۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' </ref>' به '</ref>') |
جز (جایگزینی متن - '<ref> ' به '<ref>') |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
در وجـه تـسمیه ایـن کتاب به «جـذوات و مـواقیت»، گفتنی است که جـذوات، جـمع «جذوه» به معنی اخگر و پارهآتش است و مواقیت جمع «میقات»، به معنی وعدهگاه؛ که اولی در آیـه 29 سـوره قصص: «'''... لعلي آتيكم منها بخبر أو جـذوة مـن النّار لعـلّكم تـصطلون'''» و دومـی در آیات متعدّدی، از جمله آیـه 143 سوره اعراف: «'''و لمّا جاء موسی لميقاتنا و كلّمه ربّه قال ربّ أرني أنظر إليك... '''» ذکر شـده اسـت و انتخاب این عنوان برای کتاب، بـا در نـظر گـرفتن انـگیزه تـصنیف آن (پاسخ به سـؤال عـلمای هند در خصوص اینکه چرا به هنگام تجلّی خدا بر کوه، کوه متلاشی شد، امّا به مـوسی آسـیبی نـرسید؟) نشان از ذق لطیف و قریحه خوش میر داماد دارد<ref> منوچهری، حسین، ص 47</ref> | در وجـه تـسمیه ایـن کتاب به «جـذوات و مـواقیت»، گفتنی است که جـذوات، جـمع «جذوه» به معنی اخگر و پارهآتش است و مواقیت جمع «میقات»، به معنی وعدهگاه؛ که اولی در آیـه 29 سـوره قصص: «'''... لعلي آتيكم منها بخبر أو جـذوة مـن النّار لعـلّكم تـصطلون'''» و دومـی در آیات متعدّدی، از جمله آیـه 143 سوره اعراف: «'''و لمّا جاء موسی لميقاتنا و كلّمه ربّه قال ربّ أرني أنظر إليك... '''» ذکر شـده اسـت و انتخاب این عنوان برای کتاب، بـا در نـظر گـرفتن انـگیزه تـصنیف آن (پاسخ به سـؤال عـلمای هند در خصوص اینکه چرا به هنگام تجلّی خدا بر کوه، کوه متلاشی شد، امّا به مـوسی آسـیبی نـرسید؟) نشان از ذق لطیف و قریحه خوش میر داماد دارد<ref>منوچهری، حسین، ص 47</ref> | ||
پیـچیدهگویی و دشوارنویسی در تمامی آثار میر داماد که نابغه زمان و نادره دوران خویش بوده است، جریانی عامّ و شامل دارد. او مـعتقد بود که معارف عقلی و حکمی فراتر از آن است که دست هرکس بدانها برسد و از آن بیم داشت که نااهلانی بدانها رو آرنـد و بـر اثـر غموض و دشواری بیش از حدّ نکتهها و دقایق فلسفی و علمی، از عهده فهم آنـها بـرنیایند و سر دشمنی و ناسازگاری و تکفیر و تفسیق و رمی به الحاد و زندقه بردارند. فلذا باید حتّی تعابیر و اصطلاحاتی خـاصّ پدیـد آورد و بـه زبان روز باید کدگذاری کرد تا از دسترس نامحرمان مصون و محفوظ ماند<ref> ر.ک: همان، ص 46</ref> | پیـچیدهگویی و دشوارنویسی در تمامی آثار میر داماد که نابغه زمان و نادره دوران خویش بوده است، جریانی عامّ و شامل دارد. او مـعتقد بود که معارف عقلی و حکمی فراتر از آن است که دست هرکس بدانها برسد و از آن بیم داشت که نااهلانی بدانها رو آرنـد و بـر اثـر غموض و دشواری بیش از حدّ نکتهها و دقایق فلسفی و علمی، از عهده فهم آنـها بـرنیایند و سر دشمنی و ناسازگاری و تکفیر و تفسیق و رمی به الحاد و زندقه بردارند. فلذا باید حتّی تعابیر و اصطلاحاتی خـاصّ پدیـد آورد و بـه زبان روز باید کدگذاری کرد تا از دسترس نامحرمان مصون و محفوظ ماند<ref>ر.ک: همان، ص 46</ref> | ||
نثر او بهویژه در آثار علمیاش نثری منحصربهفرد است. نثر او دارای ویژگیهای خاص است. این ویژگیها بهقدری است که حتی برخی او را صاحب سبک دانستهاند... میر چه در ناحیه مفردات و واژگان و چه در ناحیه ترکیب و ساختار جملات بهگونهای خاص عمل میکرد. از واژگان نامأنوس و غریب بسیار بهره میبرد و حتی خود دست به جعل لغات میزد. عبارات فارسی و عربی را در هم میآمیخت. در زمینه ترکیب و ساختار عبارتها نیز گاه از قواعد معمول عدول میکرد و اندیشههای خویش را در قالبهای فراتر از قید و بندهای معمول ادبی القا مینمود و همین باعت شده بود تا نثر وی نثری متکفلانه و آمیخته با تعقید و پیچیدگیهای خاص باشد<ref>مقدمه مصحح، صفحه سیوسه و سیوچهار</ref> | نثر او بهویژه در آثار علمیاش نثری منحصربهفرد است. نثر او دارای ویژگیهای خاص است. این ویژگیها بهقدری است که حتی برخی او را صاحب سبک دانستهاند... میر چه در ناحیه مفردات و واژگان و چه در ناحیه ترکیب و ساختار جملات بهگونهای خاص عمل میکرد. از واژگان نامأنوس و غریب بسیار بهره میبرد و حتی خود دست به جعل لغات میزد. عبارات فارسی و عربی را در هم میآمیخت. در زمینه ترکیب و ساختار عبارتها نیز گاه از قواعد معمول عدول میکرد و اندیشههای خویش را در قالبهای فراتر از قید و بندهای معمول ادبی القا مینمود و همین باعت شده بود تا نثر وی نثری متکفلانه و آمیخته با تعقید و پیچیدگیهای خاص باشد<ref>مقدمه مصحح، صفحه سیوسه و سیوچهار</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
بخش جذوات کتاب، شامل دیباچهای است درباره علت و انگیزه کتاب و دوازده جذوه که در واقع بهعنوان مقدمه و مبادی بحث بشمار میآیند و 35 میقات که مقصد اصلی کتاب را تشکیل میدهند. البته بهجز جذوه اولی، هر جذوه تتمهای نیز دارد. مهمترین مباحثی که در جذوهها مطرح شده عبارتند از: مراتب طولی و عرضی موجودات در جهان هستی، اولیت و آخریت واجب تعالی، اسامی عالم مجردات و عالم جسمانیات<ref>ر.ک: همان، صفحه چهلوهفت</ref> | بخش جذوات کتاب، شامل دیباچهای است درباره علت و انگیزه کتاب و دوازده جذوه که در واقع بهعنوان مقدمه و مبادی بحث بشمار میآیند و 35 میقات که مقصد اصلی کتاب را تشکیل میدهند. البته بهجز جذوه اولی، هر جذوه تتمهای نیز دارد. مهمترین مباحثی که در جذوهها مطرح شده عبارتند از: مراتب طولی و عرضی موجودات در جهان هستی، اولیت و آخریت واجب تعالی، اسامی عالم مجردات و عالم جسمانیات<ref>ر.ک: همان، صفحه چهلوهفت</ref> | ||
در بخش مواقیت نیز مباحثی چون ملاک افاضه، مقولات و اجناس عالیه، تطبیق حروف بر مـوجودات، عـالم مثالی و حروف موضوعه برای واجب و عقول و نفوس، حکمت یمانی (میر داماد حکمت خود را بدین نام نامیده است) و مراتب اعداد و حروف، متعلّق اول و اقسام وحدت مطرح شده است<ref> ر.ک: همان</ref> | در بخش مواقیت نیز مباحثی چون ملاک افاضه، مقولات و اجناس عالیه، تطبیق حروف بر مـوجودات، عـالم مثالی و حروف موضوعه برای واجب و عقول و نفوس، حکمت یمانی (میر داماد حکمت خود را بدین نام نامیده است) و مراتب اعداد و حروف، متعلّق اول و اقسام وحدت مطرح شده است<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
== وضعیت کتاب== | == وضعیت کتاب== | ||
ویرایش