في ظلال التوحید: تفاوت میان نسخه‌ها

«فى ظلال التوحيد و نبذ الشرك»، تأليف آیت‌الله [[سبحانی تبریزی، جعفر|جعفر سبحانى]]، به زبان عربى است كه در آن به برخى از مسائل اعتقادى كه از سوى اهل سنت و فرقه ضاله وهابيت مورد شبهه واقع شده، پرداخته است.

همان‌گونه كه ذكر شد برخى از فصل‌هاى كتاب به صورت كتابچه‌هاى جداگانه‌اى نيز منتشر شده است و در محتوا نيز تغيير چندانى مشاهده نمى‌شود؛ بنا بر اين با توجه به حجم و گستردگى مطالب كتاب و از آن‌جا كه به كتاب شناسى آن كتاب‌ها نيز مى‌توان مراجعه نمود، در اين‌جا گزارش مختصرى به ترتيب فصول كتاب ارائه مى‌شود: 1- بررسى مفهوم عبادت و مصاديق شرك، در اولين فصل از كتاب مورد دقت قرار گرفته است. اين بحث در ضمن دو بخش طرح شده است: در بخش اول به مفهوم و تعريف عبادت و در بخش بعد به موضوع حصر استعانت در خداوند متعال پرداخته شده است. آنچه نويسنده در رابطه با مفهوم عبادت با استناد از لغت و آيات قرآن كريم نتيجه مى‌گيرد، اين است كه خضوع و تذلل و حتى نهايت تذلل، مساوى با عبادت نيست و واضح‌ترين دليل بر آن امر خداوند متعال به ملائكه به سجده بر آدم است كه عبادت شمرده نمى‌شود. وى سپس به نقد تعاريف صاحب المنار و [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تيميه]] و... پرداخته و نتيجه مى‌گيرد كه عبادت در صورتى محقق مى‌شود كه شخص مورد خضوع به عنوان «اله» مورد عبادت واقع شود. در بخش دوم، آيات فراوانى از قرآن كريم ذكر شده است كه به يك سلسله امور براى استعانت به سوى خداوند اشاره دارد؛ بنا بر اين به نحوه جمع بين اين آيات و آيات حصر مى‌پردازد.

 

 

 

4- صيانت آثار اسلامى، مبحث ديگرى است كه با فصل سوم ارتباط داشته و در همان راستاست. اين بحث در چهار بخش ارائه شده است: 1- در ابتدا از منظر قرآن كريم به مسئله نگاه شده و در استدلال بر حفظ آثار و مشاهد مشرفه ائمه اطهار(ع) و بزرگان دين چهار آيه ذكر كرده و آن را از مصاديق تعظيم شعائر دانسته است.

 

2- نگاه فقهى به قضيه با استدلال به اصل اباحه و حليت صورت گرفته است.

 

3- سيره مسلمين بر حفظ و تكريم مشاهد انبيا و اوليا و حتى علما و فقها بوده است كه در جاى جاى بلاد اسلامى در عراق و مصر و شام و... شواهد آن را مى‌توان ديد.

 

4- جنايات وهابيت در انهدام قبور ائمه (ع) با استناد به رواياتى انجام شده است كه از ضعف سند برخوردارند و در پايان اين فصل به آن پرداخته شده است.

 

5- از مباحث كلامى كه همواره از سوى اهل سنت مورد شبهه و سؤال بوده است، زندگى و حيات برزخى است. اين فصل در شش بخش تأليف شده كه به اهم مطالب آن به اختصار اشاره مى‌شود: 1-حقيقت انسان، روح و نفس اوست. شخصيت حقيقى انسان كه از آن تعبير به «من» مى‌شود با تغييرات جسدى ثابت است. آياتى از قرآن كريم نيز به اين مطلب تصريح دارد.

 

2- ده آيه از كلام وحى بر استمرار زندگى پس از انتقال از دنيا يا بقاى روح بعد از مرگ دلالت دارد كه در اين بخش ذكر شده است.

 

3- اشاره به وجود ارتباط بين زندگى دنيوى و برزخى، علاوه بر قرآن كريم در سنت نبوى و كلمات اهل بيت(ع) مكرر ديده مى‌شود.

 

4- حيات برزخى در كلام علماى اهل سنت عنوان شده است؛ علمايى مانند: احمد حنبل، اشعرى، [[تفتازانی، مسعود بن عمر|تفتازانى]] و...از آن جمله هستند.

 

5- اهل برزخ از ثمرات اعمال گذشته خود كه آثار آن در دنيا باقى است و نيز به اعمال مؤمنين منتفع مى‌شوند

 

6- شبهاتى كه در اين موضوع مطرح است نيز در آخر پاسخ داده شده است.

 

6- از مهم‌ترين مباحث كتاب كه به تفصيل به آن پرداخته شده است، شفاعت است. اين مبحث در هفت فصل آمده است. بر خلاف فصول ديگر كتاب، اين فصل با كلام علما پيرامون شفاعت آغاز شده است. در فصل بعد آياتى كه در اين رابطه آمده است و به تشريح اين موضوع و معرفى شفاعت مقبول و مردود پرداخته‌اند، مورد بررسى قرار گرفته است. حقيقت شفاعت و آثار تربيتى آن، از مباحث مفيد اين فصل است. از ديگر مطالبى كه نويسنده به آن پرداخته است، عوامل جعل شفاعت و نيز آثار شفاعت است كه آيا اسقاط عقاب است و يا اينكه زيادى ثواب را نيز شامل مى‌شود. وى متذكر مى‌شود كه كسانى از سوى پروردگار مأذون در شفاعت هستند كه نبى مكرم اسلام از آن جمله است. آنچه در خاتمه آمده است پس از پاسخ به چند سؤال، بررسى احاديث شيعه و اهل سنت پيرامون موضوع است.

 

7- موضوع آخرين فصل كتاب، توسل است. نويسنده، پس از بررسى لغوى و اصطلاحى توسل، توسلات مشروع مستند به كلام نبى اكرم(ص) و اهل بيت(ع) را در ده مورد احصاء نموده است. با دقت در آيات و روايات درمى‌يابيم كه توسل، دامنه گسترده‌اى داشته و موارد زيادى مى‌تواند وسيله توسل قرار گيرد كه از جمله مى‌توان به اين موارد اشاره نمود: أسماء و صفات الهى، قرآن كريم، دعاى نبى اكرم در دنيا و در حيات برزخى - كه سيره سلف صالح در توسل به ايشان پس از رحلت حضرت بوده است - و هم‌چنين انبيا و اوليا، دعاى برادران مؤمن. نويسنده، در مورد آخر بر اين نكته تأكيد مى‌كند كه توسل به نبى اكرم(ص) متواتر است و اخبار و احاديث زيادى در اين رابطه جود دارد. وى ده مورد از اين روايات را ذكر مى‌كند. در يكى از موارد، ابن حجر دو بيتى را از امام شافعى آورده است كه در آن به اهل بيت متوسل شده است. در انتهاى اين فصل به ده اثر از علماى اهل سنت اشاره و كلام [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] كه از اعتبار ويژه‌اى در نزد اهل حديث برخوردار است، آمده است.