دیوان حسان بن ثابت: تفاوت میان نسخه‌ها

حسان اشعار برجسته بسیارى دارد و از بهترین اشعارش در دوره جاهلى، مدح ملوک غسان است<ref>ر.ک: ناظمیان، رضا، ص227-226</ref>  

حسان زبان گزنده‌اى داشت و با هجو مشرکان و دفاع از پیامبر، مورد احترام و مایه آرامش آن‌حضرت بود. نوشته‌اند که پیامبر اکرم(ص) او را تأیید می‌کرد و می‌فرمود: حسّان از عنایت فرشته وحى برخوردار است. وى در هجو مشرکان قریش، به دستور پیامبر انساب و اخبار آنان را نزد ابوبکر آموخت و بی‌آنکه به پیامبر و اعقاب ایشان خدشه‌اى وارد شود چنان اشعارى سرود که تحسین رسول خدا و همگان را برانگیخت و قریش را مبهوت ساخت. هنگامى که بنی‌تمیم در برابر پیامبر اسلام موضع گرفتند و بر خود فخر و مباهات کردند، دفاع حسّان از رسول خدا چنان بود که همه آنان به اسلام گرویدند<ref>همان، ص226</ref>  

حسان بن ثابت در اشعارش به گوشه‌هایی از وقایع و جنگ‌های صدر اسلام، به‌خصوص غزوات پیامبر(ص)، از جمله جنگ بدر، خندق، احد و فتح مکه پرداخته است که از لحاظ تاریخی حائز اهمیت است<ref>فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، ص485</ref> سروده او در غدیرخم اولین غدیریه تاریخ اسلام است. او همچنین، با دفاع از پیامبر، طلایه‌دار شعر سیاسى است و در مدح ایشان از روشى نو در الفاظ و تعبیرات استفاده کرده که پیش از او در شعر جاهلى سابقه نداشته است. به همین دلیل وى در مدح، شاعرى صاحب سبک شناخته می‌شود. در اشعار او، علاوه بر مدح و فخر و هجا، رثا نیز وجود دارد. به ‌نظر فروخ، حسّان به ‌سبب استفاده از صنایع بدیعى در مدحیات پیامبر، می‌تواند نخستین بَدیعیه‌سرا بشمار آید<ref>همان، ص227</ref>  

حجم اشعارى که به وى نسبت داده شده براى هیچ شاعرى روایت نشده است و احتمالاً بسیارى از این اشعار را قریشیان به او نسبت داده‌اند. همچنین به نظر می‌رسد که شعر او با اشعار فرزندش عبدالرحمان و برخى شاعران، به‌ویژه کعب‌ بن مالک انصارى و عبداللّه‌ بن رواحه، درآمیخته است<ref>همان</ref>  

راویان بسیارى از جمله ابن‌حبیب (متوفى 238ق) اشعار حسّان را روایت کرده و به جمع‌آورى دیوان وى و شرح آن پرداخته‌اند<ref>همان</ref> راویان معروفی از هر دو مکتب کوفه و بصره همچون ابوعمرو شیبانی، ابوزید انصاری، ابن اعرابی، سکری و علی بن مغیرة بن اثرم اشعار وی را روایت کرده‌اند و احمد بن محمد عدوی از راویان سده 3ق روایات آنان را گرد آورده و پس از تهذیب آنها، دیوان حسان را تدوین کرده است<ref>همان، ص486</ref>  

شروح و حواشی که بر اشعار حسان زده شده گاه کوتاه و گاه بلند است؛ به‌عنوان مثال در نسخه استانبول مطلب مفصلی درباره تاریخ اوس و خزرج و ساکنین یثرب ذکر شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص10، پاورقی 1</ref>