بیاض تاج‌الدین احمد وزیر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بیاض تاج‌الدین احمد وزیر'''، جنگی است حاوی هشتادوپنج فقره، قطعه، بند و یادداشت ادبی، تاریخی و علمی از هفتادوپنج نویسنده قدیمی که به زبان فارسی و عربی نوشته شده و به دستور و تحت اشراف تاج‌الدین احمد وزیر- احتمالا یکی از وزرای شاه شجاع، در سال 782ق - گردآوری شده است .<ref>ر.ک: فهرست کتاب‌های منتشرشده مرداد ماه سال 1381، ص151 و مقدمه مصحح، ج1، ص7</ref>.

مصحح پس از بیان خلاصه‌ای از زندگی تاج‌الدین احمد وزیر، نسخه منحصربه‌فرد کتاب را معرفی کرده است .<ref>مقدمه، ص7-42</ref>.

# به توسط این مجموعه،‌ نام ده‌ها عالم و فاضل از سده هشتم هجری معلوم می‌شود که به کمک این، حیات علمی و تمدنی آن روزگار به‌خوبی روشن می‌گردد .<ref>نذیر، احمد، 1387، ص354</ref>.

# بیاض‌ها یا مجموعه‌ها عموما توسط یک نفر‌ گردآوری‌ می‌شود، ولی این مجموعه بدین سبب بی‌نهایت قابل ذکر است که در گردآوری آن بیش از حدود 57 عالم و فاضل سهم داشته و هریک‌ بنا بر‌ جهتی دارای اهمیتند .<ref>همان</ref>.

# اکثر در‌ بیاض‌ها‌ اشتباهات زیاد به چشم می‌خورد؛ زیراکه نسخه اصلی مرتب بالعموم از دسترسی دور می‌باشد، بنابراین در نسخه‌ها اشتباه راه می‌یابد. بیشتر بخش‌های بیاض تاج‌‌الدین‌ از اشتباهات پاک است .<ref>همان</ref>.

# نمونه‌های‌ خط عربی و فارسی از چنین علما، در تاریخ‌نویسی خطوط بسیار حائز اهمیت است. به این لحاظ، مجموعه دیگری به‌دشوار به پایه مجموعه حاضر باشد .<ref>همان</ref>.

# از نوشته‌های این تعداد‌ افاضل‌ از اواخر سده هشتم یکی از مهم‌ترین مسائل املای فارسی؛ یعنی موجود بودن دال و ذال به‌خوبی روشن می‌شود .<ref>همان</ref>.

الف)- معین‌الدین جنید واعظ شیرازی از بزرگان افاضل است .<ref>همان</ref>.

ب)- ظاهرا دو‌ صفحه‌ از‌ نوشته‌های عضدالدین ایجی که به تاریخ 31 رمضان 657 در‌ بلده نیریز برای شمس‌الدین محمد دامغانی نوشته شده، در بیاض تاج‌الدین احمد موجود است .<ref>همان، ص355</ref>.

ج)- صدرالدین‌ بزغش شیرازی که رساله‌ای‌ مختصر‌ مشتمل بر حکایت چند را‌ در‌ بیاض تاج‌الدین شامل کرده است .<ref>همان، ص356</ref>.

د)- در اثر حاضر، سخنان عمادالدین قزوینی آمده‌ است .<ref>همان</ref>.

ه)- در‌ این اثر، سید شریف جرجانی نیز شرکت داشته، اما متأسفانه برگ‌های نوشته‌هایش‌ مفقود‌ شده‌ و با آن نمونه تحریر وی نیز از میان رفته است .<ref>همان</ref>.

# چهار منظومه از حافظ در این بیاض آمده است .<ref>ر.ک: همان، ص358</ref>.

# قدیمی‌ترین مأخذ منشئات‌ جلال‌الدین‌ فریدون بن عکاشه منشی جلال‌الدین مسعود شاه اینجو و سلطان شاه اینجو همین بیاض است. رساله‌ای از وی «ربیعیه» با یک قصیده‌ طولانی‌ در مدح مسعود شاه به خط‌ فضل‌اللّه‌ بن‌ نظام‌ آمده است .<ref>ر.ک: همان، ص359</ref>.

# فتح‌نامه اصفهان، به خط منشی‌الممالک جلال‌الدین .<ref>ر.ک: همان</ref>.

# در بیاض‌ مذکور اشعار سلطان ابوسعید (د.637ق) با عنوان زیر آمده است: «للسلطان الأعظم‌ العادل‌ الغفور‌ أبوسعید بهادرخان طاب ثراه» .<ref>ر.ک: همان، ص362</ref>.

# ابیاتی از سید عزالدین مطهر شاعر ممتاز عهد شاه شجاع‌الدوله به‌ تعداد‌ زیاد‌ در این بیاض نقل شده است .<ref>ر.ک: همان</ref>.

# عزالدین مطهر برای بیاض تاج‌الدین احمد‌ یک‌ انتخاب عرضه کرده بود که در‌ آن‌ بخشی از‌ کلام‌ خود‌ وی آمده است .<ref>ر.ک: همان</ref>.

# یکی‌ از‌ شاعران این روزگار، مولانا نظام‌الدین حسن حسنی آملی، به فرمایش تاج‌الدین وزیر، انتخاب کلام عربی و فارسی خود را در‌ بیاض‌ درج‌ نمود. خط وی بسیار پخته و پاکیزه است. هفت قصیده عربی و ده منظومه فارسی از وی نقل شده است .<ref>ر.ک: همان، ص363</ref>.

# ناصرالدین خطیب شفعوی شاعر همین دوره است. او برای مجموعه تاج‌‌الدین‌ وزیر‌ انتخابیآماده کرده که در آن از اشعار عربی و فارسی شاعران دیگر، کلام خود را‌ نیز‌ جا داده است. او علاوه بر عربی و فارسی، در لهجه شیرازی نیز شعر‌ می‌سرود. قصیده‌ای‌ در‌ مدح سلطان مظفرالدین شبلی دارد که در آن هر سه زبان را به کار برده‌ است. این‌ قصیده‌ تاریخی از هر لحاظ قابل ذکر است .<ref>ر.ک: همان، ص364</ref>.

# در میان شرکای بیاض تاج‌الدین احمد یک نفر از اولاد صاحب هدایه، ابواحمد عمادالدین بن عصام‌الدین بن ابی‌بکر بن‌ محمد‌ بن عبدالرحیم بن ابی‌بکر بن علی (صاحب هدایه) نیز بود .<ref>ر.ک: همان، ص365</ref>.

# دو قطعه از رکن‌الدین عمیدالملک‌ در‌ مجموعه تاج‌الدین آمده است. این قطعه به خط جلال‌الدین نعمان بن محمد بن اصیل و تاریخ آن شعبان‌ 287‌ می‌باشد .<ref>ر.ک: همان، ص365</ref>.

# در شرکای بیاض دو فرزند‌ از‌ رکن‌الدین عمیدالملک بن شمس‌الدین محمود بن صاین قاضی بودند؛ یکی: علاء‌‌الدین‌ جمال‌الملک و دیگری: محمود بن عمیدالملک بود .<ref>ر.ک: همان</ref>.

# رکن‌الدین صاعد بن محمود بن صاعد نیز در بیاض تاج‌الدین احمد شرکت داشت. او از‌ فضلای ممتاز روزگار شاه شجاع بود .<ref>ر.ک: همان، ص366</ref>.

# قوام‌الدین ابوالمعالی محمود بن صاعد بن محمود بن صاعد، به ظن قوی پسر رکن‌‌الدین صاعد بود. او یک انتخاب مهم‌ نثر‌ و نظم عربی برای بیاض‌ تاج‌الدین احمد آماده کرده بود و به خط خود به تاریخ 81 ذی‌قعده 287 شامل بیاض کرد. این انتخاب متنوع و قابل توجه است .<ref>ر.ک: همان</ref>.

# چند ابیات از شاه‌ شجاع‌ به خط شرف‌الدین زاهد قیری، در شیراز به تاریخ 22 رجب 287، در بیاض تاج‌الدین احمد آمده است .<ref>ر.ک: همان</ref>.

# قاضی‌ قضاة الإسلام قطب‌الدین محمد فالی (د.127ق). جد وی از اکابر علمای قضات بشمار می‌رفت و پدرش صفی‌الدین ابوالخیر مسعود‌ بن محمود بن ابی‌الفتح‌ یک شخصیت شهره آفاق و برادر دائی‌زاد عمیدالدین اسعد بن نصر افزری فالی وزیر اتابک سعد زنگی بود .<ref>ر.ک: همان</ref>.

# فخرالدین‌ محمود‌ بن‌ ابی‌الخیر بن ابی‌نصر‌ بن‌ احمد‌ بن ابی‌غسان .<ref>ر.ک: همان، ص367</ref>.

# امام‌‌الدین‌ ابوالکرم محمد .<ref>ر.ک: همان</ref>.

در مندرجات‌ بیاض، دو نامه هم قابل ذکر است:‌ یکی‌ سلطان‌ محمد تغلق پادشاه‌ هند‌ در ذی‌الحجه 927‌ نامه‌ای‌ به سلطان ابوسعید فرستاده بود و دیگری پاسخ سلطان ابوسعید است که به تغلق‌ سلطان‌ ارسال شده است .<ref>ر.ک: همان</ref>.

از‌ زمان پیدا شدن نسخه خطی بیاض تاج‌الدین احمد وزیر و سپس انتشار آن توسط استاد [[افشار، ایرج|ایرج افشار]] و آقای مرتضی تیموری، تاکنون چندین مطلب مهم درباره آن نوشته و منتشره‌ شده‌ است؛ مثل: «جنگ تاج‌الدین احمد وزیر، یکی‌ از‌ نفیس‌ترین نسخه‌های خطی جهان»، 1351، تیموری، مرتضی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان؛ «سفینه تاج‌الدین احمد وزیر»، 1382، نامه فرهنگستان، دوره ششم، ش1 (تیرماه) و... .<ref>ر.ک: همان، ص368</ref>.

در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع .<ref>ر.ک: پاورقی، ص117</ref>، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است .<ref>ر.ک: همان، ص119</ref>.