۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'سيبويه' به 'سيبويه ') |
جز (جایگزینی متن - '</ref>.' به '</ref>') |
||
خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
== معرفى اجمالى == | == معرفى اجمالى == | ||
''' كتاب الأفعال'''، تأليف [[معافری، سعید بن محمد|سعيد بن محمد معافرى سرقسطى]] (متوفى حدود 400ق)، معروف به ابن حداد <ref>مقدمه محقق، ص 11</ref>، از جمله آثار با موضوع ادبيات عربى است كه با تحقيق حسين محمد محمدشرف و مقدمه محمدمهدى علام منتشر شده است. محمدمهدى علام در مقدمهاش بر كتاب، انگيزه اصلى نويسنده را از نگارش اين كتاب، تكميل «كتاب الأفعال» استادش دانسته است <ref>مقدمه، ص 6</ref> | ''' كتاب الأفعال'''، تأليف [[معافری، سعید بن محمد|سعيد بن محمد معافرى سرقسطى]] (متوفى حدود 400ق)، معروف به ابن حداد <ref>مقدمه محقق، ص 11</ref>، از جمله آثار با موضوع ادبيات عربى است كه با تحقيق حسين محمد محمدشرف و مقدمه محمدمهدى علام منتشر شده است. محمدمهدى علام در مقدمهاش بر كتاب، انگيزه اصلى نويسنده را از نگارش اين كتاب، تكميل «كتاب الأفعال» استادش دانسته است <ref>مقدمه، ص 6</ref> اين كتاب در حقيقت تكميل و بسط كتاب ابن قوطيه است. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
محقق كتاب در مقدمهاش به اهميت افعال و اهتمام علماى لغت و صرف و نحو و مقدم بر همه نحويون اندلس به اين بحث اشاره كرده است. وى مىافزايد كه كتب تراجم و فهارس كتب به بسيارى از كتبى كه بر مبناى ابنيه افعال پيش از كتب مكتب اندلس نگارش شده، اشاره كردهاند كه البته اين آثار، به رساله بيشتر شبيهند تا به كتاب. از جمله اين آثار كتابهايى با عنوان «فعلت و أفعلت» نوشته اصمعى، ابوعبيد، ابوحاتم سجستانى و ابواسحاق زجاج است. ابن سكيت و [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] نيز آثارى در اين زمينه دارند. در ادامه مقدمه به آثار علماى اندلس در اين موضوع اشاره شده است. همچنين شرح حال سَرَقُسطى و جايگاه علمى و آثار او مورد مطالعه قرار گرفته است. | محقق كتاب در مقدمهاش به اهميت افعال و اهتمام علماى لغت و صرف و نحو و مقدم بر همه نحويون اندلس به اين بحث اشاره كرده است. وى مىافزايد كه كتب تراجم و فهارس كتب به بسيارى از كتبى كه بر مبناى ابنيه افعال پيش از كتب مكتب اندلس نگارش شده، اشاره كردهاند كه البته اين آثار، به رساله بيشتر شبيهند تا به كتاب. از جمله اين آثار كتابهايى با عنوان «فعلت و أفعلت» نوشته اصمعى، ابوعبيد، ابوحاتم سجستانى و ابواسحاق زجاج است. ابن سكيت و [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] نيز آثارى در اين زمينه دارند. در ادامه مقدمه به آثار علماى اندلس در اين موضوع اشاره شده است. همچنين شرح حال سَرَقُسطى و جايگاه علمى و آثار او مورد مطالعه قرار گرفته است. | ||
ابوعثمان كتابش را با مقدمهاى كه در آن ارزش علم و نيز اهميت علوم عربى بهطور عام و افعال بهطور خاص و انگيزه نگارش كتاب بيان شده است، آغاز نموده است <ref>مقدمه، ص 25</ref> | ابوعثمان كتابش را با مقدمهاى كه در آن ارزش علم و نيز اهميت علوم عربى بهطور عام و افعال بهطور خاص و انگيزه نگارش كتاب بيان شده است، آغاز نموده است <ref>مقدمه، ص 25</ref> | ||
ابوعثمان كتابش را بر مبناى مخارج حروف بهگونهاى كه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] انتخاب كرده، مرتب نموده است كه محقق اثر آن را در جدولى ارائه نموده است <ref>همان</ref> | ابوعثمان كتابش را بر مبناى مخارج حروف بهگونهاى كه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] انتخاب كرده، مرتب نموده است كه محقق اثر آن را در جدولى ارائه نموده است <ref>همان</ref> | ||
نويسنده در ذيل هر حرف، چهار قسم قرار داده كه عبارتند از: | نويسنده در ذيل هر حرف، چهار قسم قرار داده كه عبارتند از: | ||
خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
اين چهار قسم، بهجز در حرف خاء كه خماسى بهعنوان قسم پنجم به آن افزوده شده، به همين صورت آمده است. تذكر اين نكته لازم است كه در اينجا ثلاثى و رباعى و خماسى به معناى اصطلاحى آن مراد نبوده و منظور افعال سه يا چهار يا پنج حرفى با قطع نظر از اصلى يا زائد بودن حروف مزبور است. ثلاثى يا رباعى مفرد نيز بدين معناست كه در يك معنا تنها سه حرفى يا چهار حرفى يك فعل استعمال مىشود. | اين چهار قسم، بهجز در حرف خاء كه خماسى بهعنوان قسم پنجم به آن افزوده شده، به همين صورت آمده است. تذكر اين نكته لازم است كه در اينجا ثلاثى و رباعى و خماسى به معناى اصطلاحى آن مراد نبوده و منظور افعال سه يا چهار يا پنج حرفى با قطع نظر از اصلى يا زائد بودن حروف مزبور است. ثلاثى يا رباعى مفرد نيز بدين معناست كه در يك معنا تنها سه حرفى يا چهار حرفى يك فعل استعمال مىشود. | ||
در ذيل افعال ثلاثى (سه حرفى) تقسيم ديگرى ذكر شده كه عبارت است از: مضاعف، ثلاثى صحيح، ثلاثى مهموز و ثلاثى معتل، كه در اكثر حروف رعايت شده است. همچنين در ذيل تمامى چهار قسم قبل، صيغههاى مختلف به ترتيب زير لحاظ شده است: فَعَلََ، فَعَلَ و فَعِلَ، فَعِلَ و فَعُلَ و...، كه اين ترتيب نيز جز در موارد سهوى رعايت شده است. رباعى مفرد نيز غالباً بر اين اوزان آمده است: أفعَلَ، فَعلَلَ، تَفَعلَلَ، فعَّلَ، تَفَعَّل و... <ref>همان، ص 27 - 25</ref> | در ذيل افعال ثلاثى (سه حرفى) تقسيم ديگرى ذكر شده كه عبارت است از: مضاعف، ثلاثى صحيح، ثلاثى مهموز و ثلاثى معتل، كه در اكثر حروف رعايت شده است. همچنين در ذيل تمامى چهار قسم قبل، صيغههاى مختلف به ترتيب زير لحاظ شده است: فَعَلََ، فَعَلَ و فَعِلَ، فَعِلَ و فَعُلَ و...، كه اين ترتيب نيز جز در موارد سهوى رعايت شده است. رباعى مفرد نيز غالباً بر اين اوزان آمده است: أفعَلَ، فَعلَلَ، تَفَعلَلَ، فعَّلَ، تَفَعَّل و... <ref>همان، ص 27 - 25</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == |
ویرایش