علم الأخلاق إلی نيقوماخوس: تفاوت میان نسخه‌ها

[[سانت هلیر، بارتلمی]] (مترجم)

[[سید، احمد لطفی]] (مترجم)

شناخت (فلسفه)

== ساختار==

كتاب با مقدمه بارتلمى سانتهلير (استاد فلسفه يونانى در كالج دى فرنس و وزير خارجه فرانسه كه اين اثر را از يونانى به فرانسه ترجمه نموده است) آغاز و مطالب در دو جلد، در ده كتاب و هر كتاب در چندين بخش و فصل، در موضوعاتى همچون نيكبختى، فضيلت، فضايل اخلاقى و عقلى، دوستى، لذت و نيكبختى ارائه گرديده است.

اين نظريه اخلاقى، تقريباً ساده و همه فهم است. در زمان [[ارسطو]] هنوز دوران بحث‌هاى انتزاعى نرسيده است و هركس مى‌تواند مفاهيم اساسى اخلاق [[ارسطو]] را بفهمد و آن را با همه كاستى‌هايش به كار ببندد.

از اين‌رو اين كتاب خواندنى است و هيچ نقدى جز آن كه ارزش تاريخى آن را بيشتر بنمايد كارى نمى‌كند. ليكن بايد به هوش بود كه ارزش اين كتاب را در متن تاريخى آن فهميد و آن را براى مقاطع ديگرى تجويز نكرد و آن را از بستر تاريخى خودش منتزع نكرد كه اين كارى است برخلاف خود اخلااق [[ارسطو]] و حركتى است بر ضد نظريه حد وسط او كه در اين اثر بدان اشاره شده و همواره بايد به ياد داشت كه [[ارسطو]] خود گفته است:

استاد هر هنر، از افراط و تفريط پرهيز مى‌كند و حد وسط را مى‌جويد و مى‌گزيند، ولى نه حد وسط فى نفسه را بلكه حد وسط درست را. (اسلامى، سيد حسن)

كتاب اول، با بحث از خير و سعادت آغاز مى‌شود. سعى [[ارسطو]] بر اين است كه به اختصار، اثبات كند كه خير برين انسان چيست. وى در سرتاسر اين بخش، در مقام فردى سهيم در اخلاقيات مورد پسند و معتبر زمان خودش، سخن مى‌گويد.

[[ارسطو]] اخلاق را شاخه‌اى از علم سياست مى‌داند؛ بدين لحاظ، اخلاق، علم دقيقى نيست. از نظر [[ارسطو]]، آرا و اقوالى كه درباره نيك‌بختى، مطرح شده، بسيار تصنعى است.

وى بر اين باور است كه نيك‌بختى تنها چيزى است كه به خاطر خودش مطلوب است، نه آن‌كه به‌خاطر چيزى ديگر مطلوب باشد؛ نيز بر اين باور بود كه خير برين، از رهگذر عمل، دست‌يافتنى است. (حقى، على)

[[ارسطو]] پس از بيان اين نكته مورد اتفاق همگان كه غايت اعلا، سعادت است، براى بيان ماهيت سعادت مقدمه‌اى مى‌چيند. در اين مقدمه انواع ايده‌آل زندگى‌ها بررسى مى‌شود. او مى‌گويد: «سه نمونه اصلى زندگى وجود دارد: زندگى توأم با لذت، زندگى سياسى، زندگى وقف نظر».

ديدگاه دوم، آن است كه سعادت چيزى جز افتخار و احترام حاصل از فعاليت سياسى نيست. به تعبير ديگر، سياست‌مدران از نعمت سعادت برخوردارند، چون احترام و افتخار نصيب آنان است.

3- افتخار و احترامى كه مردم براى مردان سياسى قائلند، براى فضيلتى است كه مى‌پندارند در آنان موجود است، نه براى خود. به تعبير ديگر، ما براى مرد سياسى، از آن‌رو احترام قائل هستيم كه فكر مى‌كنيم داراى فضايل خاصى است. پس اصالت از آن فضيلت است، نه افتخار.

[[ارسطو]] براى اثبات سعادت مورد نظر خود مقدماتى مى‌آورد:

دليل ديگر براى اثبات سعادتمندانه بودن زندگى عقلانى، آن است كه هدف آن، لذاته است، حال آن كه هدف ديگر انواع زندگى و فعاليت‌ها، لغيره است. همه فعاليت‌ها، حتى فعاليت سياسى، براى هدف و غايت ديگرى است، در صورتى كه تفكر، ذاتاً مطلوب و خواستنى است.

