى» در فتح آسياى ميانه بهره برده باشد؛چه، به گفتۀ آ.ن.كرات، کتاب بلعمى در بيشتر موارد با [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] تطابق دارد نه با [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]]. و اين نشان مى‌دهد كه، بلا واسطه يا از طريق اقتباس، از مأخذ واحدى بهره‌مند شده‌اند.: توپقايى سراى 2956.


نگاه كنيد به: 47. Z.V.Togan.KorociCzondAnch.III  
نگاه كنيد به: 47. Z.V.Togan.KorociCzondAnch.III  
خط ۸۰: خط ۸۰:
ب) ام.آ.شابان، استاد دانشگاه اكستر، در چاپ اخير دانشنامۀ اسلامى دربارۀ [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] مى‌گويد:ابومحمّد احمد بن الاعثم الكوفى الكندى، مورّخ عرب در قرن دوم-سوم هجرى برابر با قرن هشتم-نهم ميلادى و نويسندۀ کتاب الفتوح كه در سال 204 ه‍ (819 ميلادى)نوشته شده است.نگاه كنيد به:1260./2 Storey, i  
ب) ام.آ.شابان، استاد دانشگاه اكستر، در چاپ اخير دانشنامۀ اسلامى دربارۀ [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] مى‌گويد:ابومحمّد احمد بن الاعثم الكوفى الكندى، مورّخ عرب در قرن دوم-سوم هجرى برابر با قرن هشتم-نهم ميلادى و نويسندۀ کتاب الفتوح كه در سال 204 ه‍ (819 ميلادى)نوشته شده است.نگاه كنيد به:1260./2 Storey, i  


تنها نسخۀ خطّى کتاب در دو جلد در کتابخانۀ استانبول ذيل احمد 3 به شمارۀ 2956 نگهدارى مى‌شود.[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] در کتاب ارشاد[معجم الادبا](379/1)دو کتاب ديگر نيز به [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] نسبت مى‌دهد كه هر دو از بين رفته‌اند.گر چه دربارۀ نويسنده چندان اطّلاعى در دست نيست،کتاب الفتوح او يكى از منابع مهم تاريخ اوليۀ عرب[آغاز اسلام]است.اين کتاب از خلافت عثمان آغاز مى‌كند و تا زمان خلافت هارون (193 ه‍.ق.) ادامه مى‌يابد.
تنها نسخۀ خطّى کتاب در دو جلد در کتابخانۀ استانبول ذيل احمد 3 به شمارۀ 2956 نگهدارى مى‌شود.[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] در کتاب ارشاد[معجم الادبا](379/1)دو کتاب ديگر نيز به [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] نسبت مى‌دهد كه هر دو از بين رفته‌اند.گر چه دربارۀ نويسنده چندان اطّلاعى در دست نيست، کتاب الفتوح او يكى از منابع مهم تاريخ اوليۀ عرب[آغاز اسلام]است.اين کتاب از خلافت عثمان آغاز مى‌كند و تا زمان خلافت هارون (193 ه‍.ق.) ادامه مى‌يابد.


کتاب الفتوح [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] مخصوصا از نظر شرح دادن حوادث عراق،فتح خراسان و ارمنستان و آذربايجان، جنگهاى اعراب و خزرها، و روابط بيزانس و اعراب داراى اهميت و اعتبار است.
کتاب الفتوح [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] مخصوصا از نظر شرح دادن حوادث عراق،فتح خراسان و ارمنستان و آذربايجان، جنگهاى اعراب و خزرها، و روابط بيزانس و اعراب داراى اهميت و اعتبار است.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش