۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ا(' به 'ا ('
جز (جایگزینی متن - 'ت«' به 'ت «') |
جز (جایگزینی متن - 'ا(' به 'ا (') |
||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
و اين دولت يا قدرت‌يابى «هلاكوخان» آغاز مى‌شود كه به دستور برادرش «منگو» قاآن مامور تكميل فتوحات مغول در مغرب شد. و طى 10 سال تاخت و تاز، فتوحات پيش را تثبيت و تكميل كرد. او اسماعيليان الموت و ميمون دژ را برانداخت و در 5 صفر 656 قمرى با فتح و تسخير بغداد به حكومت 525 ساله عباسيان خاتمه داد. از اينجا مؤلف وارد بحث از احوال اين قوم فاتح مى‌شود و به معرّفى چنگيزخان و روشى كه او بر خود و اعقابش ترسيم نموده، مى‌پردازد و از اصل و نسب او كه به اقوام ترك برمى‌گردد همچنين از ارتباط بين قبايل ترك و عرب و ارتباط بين مغول و قوم تاتار، از شناسنامه مغول، سلاطين مغول، و از مأوا و محل سكونت آنها كه در مغولستان و اطراف آن تا مرزهاى چين پراكنده بودند، بحث مى‌شود. | و اين دولت يا قدرت‌يابى «هلاكوخان» آغاز مى‌شود كه به دستور برادرش «منگو» قاآن مامور تكميل فتوحات مغول در مغرب شد. و طى 10 سال تاخت و تاز، فتوحات پيش را تثبيت و تكميل كرد. او اسماعيليان الموت و ميمون دژ را برانداخت و در 5 صفر 656 قمرى با فتح و تسخير بغداد به حكومت 525 ساله عباسيان خاتمه داد. از اينجا مؤلف وارد بحث از احوال اين قوم فاتح مى‌شود و به معرّفى چنگيزخان و روشى كه او بر خود و اعقابش ترسيم نموده، مى‌پردازد و از اصل و نسب او كه به اقوام ترك برمى‌گردد همچنين از ارتباط بين قبايل ترك و عرب و ارتباط بين مغول و قوم تاتار، از شناسنامه مغول، سلاطين مغول، و از مأوا و محل سكونت آنها كه در مغولستان و اطراف آن تا مرزهاى چين پراكنده بودند، بحث مى‌شود. | ||
پس از حكومت چنگيزخان، جنگل‌ها نبردهاى او با قوم قنقرات، تاتارها، تانگوت، نايمان‌ها(كوجلوك خان) صحبت مى‌شود كه موجب انقراض پادشاهى «نايمان‌ها» و «قراخنائيان» شد و او بر تمامى مغولستان و چين شمالى تسلّط يافت و در اينجا سدّ ميان مغولستان و دول اسلامى درهم شكست. و در ادامه جهانگشايى خود به علاءالدين، محمد خوارزمشاه اعلان جنگ نمود. و در نبردهاى مختلف توانست شهر «اترار»، «خجند» و بخارا تصرف كند. و در ادامه، عزّم فتح خوارزم را نمود و جلال‌الدين خوارزمشاه كه به جانشينى پدر رسيده بود و در خوارزم مستقر بود،آن‌را محاصره، و سپس به تصرف درآورد. و بعد از آن تمامى شهرهاى خراسان و هرات را هم گرفت با مرگ جنگيزخان در 624 قمرى حكومت به پسر سومش «اوكتاى قاآن»(624)، و بعد پسر اوگتاى، «گيرك» (644) و بعد حكومت به «منگو» كه فتح بغداد به دستور او صورت گرفت، رسيد، و در ادامۀ مقدمه، وصّيت منگو به هلاكو، تدابير هلاكو براى تسخير بغداد بيان مى‌شود. اين مباحث كه به طور فشرده در اينجا ذكر شد، به طور كامل و مبسوط در مقدّمه آمده است. | پس از حكومت چنگيزخان، جنگل‌ها نبردهاى او با قوم قنقرات، تاتارها، تانگوت، نايمان‌ها (كوجلوك خان) صحبت مى‌شود كه موجب انقراض پادشاهى «نايمان‌ها» و «قراخنائيان» شد و او بر تمامى مغولستان و چين شمالى تسلّط يافت و در اينجا سدّ ميان مغولستان و دول اسلامى درهم شكست. و در ادامه جهانگشايى خود به علاءالدين، محمد خوارزمشاه اعلان جنگ نمود. و در نبردهاى مختلف توانست شهر «اترار»، «خجند» و بخارا تصرف كند. و در ادامه، عزّم فتح خوارزم را نمود و جلال‌الدين خوارزمشاه كه به جانشينى پدر رسيده بود و در خوارزم مستقر بود،آن‌را محاصره، و سپس به تصرف درآورد. و بعد از آن تمامى شهرهاى خراسان و هرات را هم گرفت با مرگ جنگيزخان در 624 قمرى حكومت به پسر سومش «اوكتاى قاآن»(624)، و بعد پسر اوگتاى، «گيرك» (644) و بعد حكومت به «منگو» كه فتح بغداد به دستور او صورت گرفت، رسيد، و در ادامۀ مقدمه، وصّيت منگو به هلاكو، تدابير هلاكو براى تسخير بغداد بيان مى‌شود. اين مباحث كه به طور فشرده در اينجا ذكر شد، به طور كامل و مبسوط در مقدّمه آمده است. | ||
بعد از مقدّمه، حوادث به طور سال‌شمار با اين مباحث پى‌گيرى مى‌شود. | بعد از مقدّمه، حوادث به طور سال‌شمار با اين مباحث پى‌گيرى مى‌شود. | ||
| خط ۱۷۶: | خط ۱۷۶: | ||
در جلد ششم، حوادث سال‌هاى 1163-1247هجرى قمرى(1740-1831 ميلادى) سرزمين عراق را كه به رويدادهاى حكومت مماليك اختصاص دارد، بازگو شده است. | در جلد ششم، حوادث سال‌هاى 1163-1247هجرى قمرى(1740-1831 ميلادى) سرزمين عراق را كه به رويدادهاى حكومت مماليك اختصاص دارد، بازگو شده است. | ||
حكومت مملوكان در عراق رسما از 1163 قمرى با روى كار آمدن سليمان پاشا(1162-1175 قمرى) آغاز شد. اساس و شالودۀ سلطه مماليك را حسن پاشا و پسرش احمد پاشا زمانى كه آنان را براى نظارت «ينى‌چرى‌ها»(لشكريان مخصوص عثمانى) به كار گماشتند، بنا گذاشتند. | حكومت مملوكان در عراق رسما از 1163 قمرى با روى كار آمدن سليمان پاشا (1162-1175 قمرى) آغاز شد. اساس و شالودۀ سلطه مماليك را حسن پاشا و پسرش احمد پاشا زمانى كه آنان را براى نظارت «ينى‌چرى‌ها»(لشكريان مخصوص عثمانى) به كار گماشتند، بنا گذاشتند. | ||
اين جلد نيز با مقدّمه و نقد و بررسى مراجع و منابع(كتابشناسى) آغاز مى‌گردد.اين منابع شامل كتب عراقى، تركى و تواريخ رسمى؛ از جمله «واصف» به نام «محاسن الآثار و حقائق الاخبار»، تاريخ احمد لطفى، تاريخ عاصم، تاريخ شافى زاده، أس ظفر اثر اسعد، تاريخ احمد جودت و تواريخ فارسى؛ از جمله تواريخ دولت زنديه، قاجاريه مى‌باشد. | اين جلد نيز با مقدّمه و نقد و بررسى مراجع و منابع(كتابشناسى) آغاز مى‌گردد.اين منابع شامل كتب عراقى، تركى و تواريخ رسمى؛ از جمله «واصف» به نام «محاسن الآثار و حقائق الاخبار»، تاريخ احمد لطفى، تاريخ عاصم، تاريخ شافى زاده، أس ظفر اثر اسعد، تاريخ احمد جودت و تواريخ فارسى؛ از جمله تواريخ دولت زنديه، قاجاريه مى‌باشد. | ||
| خط ۱۸۲: | خط ۱۸۲: | ||
بعد از كتابشناسى، رويدادهاى دوران مماليك پرداخته كه عناوين اصلى آن بدين قرار است: | بعد از كتابشناسى، رويدادهاى دوران مماليك پرداخته كه عناوين اصلى آن بدين قرار است: | ||
