پرش به محتوا

حقائق التفسير: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ''''[[' به '[[')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۸: خط ۳۸:




[[حقائق التفسير]]''' مجموعه‌اى از روايات تفسيرى با صبغه‌اى عرفانى - اشارى، منسوب به [[امام جعفر صادق(ع)]] است. اين روايات، به‌طور پراكنده، در قرن سوم هجرى در محافل صوفيان كوفه و بغداد بازگو مى‌شد<ref>سلمى، ج1، مقدمه ماسينيون، ص9</ref>نخستين بار ابوعبدالرحمان سلمى (متوفى 412) آنها را در كتاب «[[حقائق التفسير]]» گردآورى كرد و آشنايى ما با اين تفسير تنها از طريق نقل قول‌هاى اوست. هنوز روشن نيست كه سلمى متن كامل تفسير را روايت كرده است يا خير. شواهدى ثابت مى‌كند كه وى متن كامل را روايت نكرده؛ چنان‌كه خرگوشى در «[[تهذيب الأسرار في أصول التصوف؛ مع ملحق بألفاظ الصوفية المتداولة في الكتاب و السنة|تهذيب الأسرار]]»، منتخباتى از اين تفسير را به دست داده كه در كتاب سلمى نيست. همچنين [[روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی‌نصر|روزبهان بقلى]]  (متوفى 606) در كتاب «عرائس البيان فى حقائق القرآن»، قطعاتى نقل كرده كه در [[حقائق التفسير]] يافت نمى‌شود<ref>نويا nwyia، ص130، پانويس 45</ref>
'''حقائق التفسير''' مجموعه‌اى از روايات تفسيرى با صبغه‌اى عرفانى - اشارى، منسوب به [[امام جعفر صادق(ع)]] است. اين روايات، به‌طور پراكنده، در قرن سوم هجرى در محافل صوفيان كوفه و بغداد بازگو مى‌شد<ref>سلمى، ج1، مقدمه ماسينيون، ص9</ref>نخستين بار ابوعبدالرحمان سلمى (متوفى 412) آنها را در كتاب «[[حقائق التفسير]]» گردآورى كرد و آشنايى ما با اين تفسير تنها از طريق نقل قول‌هاى اوست. هنوز روشن نيست كه سلمى متن كامل تفسير را روايت كرده است يا خير. شواهدى ثابت مى‌كند كه وى متن كامل را روايت نكرده؛ چنان‌كه خرگوشى در «[[تهذيب الأسرار في أصول التصوف؛ مع ملحق بألفاظ الصوفية المتداولة في الكتاب و السنة|تهذيب الأسرار]]»، منتخباتى از اين تفسير را به دست داده كه در كتاب سلمى نيست. همچنين [[روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی‌نصر|روزبهان بقلى]]  (متوفى 606) در كتاب «عرائس البيان فى حقائق القرآن»، قطعاتى نقل كرده كه در [[حقائق التفسير]] يافت نمى‌شود<ref>نويا nwyia، ص130، پانويس 45</ref>


در مجموعه نافذپاشا كتابخانه سليمانيه، تفسيرى منسوب به [[امام جعفر صادق(ع)|امام جعفر صادق]] وجود دارد كه گردآورنده آن احمد بن محمد بن حرب است. وى اين تفسيرها را، به‌ترتيب، از طريق ابوطاهر بن مؤمن، ابومحمد حسن بن محمد بن حمزه، محمد بن حمزه (پدر حسن بن محمد)، ابومحمد حسن بن عبداللّه (عموى حسن بن محمد)، على بن محمد بن على بن موسى الرضا (ع)، امام موسى بن جعفر و [[امام جعفر صادق(ع)]]روايت كرده است<ref>آتش، ص43</ref>
در مجموعه نافذپاشا كتابخانه سليمانيه، تفسيرى منسوب به [[امام جعفر صادق(ع)|امام جعفر صادق]] وجود دارد كه گردآورنده آن احمد بن محمد بن حرب است. وى اين تفسيرها را، به‌ترتيب، از طريق ابوطاهر بن مؤمن، ابومحمد حسن بن محمد بن حمزه، محمد بن حمزه (پدر حسن بن محمد)، ابومحمد حسن بن عبداللّه (عموى حسن بن محمد)، على بن محمد بن على بن موسى الرضا (ع)، امام موسى بن جعفر و [[امام جعفر صادق(ع)]]روايت كرده است<ref>آتش، ص43</ref>
خط ۸۳: خط ۸۳:
در باب سبك و محتواى اين تفسير چند نكته گفتنى است:
در باب سبك و محتواى اين تفسير چند نكته گفتنى است:


اين تفسير حدود 350 روايت، در تفسير 310 آيه پراكنده از اول تا آخر قرآن كريم را در بر دارد<ref>مبلغ، ص299</ref>ابتدا بخشى از آيه ذكر و سپس با عبارت‌هايى چون قال جعفر يا جعفر الصادق يا جعفر بن محمد، به تفسير آن پرداخته شده است. نكته ديگر اينكه تفسير مذكور، تفسير مأثور بشمار نمى‌آيد. هيچ‌يك از روايات يا احاديث، جز دو مورد كه در برخى نسخ خطى موجود براى آنها سلسله سند ذكر شده، مستند نيستند<ref>سلمى، ج1، ص22، پانويس 1، ص23، پانويس 6</ref>سومين نكته اينكه در ميان روايات عرفانى اين تفسير، روايت‌هاى كلامى نيز وجود دارد كه از نظر سبك و روش متفاوتند (مبلغ، ص300).
اين تفسير حدود 350 روايت، در تفسير 310 آيه پراكنده از اول تا آخر قرآن كريم را در بر دارد<ref>مبلغ، ص299</ref>ابتدا بخشى از آيه ذكر و سپس با عبارت‌هايى چون قال جعفر يا جعفر الصادق يا جعفر بن محمد، به تفسير آن پرداخته شده است. نكته ديگر اينكه تفسير مذكور، تفسير مأثور بشمار نمى‌آيد. هيچ‌يك از روايات يا احاديث، جز دو مورد كه در برخى نسخ خطى موجود براى آنها سلسله سند ذكر شده، مستند نيستند<ref>سلمى، ج1، ص22، پانويس 1، ص23، پانويس 6</ref>سومين نكته اينكه در ميان روايات عرفانى اين تفسير، روايت‌هاى كلامى نيز وجود دارد كه از نظر سبك و روش متفاوتند <ref>مبلغ، ص300</ref>.


تفسير مذكور با روايتى از [[امام صادق]] آغاز مى‌شود كه طبق آن، آيات قرآن چهار قسمند: عبارات، اشارات، لطايف و حقايق.
تفسير مذكور با روايتى از [[امام صادق]] آغاز مى‌شود كه طبق آن، آيات قرآن چهار قسمند: عبارات، اشارات، لطايف و حقايق.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش