۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
منهج الصادقين في إلزام المخالفين: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ابن‌ع' به 'ابن ع'
جز (جایگزینی متن - '،ح' به '، ح') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن‌ع' به 'ابن ع') |
||
| (۴۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR01932J1.jpg | |||
| عنوان =منهج الصادقين في إلزام المخالفين | |||
| عنوان‌های دیگر =منهج الصادقین | |||
| | |||
| | |||
منهج الصادقین فی الزام المخالفین | منهج الصادقین فی الزام المخالفین | ||
| | | پدیدآوران = | ||
[[کاشانی، فتحالله بن شکرالله]] (نویسنده) | |||
| زبان =فارسی | |||
| کد کنگره =BP 96/5 /ک2ت7 | |||
|زبان | | موضوع = | ||
تفاسیر شیعه - قرن 10ق. | |||
| ناشر = | |||
|کد کنگره | کتابفروشی اسلامیه | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1336 ش | |||
|موضوع | |||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01932AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =10 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01932 | |||
| کتابخوان همراه نور =01932 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''منهج الصادقين''' با نام كامل '''تفسير كبير منهج الصادقين فى الزام المخالفين''' تألیف [[کاشانی، فتحالله بن شکرالله|ملا فتح‌اللّه كاشانى]] از تفاسير ارزشمند شيعى است كه در سال 982ق به زبان فارسى روان و سليس نگاشته شده است. | |||
انگيزه نویسنده از تألیف كتاب به گفته خود او نگارش تفسيرى فارسى، با اسلوب زبانى و لغاتى غير ملال‌انگيز، نه بيش از اندازه مفصل و نه بسيار مختصر، و نيز موافق باورها و عقايد اماميه و شامل آثار و اخبار اهل‌بيت(ع) بوده است. | |||
انگيزه | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۷۷: | خط ۶۰: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
ملا فتح‌اللّه با توجه به تفاسير معتبرى نظير [[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل|كشاف]] [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، انوار التنزيل بيضاوى، [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان طبرسى]] و با استفاده از [[روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن|تفسير ابوالفتوح رازى]] آن را تأليف كرده است و از تفسير اخير بهره‌ى فراوان برگرفته و گاه عبارات را عيناً نقل كرده است. | |||
ملا | |||
تفسير منهج الصادقين، تفسيرى جامع و مشتمل بر مباحث مختلف و مطالب متنوع است.مؤلف آن كه شرح حال نگاران، وى را به عنوان عالمى كامل، متكلمى فقيه و مفسرى فاضل ستوده‌اند، با آگاهى گسترده از ابعاد مختلف فرهنگ اسلامى، تفسيرش را از اطلاعات ارزشمندى و مباحث گوناگونى آكنده كرده است. | تفسير منهج الصادقين، تفسيرى جامع و مشتمل بر مباحث مختلف و مطالب متنوع است.مؤلف آن كه شرح حال نگاران، وى را به عنوان عالمى كامل، متكلمى فقيه و مفسرى فاضل ستوده‌اند، با آگاهى گسترده از ابعاد مختلف فرهنگ اسلامى، تفسيرش را از اطلاعات ارزشمندى و مباحث گوناگونى آكنده كرده است. | ||