دوران وزارت سليمان پاشا(1162-1175 قمرى) و اقدامات او در راه توسعه مدارس و مراكز علمى و سپاهى، نظم و امنيّت در دوران او، توسعه امور بازرگانى در زمان وزارت سليمان پاشا، وزارت على پاشا(1176-1177) وزارت عمر پاشا(1177-1189) محاصره بصره توسط كريم خان و تصرف آن(1189 ق)، بروز مرض طاعون، به حكومت رسيدن سليمان پاشاى كبير(1194 م،) سركوب شورشيان؛ از جمله شيخ خزعل، ساختن خندق در كرخ(غرب و بغداد)، بناى مدارس، پل‌ها و قلعه‌ها، احساء وهابيون، به حكومت رسيدن على پاشا(1217-1222 ق)، جنگ با ايران، واليان ديگر سليمان،پاشاى كوچك(1222-1225 ق) و سعيد پاشا(1228-1232 ق) و سرانجام داوود پاشا(1232-1247 ق)، وقائع دوران داود پاشا(واقعه زبير، واقعه، صفوق، تجاوز ايران به حدود عراق)، ساختن مدارس و مراكز علمى و توسعه در زمينه بازرگانى، كشتيرانى و كشاورزى، حمله، محمد على ميرزاى قاجار به بغداد. | دوران وزارت سليمان پاشا (1162-1175 قمرى) و اقدامات او در راه توسعه مدارس و مراكز علمى و سپاهى، نظم و امنيّت در دوران او، توسعه امور بازرگانى در زمان وزارت سليمان پاشا، وزارت على پاشا (1176-1177) وزارت عمر پاشا (1177-1189) محاصره بصره توسط كريم خان و تصرف آن(1189 ق)، بروز مرض طاعون، به حكومت رسيدن سليمان پاشاى كبير(1194 م،) سركوب شورشيان؛ از جمله شيخ خزعل، ساختن خندق در كرخ(غرب و بغداد)، بناى مدارس، پل‌ها و قلعه‌ها، احساء وهابيون، به حكومت رسيدن على پاشا (1217-1222 ق)، جنگ با ايران، واليان ديگر سليمان،پاشاى كوچك(1222-1225 ق) و سعيد پاشا (1228-1232 ق) و سرانجام داوود پاشا (1232-1247 ق)، وقائع دوران داود پاشا (واقعه زبير، واقعه، صفوق، تجاوز ايران به حدود عراق)، ساختن مدارس و مراكز علمى و توسعه در زمينه بازرگانى، كشتيرانى و كشاورزى، حمله، محمد على ميرزاى قاجار به بغداد. | ||
بعد از ذكر حوادث، نويسنده اوضاع عراق را به صورت كلى در عهد مماليك مى‌آورد:حكومت‌ها و عشاير؛ از جمله وقايع پايان، يزيديه، منتفق، دليم، و...، تشكيلات ادارى و در زمان مماليك، فرهنگ در دوران حكومت مماليك، ارتباط با همسايگان؛ از جمله دولت زيديه، دولت قاجار، ال سمود و وهابيت و در پايان خاتمه قرار داد. | بعد از ذكر حوادث، نويسنده اوضاع عراق را به صورت كلى در عهد مماليك مى‌آورد:حكومت‌ها و عشاير؛ از جمله وقايع پايان، يزيديه، منتفق، دليم، و...، تشكيلات ادارى و در زمان مماليك، فرهنگ در دوران حكومت مماليك، ارتباط با همسايگان؛ از جمله دولت زيديه، دولت قاجار، ال سمود و وهابيت و در پايان خاتمه قرار داد. | ||
| خط ۱۹۵: | خط ۱۹۵: | ||
در جلد هفتم، حوادث تاريخى، تشكيلات ادارى، فرهنگ و تمدن سرزمين عراق در دورۀ حكومت عثمانى،در فاصلۀ سال‌هاى 1247-1289 هجرى قمرى(1831-1872 ميلادى)بررسى شده است. | در جلد هفتم، حوادث تاريخى، تشكيلات ادارى، فرهنگ و تمدن سرزمين عراق در دورۀ حكومت عثمانى،در فاصلۀ سال‌هاى 1247-1289 هجرى قمرى(1831-1872 ميلادى)بررسى شده است. | ||
