۶۱٬۱۸۹
ویرایش
المنطقيات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '</ref> ' به '</ref>'
جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>') |
جز (جایگزینی متن - '</ref> ' به '</ref>') |
||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
فارابی پس از فرفوریس صورى نخستین شارح یا گزارشنگار نوشتههاى ارسطو است و در این زمینه خود نمونهای است براى ابن طیب عراقى و ابن باجه و ابن رشد در گزارش و گزینشی که از نوشتههاى ارسطو کرده است. پس سخنان او را ریشه و پایه اندیشههاى ابن سینا و ابن باجه و ابن رشد و ابن طفیل و سهروردى مىتوان دانست و او را پیشوا و بزرگ فیلسوفان عربى‌نویس مىتوان خواند...<ref>ر.ک: دیباچه جلد1، صفحه الف</ref> | فارابی پس از فرفوریس صورى نخستین شارح یا گزارشنگار نوشتههاى ارسطو است و در این زمینه خود نمونهای است براى ابن طیب عراقى و ابن باجه و ابن رشد در گزارش و گزینشی که از نوشتههاى ارسطو کرده است. پس سخنان او را ریشه و پایه اندیشههاى ابن سینا و ابن باجه و ابن رشد و ابن طفیل و سهروردى مىتوان دانست و او را پیشوا و بزرگ فیلسوفان عربى‌نویس مىتوان خواند...<ref>ر.ک: دیباچه جلد1، صفحه الف</ref> | ||
پژوهشگران و فارابی‌‌پژوهان بـه آثـار فـارابی توجه خاصی کرده‌اند و شماری از ایـن گـونه آثـار را به‌صورت مجموعه به چاپ رسانده‌اند. از این پژوهشگران می‌توان به رفیق العجم، ماجد فخری، مباهات تورکر و محمدتقی دانش‌پژوه اشاره کرد. رفیق العجم اثر خود را با عنوان «المـنطق عـند الفـارابي» در سه مجلد، ماجد فخری نیز در کتابی با عنوان «المنطق عـند الفـارابي»، کتاب «البرهان و شرائط اليقين» را همراه با تعلیقات ابن باجه، مباهات تـورکر نیز برخی از رساله‌های منطقی فارابی را همراه با ترجمه آنها به زبان ترکی به چاپ رساندند. شادروان دانـش‌پژوه نـیز نگارش‌های منطقی فارابی و گزارش‌های ابن باجه، جرجانی و ابن رشد بر این نگارش‌ها را در سه مجلد در سال‌های 1410-1408ق، با عنوان «المنطقيات للفـارابي»، از سـوی کتابخانه آیـت‌اللّه مرعشی نجفی منتشر کرد...<ref>ر.ک: باهر، محمد، ص34</ref> | پژوهشگران و فارابی‌‌پژوهان بـه آثـار فـارابی توجه خاصی کرده‌اند و شماری از ایـن گـونه آثـار را به‌صورت مجموعه به چاپ رسانده‌اند. از این پژوهشگران می‌توان به رفیق العجم، ماجد فخری، مباهات تورکر و محمدتقی دانش‌پژوه اشاره کرد. رفیق العجم اثر خود را با عنوان «المـنطق عـند الفـارابي» در سه مجلد، ماجد فخری نیز در کتابی با عنوان «المنطق عـند الفـارابي»، کتاب «البرهان و شرائط اليقين» را همراه با تعلیقات ابن باجه، مباهات تـورکر نیز برخی از رساله‌های منطقی فارابی را همراه با ترجمه آنها به زبان ترکی به چاپ رساندند. شادروان دانـش‌پژوه نـیز نگارش‌های منطقی فارابی و گزارش‌های ابن باجه، جرجانی و ابن رشد بر این نگارش‌ها را در سه مجلد در سال‌های 1410-1408ق، با عنوان «المنطقيات للفـارابي»، از سـوی کتابخانه آیـت‌اللّه مرعشی نجفی منتشر کرد...<ref>ر.ک: باهر، محمد، ص34</ref> | ||
مصحح در توضیح چگونگی گردآوری مقالات کتاب توضیح می‌دهد که: فارابی بااینکه از دانش‌هاى روزگار خود آگاه بوده است گویا به سه دسته از آنها بیشتر پرداخته و نوشتههاى او در این سه دسته بیشتر براى ما مانده است: نخست، اخلاق و سیاست...؛ دوم، موسیقى...؛ سوم، منطق که بدان گویا بیشتر پرداخته و چهل‌وهشت عنوان کتاب‌هاى منطقى او در فهرست‌ها یاد شده و در نسخههاى ایرانى و دمشقى نوشتههاى او پارهاى از آنها مانده است؛ اکنون هجده عنوان کتاب‌هاى منطقى او را یافتهام و در این مجلد نخستین گذاردهام...<ref>ر.ک: دیباچه جلد 1، صفحه ب</ref> | مصحح در توضیح چگونگی گردآوری مقالات کتاب توضیح می‌دهد که: فارابی بااینکه از دانش‌هاى روزگار خود آگاه بوده است گویا به سه دسته از آنها بیشتر پرداخته و نوشتههاى او در این سه دسته بیشتر براى ما مانده است: نخست، اخلاق و سیاست...؛ دوم، موسیقى...؛ سوم، منطق که بدان گویا بیشتر پرداخته و چهل‌وهشت عنوان کتاب‌هاى منطقى او در فهرست‌ها یاد شده و در نسخههاى ایرانى و دمشقى نوشتههاى او پارهاى از آنها مانده است؛ اکنون هجده عنوان کتاب‌هاى منطقى او را یافتهام و در این مجلد نخستین گذاردهام...<ref>ر.ک: دیباچه جلد 1، صفحه ب</ref> | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
# كتاب الشعر؛ | # كتاب الشعر؛ | ||
# التناسب و التأليف؛ | # التناسب و التأليف؛ | ||
# علم الحقائق: برگرفته از «مجموع أصول الدين و مسموع محصول اليقين» پرداخته ابن عسال دانشمند سده هفتم...<ref>ر.ک: همان، ص4-3</ref> | # علم الحقائق: برگرفته از «مجموع أصول الدين و مسموع محصول اليقين» پرداخته ابن عسال دانشمند سده هفتم...<ref>ر.ک: همان، ص4-3</ref> | ||
جلد دوم مشتمل بر گزارش فارابى بر «العبارة و القياس ارسطوست»...<ref>ر.ک: دیباچه جلد 2، ص4</ref> مصحح در مقدمه در توضیح گزارش‌های فارابی بر منطق ارسطو متذکر می‌شود که: «فارابى به‌جز شرح العبارة و القياس، شرح الإيساغوجي هم دارد که بندى از آن را ابن المطران در «بستان الأطباء» آورده و من آن را در دیباچه منطق ابن مقفع گذاردهام»...<ref>ر.ک: همان، ص23</ref> | جلد دوم مشتمل بر گزارش فارابى بر «العبارة و القياس ارسطوست»...<ref>ر.ک: دیباچه جلد 2، ص4</ref>مصحح در مقدمه در توضیح گزارش‌های فارابی بر منطق ارسطو متذکر می‌شود که: «فارابى به‌جز شرح العبارة و القياس، شرح الإيساغوجي هم دارد که بندى از آن را ابن المطران در «بستان الأطباء» آورده و من آن را در دیباچه منطق ابن مقفع گذاردهام»...<ref>ر.ک: همان، ص23</ref> | ||
جلد سوم حاوی گزارش‌هاى ابن باجه و جرجانى و ابن رشد بر نگارش‌هاى منطقى فارابى است؛ | جلد سوم حاوی گزارش‌هاى ابن باجه و جرجانى و ابن رشد بر نگارش‌هاى منطقى فارابى است؛ | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
تعلیقه بر البرهان...<ref>ر.ک: دیباچه جلد 1، ص4</ref> | تعلیقه بر البرهان...<ref>ر.ک: دیباچه جلد 1، ص4</ref> | ||
از جمله نوآوری‌های فارابی که در منطقیات مطرح شده این است که برای نخستین بار معقول را به معقول اول و ثانی تقسیم کرده است. اولین معقولی که در ذهن حاصل می‌آید، مأخوذ از امر محسوس است و اگر معقولاتی از غیر محسوسات حاصل شود، از ابتدا بیّن و بدیهی نخواهد بود... همچنین معقولاتی که در نفس از محسوسات پدید می‌آیند، هنگامی که در نفس محقق می‌شوند، از آن جهت که در نفسند، عوارضی به آنها ملحق می‌شود که برخی از آنها جنس، برخی دیگر نوع و برخی معرف به برخی دیگرند... و این اموری که بعد از حصول آن معقولات در نفس بر آنها عارض می‌شوند خود نیز معقولند... این معقولات، معقولات ثانیه نامیده می‌شوند...<ref>ر.ک: فایدئی، اکبر، ص28</ref> | از جمله نوآوری‌های فارابی که در منطقیات مطرح شده این است که برای نخستین بار معقول را به معقول اول و ثانی تقسیم کرده است. اولین معقولی که در ذهن حاصل می‌آید، مأخوذ از امر محسوس است و اگر معقولاتی از غیر محسوسات حاصل شود، از ابتدا بیّن و بدیهی نخواهد بود... همچنین معقولاتی که در نفس از محسوسات پدید می‌آیند، هنگامی که در نفس محقق می‌شوند، از آن جهت که در نفسند، عوارضی به آنها ملحق می‌شود که برخی از آنها جنس، برخی دیگر نوع و برخی معرف به برخی دیگرند... و این اموری که بعد از حصول آن معقولات در نفس بر آنها عارض می‌شوند خود نیز معقولند... این معقولات، معقولات ثانیه نامیده می‌شوند...<ref>ر.ک: فایدئی، اکبر، ص28</ref> | ||
فارابی همچنین کلیات خمس را عناصر اصلی همه تعاریف و استدلال‌ها در تمامی علوم می‌داند، آنها را با حمل‌پذیرهای ارسطو درآمیخته و علاوه بر نوع و فصل، انواع مختلف تعاریف حدی و رسمی را هم در فهرست حمل‌پذیرها قرار می‌دهد: «محمولات کلی بسیط بر پنج نوع است: جنس، نوع، فصل، خاصه و عرض عام... و محمولات مرکبه از ترکیب همین کلیات خمس حاصل می‌آید...<ref>ر.ک: همان، ص29؛ متن کتاب، ج1، ص16-15.</ref> | فارابی همچنین کلیات خمس را عناصر اصلی همه تعاریف و استدلال‌ها در تمامی علوم می‌داند، آنها را با حمل‌پذیرهای ارسطو درآمیخته و علاوه بر نوع و فصل، انواع مختلف تعاریف حدی و رسمی را هم در فهرست حمل‌پذیرها قرار می‌دهد: «محمولات کلی بسیط بر پنج نوع است: جنس، نوع، فصل، خاصه و عرض عام... و محمولات مرکبه از ترکیب همین کلیات خمس حاصل می‌آید...<ref>ر.ک: همان، ص29؛ متن کتاب، ج1، ص16-15.</ref> | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
از ایرادات مهم کتاب فقدان فهارس است. | از ایرادات مهم کتاب فقدان فهارس است. | ||
مصحح، اختلاف عبارات نسخه‌ها را در متن و پاورقی در کروشه و پرانتز تذکر داده است. | مصحح، اختلاف عبارات نسخه‌ها را در متن و پاورقی در کروشه و پرانتز تذکر داده است. | ||
نوشته‌های برخی سطرهای کتاب پاک شده و قابل خواندن نبوده که مصحح در متن با نقطه‌چین مشخص کرده و در پاورقی تذکر داده است...<ref>ر.ک: جلد سوم، پاورقی ص55</ref> | نوشته‌های برخی سطرهای کتاب پاک شده و قابل خواندن نبوده که مصحح در متن با نقطه‌چین مشخص کرده و در پاورقی تذکر داده است...<ref>ر.ک: جلد سوم، پاورقی ص55</ref> | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||