۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تاریخ تشیع: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' (ع)' به '(ع)'
جز (جایگزینی متن - 'ه(' به 'ه (') |
جز (جایگزینی متن - ' (ع)' به '(ع)') |
||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
كتاب با دو مقدمه از ناشران و سيد احمد رضا خضرى آغاز شده و در قالب دو طرح پژوهشى جدا و براساس سرفصل دو درس تخصصى تاريخ تشيع (1) و (2) به اجرا درآمده است. جلد نخست اين پژوهش كه داراى پانزده فصل مى‌باشد، به كليات، مبانى، مفاهيم و تاريخ تشيع در دوره حضور امامان معصوم(ع) و جلد دوم كه داراى سه بخش مى‌باشد، به دولت‌ها، حكومت‌ها، خاندان‌ها و خدمات علمى و فرهنگى شيعه با تأكيد بر مناطق شرق اسلامى اختصاص يافته است. به دليل نبودن دروسى درباره امامان شيعه (ع) در دانشگاه‌ها، تاريخ تشيع(1) با محوريت امامان معصوم(ع) سامان يافت. در تاريخ تشيع(2) نيز از پرداختن به مطالب و موضوعات مهمى چون: تشيع در دوره صفويان، فاطميان، ادريسيان، مزيديان و حمدانيان، خوددارى شد؛ زيرا اين عناوين در ديگر دروس تخصصى دانشجويان جاى گرفته است <ref>پيشگفتار، ص 3</ref>. | كتاب با دو مقدمه از ناشران و سيد احمد رضا خضرى آغاز شده و در قالب دو طرح پژوهشى جدا و براساس سرفصل دو درس تخصصى تاريخ تشيع (1) و (2) به اجرا درآمده است. جلد نخست اين پژوهش كه داراى پانزده فصل مى‌باشد، به كليات، مبانى، مفاهيم و تاريخ تشيع در دوره حضور امامان معصوم(ع) و جلد دوم كه داراى سه بخش مى‌باشد، به دولت‌ها، حكومت‌ها، خاندان‌ها و خدمات علمى و فرهنگى شيعه با تأكيد بر مناطق شرق اسلامى اختصاص يافته است. به دليل نبودن دروسى درباره امامان شيعه(ع) در دانشگاه‌ها، تاريخ تشيع(1) با محوريت امامان معصوم(ع) سامان يافت. در تاريخ تشيع(2) نيز از پرداختن به مطالب و موضوعات مهمى چون: تشيع در دوره صفويان، فاطميان، ادريسيان، مزيديان و حمدانيان، خوددارى شد؛ زيرا اين عناوين در ديگر دروس تخصصى دانشجويان جاى گرفته است <ref>پيشگفتار، ص 3</ref>. | ||
در پايان هر فصل، خلاصه مباحث آن، به همراه محورهاى مطالعاتى آن فصل، ذكر گرديده است. | در پايان هر فصل، خلاصه مباحث آن، به همراه محورهاى مطالعاتى آن فصل، ذكر گرديده است. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
در جلد اول، فصل اول، كلياتى پيرامون واژه‌شناسى شيعه و تشيع و اصول و مبانى آن، بيان گرديده است. نويسندگان در اين فصل، به اين نكته اشاره دارند كه اصول و مبانى اعتقادى و سياسى شيعه، براساس آيات قرآن و روايات پيامبر (ص) بوده و از اصلى‌ترين مبانى اعتقادى شيعه، امامت است كه مانند نبوت به تعيين الهى بوده و به قبول و نفى مردم بستگى ندارد؛ اگرچه تحقق آن به پذيرش مردم است و آنچه مردم را با ولى و امام خود پيوند مى‌دهد، عصمت و علم ولى است كه فهم او از دين و انسان كامل است و قادر است انسان را در دنيا و براى آخرت رهبرى كند <ref>متن كتاب، ج1، ص34</ref>. | در جلد اول، فصل اول، كلياتى پيرامون واژه‌شناسى شيعه و تشيع و اصول و مبانى آن، بيان گرديده است. نويسندگان در اين فصل، به اين نكته اشاره دارند كه اصول و مبانى اعتقادى و سياسى شيعه، براساس آيات قرآن و روايات پيامبر (ص) بوده و از اصلى‌ترين مبانى اعتقادى شيعه، امامت است كه مانند نبوت به تعيين الهى بوده و به قبول و نفى مردم بستگى ندارد؛ اگرچه تحقق آن به پذيرش مردم است و آنچه مردم را با ولى و امام خود پيوند مى‌دهد، عصمت و علم ولى است كه فهم او از دين و انسان كامل است و قادر است انسان را در دنيا و براى آخرت رهبرى كند <ref>متن كتاب، ج1، ص34</ref>. | ||
در فصل دوم، چگونگى پيدايش تشيع بررسى شده است. آنچه در اين فصل مى‌خوانيم آن است كه روايات فراوانى در منابع حديثى شيعه و اهل سنت از پيامبر (ص) درباره برترى [[امام على (ع)|اميرالمؤمنين (ع)]] بر ديگر اصحاب آنحضرت از جهت علم، فقه، قضا، شجاعت، تقوا، عبادت و... وجود دارد. از مجموع اين روايات چنين برمى‌آيد كه [[امام على (ع)|اميرالمؤمنين (ع)]] به‌عنوان برجسته‌ترين صحابى پيامبر (ص) مطرح بود و اين مرتبه تا بدان حد مى‌رسد كه او را چون نفس پيامبر قرار داده است و براساس اصل عقلايى «تقدم افضل بر مفضول» شيعه بر اين باور است كه صلاحيت رهبرى امت و جانشينى پيامبر در آن برهه، منحصر به [[امام على (ع)|اميرالمؤمنين (ع)]] بوده و ازاين‌رو انتخاب و مقدم كردن ديگر صحابه بر او، برخلاف عقل و يك انتخاب غيرشرعى بوده است؛ گرچه علما و متكلمين اهل سنت، برخلاف اين اصل عقلايى به جواز تقدم مفضول بر فاضل رأى داده‌اند، اما هيچ دليل قانع‌كننده‌اى براى اين مدعاى خود نتوانسته‌اند اقامه كنند <ref>همان، ص88</ref>. | در فصل دوم، چگونگى پيدايش تشيع بررسى شده است. آنچه در اين فصل مى‌خوانيم آن است كه روايات فراوانى در منابع حديثى شيعه و اهل سنت از پيامبر (ص) درباره برترى [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] بر ديگر اصحاب آنحضرت از جهت علم، فقه، قضا، شجاعت، تقوا، عبادت و... وجود دارد. از مجموع اين روايات چنين برمى‌آيد كه [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] به‌عنوان برجسته‌ترين صحابى پيامبر (ص) مطرح بود و اين مرتبه تا بدان حد مى‌رسد كه او را چون نفس پيامبر قرار داده است و براساس اصل عقلايى «تقدم افضل بر مفضول» شيعه بر اين باور است كه صلاحيت رهبرى امت و جانشينى پيامبر در آن برهه، منحصر به [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] بوده و ازاين‌رو انتخاب و مقدم كردن ديگر صحابه بر او، برخلاف عقل و يك انتخاب غيرشرعى بوده است؛ گرچه علما و متكلمين اهل سنت، برخلاف اين اصل عقلايى به جواز تقدم مفضول بر فاضل رأى داده‌اند، اما هيچ دليل قانع‌كننده‌اى براى اين مدعاى خود نتوانسته‌اند اقامه كنند <ref>همان، ص88</ref>. | ||
تشيع دوره‌هاى مختلفى را پشت سر گذاشته است كه دوره تكوينى انديشه‌هاى سياسى اعتقادى آن از مهم‌ترين اين دوره‌هاست و تكوين انديشه‌هاى شيعه، سبب تمييز آنان از تسنن شده است. در طول تاريخ، عواملى در بسط انديشه‌هاى شيعى مؤثر بوده كه از مهم‌ترين آنها رفتارها و سخنان حضرت زهرا (س) و [[امام على (ع)]] با خلفا مى‌باشد و بعد از آن دو، تربيت‌يافتگان خاص [[امام على (ع)]] مانند ابوذر، عمار، مقداد و سلمان از كوشش‌كنندگان اوليه براى بسط اين انديشه‌ها بوده‌اند. در فصل سوم كتاب، تشيع در دوران خلفاى سه‌گانه، مورد بررسى قرار گرفته است <ref>همان، ص107</ref>. | تشيع دوره‌هاى مختلفى را پشت سر گذاشته است كه دوره تكوينى انديشه‌هاى سياسى اعتقادى آن از مهم‌ترين اين دوره‌هاست و تكوين انديشه‌هاى شيعه، سبب تمييز آنان از تسنن شده است. در طول تاريخ، عواملى در بسط انديشه‌هاى شيعى مؤثر بوده كه از مهم‌ترين آنها رفتارها و سخنان حضرت زهرا (س) و [[امام على(ع)]] با خلفا مى‌باشد و بعد از آن دو، تربيت‌يافتگان خاص [[امام على(ع)]] مانند ابوذر، عمار، مقداد و سلمان از كوشش‌كنندگان اوليه براى بسط اين انديشه‌ها بوده‌اند. در فصل سوم كتاب، تشيع در دوران خلفاى سه‌گانه، مورد بررسى قرار گرفته است <ref>همان، ص107</ref>. | ||
در فصل چهارم، به بررسى تاريخ تشيع در عصر [[امام على (ع)]] پرداخته شده است. نويسندگان براى درك عميق‌ترى از روند تشيع در اين مقطع، نخست به جريان انتخاب آنحضرت و تحولات پس از آن روى آورده‌اند. همچنين به اجمال، فرقه‌ها و جريان‌هاى ديگرى را كه در دوره مذكور مطرح بوده‌اند، بررسى نموده‌اند <ref>همان، ص132</ref>. | در فصل چهارم، به بررسى تاريخ تشيع در عصر [[امام على(ع)]] پرداخته شده است. نويسندگان براى درك عميق‌ترى از روند تشيع در اين مقطع، نخست به جريان انتخاب آنحضرت و تحولات پس از آن روى آورده‌اند. همچنين به اجمال، فرقه‌ها و جريان‌هاى ديگرى را كه در دوره مذكور مطرح بوده‌اند، بررسى نموده‌اند <ref>همان، ص132</ref>. | ||
در فصل پنجم، كه به بررسى تاريخ تشيع در عصر امام حسن (ع) اختصاص دارد، در ابتدا به مطالعه زندگانى آنحضرت پرداخته شده و تحولات تاريخى مربوط به عصر ايشان، بررسى شده است. براى اين كار، آن زندگانى امام در سه مرحله مورد بررسى قرار گرفته است: نخست از تولد تا آغاز حكومت، سپس از حكومت تا صلح با معاويه و آنگاه از صلح تا شهادت. اين مباحث، بستر مناسبى براى مطالعه تاريخ تشيع در عصر امامت و حكومت امام حسن (ع) فراهم مى‌آورد تا مباحثى همچون مفهوم و جايگاه شيعه در آن عصر، سياست دولت اموى در قبال شيعيان، چگونگى ارتباط شيعيان با پيشواى خود و نيز ديدگاه‌ها و مواضع ديگر جريان‌ها و فرقه‌ها مورد توجه قرار گيرد <ref>همان، ص133</ref>. | در فصل پنجم، كه به بررسى تاريخ تشيع در عصر امام حسن(ع) اختصاص دارد، در ابتدا به مطالعه زندگانى آنحضرت پرداخته شده و تحولات تاريخى مربوط به عصر ايشان، بررسى شده است. براى اين كار، آن زندگانى امام در سه مرحله مورد بررسى قرار گرفته است: نخست از تولد تا آغاز حكومت، سپس از حكومت تا صلح با معاويه و آنگاه از صلح تا شهادت. اين مباحث، بستر مناسبى براى مطالعه تاريخ تشيع در عصر امامت و حكومت امام حسن(ع) فراهم مى‌آورد تا مباحثى همچون مفهوم و جايگاه شيعه در آن عصر، سياست دولت اموى در قبال شيعيان، چگونگى ارتباط شيعيان با پيشواى خود و نيز ديدگاه‌ها و مواضع ديگر جريان‌ها و فرقه‌ها مورد توجه قرار گيرد <ref>همان، ص133</ref>. | ||
در فصل ششم، پژوهش و بررسى تاريخ تشيع در عصر امامت امام حسين (ع)، طى مباحثى چند به انجام رسيده است. در اين فصل، نخست زندگانى و سيره آنحضرت به عنوان امام و پيشواى شيعيان و همچنين تحولات خلافت پرداخته شده و سپس ديگر مسائل مربوط به تاريخ تشيع در مقطع زمانى مذكور با توجه به تحولات مهم، بررسى شده است <ref>همان، ص151</ref>. | در فصل ششم، پژوهش و بررسى تاريخ تشيع در عصر امامت امام حسين(ع)، طى مباحثى چند به انجام رسيده است. در اين فصل، نخست زندگانى و سيره آنحضرت به عنوان امام و پيشواى شيعيان و همچنين تحولات خلافت پرداخته شده و سپس ديگر مسائل مربوط به تاريخ تشيع در مقطع زمانى مذكور با توجه به تحولات مهم، بررسى شده است <ref>همان، ص151</ref>. | ||
در فصل هفتم، دوران [[امام سجاد(ع)]] بررسى گرديده است. به نظر نويسندگان، عصر اختناق، بامعناترين نام براى دورانى است كه [[امام سجاد(ع)]] در آن مى‌زيست. يزيد براى حفظ قدرت حاضر بود حتى فرزند پيامبر (ص) را بكشد و از هيچ جنايتى فروگذار نكند و نوميدى از پيروزى حركت مسلحانه، نتيجه رعب و وحشت شديدى بود كه امويان ايجاد كرده بودند <ref>همان، ص215</ref>. | در فصل هفتم، دوران [[امام سجاد(ع)]] بررسى گرديده است. به نظر نويسندگان، عصر اختناق، بامعناترين نام براى دورانى است كه [[امام سجاد(ع)]] در آن مى‌زيست. يزيد براى حفظ قدرت حاضر بود حتى فرزند پيامبر (ص) را بكشد و از هيچ جنايتى فروگذار نكند و نوميدى از پيروزى حركت مسلحانه، نتيجه رعب و وحشت شديدى بود كه امويان ايجاد كرده بودند <ref>همان، ص215</ref>. | ||
دوره زندگى امام باقر (ع)، در فصل هشتم بررسى شده است. آنحضرت در زمانى به امامت رسيد كه نزديك به يك قرن از ظهور اسلام مى‌گذشت و حدود هفتاد- هشتاد سال از سلطه معاويه و حكومت امويان سپرى مى‌شد. شيوه حاكمان اموى در دوره‌هاى مختلف دولت خود، بر سلطه‌جويى بيشتر در كشورگشايى و تصدى‌گرى مناصب اجتماعى- سياسى در قبضه امويان، ترويج فرهنگ جبريه، مبارزه با روح عدالت‌گستر اسلام و ايجاد تفرقه و انحراف در امت اسلامى، ترويج سنت‌هاى جاهلى، تخريب پايه‌هاى اعتقادى مسلمانان، تهديد، تحريم و قتل شيعيان و علويان و... بود و امام باقر (ع) با مشاهده اين انحراف‌ها و كجى‌ها، تمام همّت خويش را در تعليم و تربيت و ترويج و گسترش فرهنگ اصيل و ناب اسلامى به كار بست <ref>همان، ص236</ref>. | دوره زندگى امام باقر(ع)، در فصل هشتم بررسى شده است. آنحضرت در زمانى به امامت رسيد كه نزديك به يك قرن از ظهور اسلام مى‌گذشت و حدود هفتاد- هشتاد سال از سلطه معاويه و حكومت امويان سپرى مى‌شد. شيوه حاكمان اموى در دوره‌هاى مختلف دولت خود، بر سلطه‌جويى بيشتر در كشورگشايى و تصدى‌گرى مناصب اجتماعى- سياسى در قبضه امويان، ترويج فرهنگ جبريه، مبارزه با روح عدالت‌گستر اسلام و ايجاد تفرقه و انحراف در امت اسلامى، ترويج سنت‌هاى جاهلى، تخريب پايه‌هاى اعتقادى مسلمانان، تهديد، تحريم و قتل شيعيان و علويان و... بود و امام باقر(ع) با مشاهده اين انحراف‌ها و كجى‌ها، تمام همّت خويش را در تعليم و تربيت و ترويج و گسترش فرهنگ اصيل و ناب اسلامى به كار بست <ref>همان، ص236</ref>. | ||
در ساير فصول اين جلد نيز به همين روش، تاريخ تشيع در دوران ديگر معصومين (ع) مورد مطالعه و بررسى قرار گرفته است. | در ساير فصول اين جلد نيز به همين روش، تاريخ تشيع در دوران ديگر معصومين(ع) مورد مطالعه و بررسى قرار گرفته است. | ||
جلد دوم، در سه بخش، تنظيم شده است. در بخش اول، در شش فصل، دولت‌هاى شيعى زير، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است: | جلد دوم، در سه بخش، تنظيم شده است. در بخش اول، در شش فصل، دولت‌هاى شيعى زير، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است: | ||