مرحوم علامه [[شعرانی، ابوالحسن|شعرانى]] كه تفسير را تصحيح كرده است، در ارتباط با ابعاد مختلف آن با اشاره‌اى به منابع مؤلف (در جلد دوم نسخه‌ى تحقيق شده‌ى خود صفحه‌ى 4-5) چنين نوشته است: «غالب تفسير بيضاوى را مندرج ساخته است و بسيارى از نكات تفسير كشاف را نيز، از [[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسير مجمع البيان]] بسيار نقل كرده | مرحوم علامه [[شعرانی، ابوالحسن|شعرانى]] كه تفسير را تصحيح كرده است، در ارتباط با ابعاد مختلف آن با اشاره‌اى به منابع مؤلف (در جلد دوم نسخه‌ى تحقيق شده‌ى خود صفحه‌ى 4-5) چنين نوشته است: «غالب تفسير بيضاوى را مندرج ساخته است و بسيارى از نكات تفسير [[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل|كشاف]] را نيز، از [[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسير مجمع البيان]] بسيار نقل كرده است، نه از شواهد و حجت‌ها و تحقيقات علمى آن، بلكه از قصص و تواريخ موجود در مجمع البيان، از تفاسير نيز به تفسير تبيان، ابوالفتوح و گازر مراجعه كرده است، و گاه سخنان عرفانى از بزرگان و مشاهير متصوفه نقل نموده است. مانند: شرح التعرف و قشيرى و ابوعبدالرحمن [[سلمی، محمد بن حسین |سلمى]] و امثال ايشان،... مؤلف در نقل عبارات ديگران، گاه از خود، توضيحات و شروح و شواهدى افزوده است و در اينگونه موارد، آن را نقل به معنى بايد شمرد؛ چنانكه در بيان حكم متعه، عبارتى از شرح لمعه بسيار طولانى‌تر از اصل آورده است. | ||
مفسر پس از مقدمه‌ى سودمند خود، وارد تفسير سوره‌ها مى‌شود، ابتدا به روشنگرى در مدنى يا مكى بودن سوره مى‌پردازد، و در اين زمينه به نقل اقوالى از ابن | مفسر پس از مقدمه‌ى سودمند خود، وارد تفسير سوره‌ها مى‌شود، ابتدا به روشنگرى در مدنى يا مكى بودن سوره مى‌پردازد، و در اين زمينه به نقل اقوالى از [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، مجاهد، قتاده و [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] مبادرت ورزيده، قول اصح را برمى‌گزيند. | ||
در ادامه، عدد آيات را متعرض مى‌شود و به اختلاف عدد از ديدگاه‌هاى مختلف گروه‌هاى شامى، بصرى، كوفى، مكى، مدنى و حجازى اشاره داشته، آيات مورد اختلاف را ذكر مى‌كند. | در ادامه، عدد آيات را متعرض مى‌شود و به اختلاف عدد از ديدگاه‌هاى مختلف گروه‌هاى شامى، بصرى، كوفى، مكى، مدنى و حجازى اشاره داشته، آيات مورد اختلاف را ذكر مى‌كند. | ||
پس از آن ثواب قرائت سوره، جايگاه و فضائل آن را به نقل از پيامبر اكرم(ص) و ائمه‌ى اطهار(ع) بيان داشته، اشاره‌اى به تناسب اختتام سوره‌ى قبل و افتتاح سوره‌ى بعد مى‌نمايد. سپس نوبت به ترجمه‌ى آيات مى‌رسد، سعى مى‌نمايد بسيار دقيق و با احتياط باشد، و موافق با قرائت ابوبكر از عاصم و گاهى با تكيه به قرائت حفص از عاصم، بدون تعرض به قرائت‌هاى شاذ عمل كند. آنگاه اهتمام خود را به ذكر مباحث لغوى، اعراب، صرف و نحو، مسائل بيانى با استشهاد به اشعار عرب در بيان معناى آيه و وجوه محتمل آن بيشتر با اعتماد به تفسير كشاف و بيضاوى، به اختصار و اعتدال، نشان مى‌دهد. | پس از آن ثواب قرائت سوره، جايگاه و فضائل آن را به نقل از پيامبر اكرم(ص) و ائمه‌ى اطهار(ع) بيان داشته، اشاره‌اى به تناسب اختتام سوره‌ى قبل و افتتاح سوره‌ى بعد مى‌نمايد. سپس نوبت به ترجمه‌ى آيات مى‌رسد، سعى مى‌نمايد بسيار دقيق و با احتياط باشد، و موافق با قرائت ابوبكر از عاصم و گاهى با تكيه به قرائت حفص از عاصم، بدون تعرض به قرائت‌هاى شاذ عمل كند. آنگاه اهتمام خود را به ذكر مباحث لغوى، اعراب، صرف و نحو، مسائل بيانى با استشهاد به اشعار عرب در بيان معناى آيه و وجوه محتمل آن بيشتر با اعتماد به تفسير [[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل|كشاف]] و بيضاوى، به اختصار و اعتدال، نشان مى‌دهد. | ||
پس از آن، تحقيق در مفاهيم و مباحث آيات را آغاز مى‌كند، در اين بخش به ذكر اسباب النزول از منابع شيعه و اهل سنت مى‌پردازد. با نقل احاديث از پيامبر(ص)و ائمه(ع)به تبيين آيات مى‌پردازد و با ذكر قصص و حكايات، مطالب خود را پى مى‌گيرد. در اين مجال از روايات جعلى و اسرائيليات نيز استفاده مى‌كند، اما به سخيف بودن و عدم مقبوليت آنها اشاره دارد، مانند ج 8 ص 46 داستان حضرت داود(ع). | پس از آن، تحقيق در مفاهيم و مباحث آيات را آغاز مى‌كند، در اين بخش به ذكر اسباب النزول از منابع شيعه و اهل سنت مى‌پردازد. با نقل احاديث از پيامبر(ص) و ائمه(ع) به تبيين آيات مى‌پردازد و با ذكر قصص و حكايات، مطالب خود را پى مى‌گيرد. در اين مجال از روايات جعلى و اسرائيليات نيز استفاده مى‌كند، اما به سخيف بودن و عدم مقبوليت آنها اشاره دارد، مانند ج 8 ص 46 داستان حضرت داود(ع). | ||
در اين بين توجهى نيز به بيان تناسب آيات و نظم و ترتيب آنها، از خود نشان مى‌دهد. مسائل فقهى و احكام از نظر مفسر دور نيفتاده، در محل خود به بيان آنها بدون بسط و تفصيل و در برخى موارد با ذكر اقوال و وجوه محتمل، مى‌پردازد(مانند ج1، ص400 به بعد ذيل آيه 187 سوره‌ى بقره)، و در مواردى مانند وضو، طلاق، متعه از مسائل خلافى بين اهل سنت و شيعه، بنا را بر مذهب شيعه‌ى اماميه مى‌گذارد. | در اين بين توجهى نيز به بيان تناسب آيات و نظم و ترتيب آنها، از خود نشان مى‌دهد. مسائل فقهى و احكام از نظر مفسر دور نيفتاده، در محل خود به بيان آنها بدون بسط و تفصيل و در برخى موارد با ذكر اقوال و وجوه محتمل، مى‌پردازد(مانند ج1، ص400 به بعد ذيل آيه 187 سوره‌ى بقره)، و در مواردى مانند وضو، طلاق، متعه از مسائل خلافى بين اهل سنت و شيعه، بنا را بر مذهب شيعه‌ى اماميه مى‌گذارد. | ||
با توجه به ديدگاه شيعى مفسر بطور طبيعى مواردى از ذكر مناقب | با توجه به ديدگاه شيعى مفسر بطور طبيعى مواردى از ذكر مناقب اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع) به عنوان تفسير، تطبيق و بيان مصداق،(مانند ج دوم، ص63 ذيل آيه 248 و ج 1، ص 70) در ضمن مطالب ايشان به چشم مى‌خورد. | ||
مفسر به مباحث عقايد و كلام نيز اهتمام داشته و به بيان ذكر ادله و نقل روايات شيعه و سنى مى‌پردازد، مانند: بحث امامت، عصمت انبياء، امر بين الامرين، جبر و اختيار، محال بودن دين خدا در قيامت، عدل و.... | مفسر به مباحث عقايد و كلام نيز اهتمام داشته و به بيان ذكر ادله و نقل روايات شيعه و سنى مى‌پردازد، مانند: بحث امامت، عصمت انبياء، امر بين الامرين، جبر و اختيار، محال بودن دين خدا در قيامت، عدل و.... | ||
در خاتمه بايد متذكر شد كه تفسير منهج به‌لحاظ سلامت، روانى و جامعيت، از زمان نگارش آن مورد توجه عالمان بوده است و در ميان امت اسلامى از معروف‌ترين تفاسير شيعه به‌شمار مى‌رود. آیت‌الله [[مطهری، مرتضی|شهيد مطهرى]] در كتاب «خدمات متقابل ايران و اسلام» صفحه‌ى | در خاتمه بايد متذكر شد كه تفسير منهج به‌لحاظ سلامت، روانى و جامعيت، از زمان نگارش آن مورد توجه عالمان بوده است و در ميان امت اسلامى از معروف‌ترين تفاسير شيعه به‌شمار مى‌رود. آیت‌الله [[مطهری، مرتضی|شهيد مطهرى]] در كتاب «خدمات متقابل ايران و اسلام» صفحه‌ى 461، فرموده‌اند: «منهج الصادقين» اين تفسير به زبان فارسى است... و تا سى، چهل سال اخير، يگانه تفسير فارسى متداول بود.» | ||
البته نبايد از اين نكته غافل بود، كه هر تأليفى در فضاى خود تأثيرات فراوانى خواهد داشت اما در زمانهاى بعد و در فضايى كه تأليفات مشابه آن فراوان مى‌گردد، از تأثيرات آن كاسته و اقبال نسبت به آن كمتر مى‌گردد. تفسير منهج نيز از اين قاعده مستثنى نبوده است. | البته نبايد از اين نكته غافل بود، كه هر تأليفى در فضاى خود تأثيرات فراوانى خواهد داشت اما در زمانهاى بعد و در فضايى كه تأليفات مشابه آن فراوان مى‌گردد، از تأثيرات آن كاسته و اقبال نسبت به آن كمتر مى‌گردد. تفسير منهج نيز از اين قاعده مستثنى نبوده است. | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۸۷: | ||
==وضعيت كتاب== | ==وضعيت كتاب== | ||
منهج الصادقين تاكنون چاپهاى متفاوتى داشته است: نخستين بار در سال 1284 در تهران و سپس در سال 1296 در 3 مجلد بزرگ و باز در سال 1314 در تبريز به چاپ رسيد. | |||
پس از آن چاپهاى ديگرى از كتاب صورت گرفته كه از آن جمله چاپ 10 جلدى حاضر به تصحيح، تحقيق، تعليق و مقدمه‌ى مرحوم آيت‌الله. [[شعرانی، ابوالحسن|شعرانى]] است. اين چاپ با مقدمه‌اى مفصّل و بسيار سودمند همراه است. | |||
==منابع مقاله== | |||
#[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] خوانسارى، ج 5، ص345، با تحقيق اسد اللّه اسماعيليان، انتشارات اسماعيليان، قم | |||
#[[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]]، ميرزا عبداللّه افندى، ج 4، ص318، انتشارات كتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى، قم | |||
#المفسرون حياتهم و منهجهم، [[ایازی، سید محمدعلی|سيد محمد على ايازى]]، ص679 | |||
#دانشنامه‌ى قرآن و قرآن‌پژوهى، ج 1، ص 766 و ج 2 ص1790 به كوشش [[خرمشاهی، بهاءالدین|بهاءالدين خرمشاهى]] | |||
#طبقات مفسران شيعه، [[عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم|دكتر عقيقى بخشايشى]]، ج 2، ص410 | |||
#نشريه حوزه، سال چهارم شماره‌ى 21، مرداد و شهريور 1366 | |||
{{تفاسیر}} | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[تفسیر خلاصه منهج الصادقین (تحقیق حسن‌زاده آملی)]] | |||
[[تفسير خلاصه منهج الصادقين]] | |||
[[تفسير كبير منهج الصادقين في إلزام المخالفين]] | |||
[[روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن]] | |||
[[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل]] | |||
[[الوسيط في تفسير القرآن المجيد]] | |||
[[تفسیر جوامع الجامع (محقق، جامعه مدرسین)]] | |||
[[النكت و العيون تفسير الماوردي]] | |||
[[تفسير البغوي]] | |||
[[الكشف و البيان المعروف تفسير الثعلبي]] | |||
[[تفسير الجيلاني]] | |||
[[تفسیر الشهرستاني]] | |||
[[تفسير الشریف المرتضی]] | |||
[[المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز]] | |||
[[البلاغة القرآنية في تفسير الزمخشري و اثرها في الدراسات البلاغية]] | |||
[[روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان]] | |||
[[زاد المسير في علم التفسير]] | |||
[[تفسير الجيلاني]] | |||
[[تفسیر سورآبادی]] | |||
[[الوجيز في تفسير الكتاب العزيز]] | |||
[[المنتخب من تفسير القرآن و النكت المستخرجة من كتاب التبيان]] | |||
[[تفسير جوامع الجامع (مصحح، گرجي)]] | |||
[[روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن]] | |||
[[ترجمه تفسير مجمع البيان]] | |||
[[زاد المسير في علم التفسير]] | |||
[[مجمع البيان في تفسير القرآن]] | |||
[[التبيان في تفسير القرآن]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:تفسیر]] | [[رده:تفسیر]] | ||
[[رده:متون تفاسیر]] | [[رده:متون تفاسیر]] | ||