[[ارسطو]] زندگى موافق با فضيلت را سعادت مى‌داند و فضيلت را چنين تعريف مى‌كند: «فضيلت ملكه‌اى است كه حد وسطى را انتخاب كند كه براى ما درست و با موازين عقلى سازگار است، با موازينى كه مرد داراى حكمت عملى حد وسط را با توجه به آن‌ها معين مى‌كند. اين حد وسط ميان دو عيب، يعنى افراط و تفريط قرار دارد.» (اسلامى، سيد حسن)

در چهارم و پنجم، از فضايل اخلاقى همچون: گشاده‌دستى، بزرگوارى، بزرگ‌منشى، شكيبايى، درستكارى، نزاكت، عدل و انصاف بحث شده و ششم، به بحث از فضايل عقلى مانند: شناخت علمى، توانايى عملى (فن و هنر)، حكمت عملى، عقل شهودى و حكمت نظرى، اختصاص يافته است.

[[ارسطو]] افلاطون را به ضديت با واقع متهم مى‌كند. بنابر تحليل [[ارسطو]]، علم به خوبى و عمل نكردن بر طبق آن، امكان‌پذير است. براى تأييد اين مدعا، او شخص ضعيف الاراده‌اى را مثال مى‌زند. فردى كه بى‌انضباطى كرده يا ضعف اراده‌اى نشان داده است، مى‌داند كه خوبى چيست، اما در مقام عمل، گمان مى‌كند كه بايد آن گونه عمل كند. او با شخصى كه صرفاً هرزه است و فقط به دنبال لذات آنى است، فرق مى‌كند. مسئله [[ارسطو]] اين است كه تبيين منسجم منطقى از شخص ضعيف الاراده‌اى كه مى‌داند خوبى چيست، ولى بد عمل مى‌كند، به دست دهد.

در هشتم و نهم، پيرامون دوستى بحث شده و در آخرين كتاب، به دنبال بحث از لذت و نيك‌بختى، به توصيف دقيق چيزهايى كه خير هستند، دست مى‌يابيم.

[[ارسطو]] اعتقاد دارد كه مبادرت به لذات جسمانى، بلكه افراط در آن‌ها كه باعث مى‌شود انسان بد شود، موجب بدى است. (حقى، على)

در اين كتاب، نظريه حد وسط بر ديدگاه اخلاقى [[ارسطو]] چيره و به دليل سادگى آن، مقبول بسيارى كسان واقع شده است و در برابر نظريات اخلاقى پيچيده، از توفيق و اقبال بسيارى برخوردار گشته است. اين نظريه در ميان عالمان اخلاق مسلمان نيز جاى خود را گشوده است و كسانى كوشيده‌اند نظام اخلاق اسلامى را براساس آن سامان دهند و تفسير كنند.

سؤال اين است كه حد وسط را چگونه بايد شناخت. [[ارسطو]] پاسخ مى‌دهد: «تعيين حد وسط را بايد به عهده مرد داراى بصيرت نهاد». اما مرد داراى بصيرت كيست؟ كسى است كه مى‌تواند حد وسط را در هر موردى درست و دقيق تعيين كند. خوب چه كسى اين توانايى را دارد كه حد وسط را معين كند؟ پاسخ ساده است: مرد داراى بصيرت! اين دورى صريح است و بى‌پاسخ. مگر آن‌كه از سر همدلى با [[ارسطو]] بگوييم كه شخص بر اثر تربيت درست و عادت به انجام فضايل اخلاقى، به تدريج داراى حس شناخت حد وسط مى‌شود و بر اثر اين شناخت، مى‌تواند حد وسط را در امور متفاوت بشناسد و كار خود را پيش ببرد. البته اين پاسخ براى اسكات حريف شايد مفيد باشد، اما احتمالاً خود پاسخگو را چندان قانع نمى‌كند.

== وضعيت كتاب==

فهرست مطالب، در ابتداى كتاب آمده و در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، توضيحاتى پيرامون كلمات و عبارات متن، ارائه شده است.

2.اخلاق نيكوماخس، ترجمه دكتر سيد ابوالقاسم پورحسينى، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1356. اين ترجمه كه بسيار دقيق و با ارجاعات و پانوشت‌هاى علمى و با مقدمه‌اى خواندنى است، رساله دكتراى فلسفه مترجم به شمار مى‌رود.

== منابع مقاله==

1- مقدمه و متن كتاب.

3- اسلامى، سيد حسن، «گشتى در اخلاق نيكوماخوس»، كتاب ماه دين، آذر 1378، شماره 26 (صص 10 تا 13).

{{وابسته‌ها}}

[[ارسطو]] اخلاق نیکوماخوس]]

[[علم الأخلاق إلی نيقوماخوس]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]