پس از انقراض فرمانروايى مماليك(1247) حكومت به دست واليان عثمانى افتاد كه اوّلين آنها «على رضا پاشا» (1247-1258) بعد محمد نجيب پاشا(1258-1265) و بدجت پاشا(1286-1289 قمرى) كه از لجال سرشناس عثمانى بود، در اين مجلد تا دوران او بازگو مى‌شود. | پس از انقراض فرمانروايى مماليك(1247) حكومت به دست واليان عثمانى افتاد كه اوّلين آنها «على رضا پاشا» (1247-1258) بعد محمد نجيب پاشا (1258-1265) و بدجت پاشا (1286-1289 قمرى) كه از لجال سرشناس عثمانى بود، در اين مجلد تا دوران او بازگو مى‌شود. | ||
اين جلد نيز با مقدمه و نقد و بررسى منابع(كتابشناسى) آغاز و با اين مباحث پى‌گيرى مى‌شود: | اين جلد نيز با مقدمه و نقد و بررسى منابع(كتابشناسى) آغاز و با اين مباحث پى‌گيرى مى‌شود: | ||
انقراض حكومت عماديه و پايان، واقعه محمّده(خرمشهر)، آغاز حركت اصلاح و تجددخواهى در دولت عثمانى با فرمان گلخانه عبدالحميد در 1255 قمرى(معروف به تنظيمات)، طغيان آب دجله و فرات و محاصره بغداد، تبديل تاريخ هجرى به ميلادى، درخواست انگليس براى اجازه كشتيرانى در فرات، شورش مردم كربلا(واقعه كربلا) وزارت نجيب پاشا(1285) و اصلاحات او در امور ديوانى و مالى، ظهور باب(على محمد شيرازى) و فرقه بهائيت و در ايران(1260)، تشكيل مجلس كبير در بغداد بعد از فرمان گلخانه، جنگ روسيه، دولت عثمانى(1270)، توسعه كشاورزى، ورود كشتى‌هاى تجارتى براى حمل كالا بين بغداد و بصره، اقدامات «محمد رشيد پاشا» در زمان وزارت خود، يهود در اين دوران، نظر و بررسى كلى مؤلف نسبت به اقدامات محمد رشيد پاشا، عهد جديد و مدحت پاشا در بغداد(پدر آزادگان-1286)، اقدامات سياسى و عمرانى او، تشكيلات ادارى، تاسيس مدارس علمى و نظامى، راه‌اندازى نخستين چاپخانه به نام الولاية(صنعت چاپ)، انتشار نخستين روزنامه رسمى حكومتى به نام الزوراء، مدحت پاشا و نظام جديد ولايت، ساختن بيمارستان، سفر ناصرالدين شاه به بغداد و مذاكرات او در عراق و لايروبى و پاكسازى دجله و فرات بعد از رويدادهاى 1289 قمرى، مولف تحت بحثى به عنوان بررسى‌ها كلى به مباحثى دولت عثمانى در اين دوران، تشكيلات ادارى(عناصر ادارى: شامل وزراء، والى، معاون والى، يك مدير براى امور خارجه، امور مالى، سپاه و تشكيلات قضائى و فرهنگ، ارتباط با دولت‌هاى همجوار در اين دوران، ارتباط با دوّل خارجى(بيگانه) مى‌پردازد و در پايان نتيجه‌گيرى درج شده است. | انقراض حكومت عماديه و پايان، واقعه محمّده(خرمشهر)، آغاز حركت اصلاح و تجددخواهى در دولت عثمانى با فرمان گلخانه عبدالحميد در 1255 قمرى(معروف به تنظيمات)، طغيان آب دجله و فرات و محاصره بغداد، تبديل تاريخ هجرى به ميلادى، درخواست انگليس براى اجازه كشتيرانى در فرات، شورش مردم كربلا (واقعه كربلا) وزارت نجيب پاشا (1285) و اصلاحات او در امور ديوانى و مالى، ظهور باب(على محمد شيرازى) و فرقه بهائيت و در ايران(1260)، تشكيل مجلس كبير در بغداد بعد از فرمان گلخانه، جنگ روسيه، دولت عثمانى(1270)، توسعه كشاورزى، ورود كشتى‌هاى تجارتى براى حمل كالا بين بغداد و بصره، اقدامات «محمد رشيد پاشا» در زمان وزارت خود، يهود در اين دوران، نظر و بررسى كلى مؤلف نسبت به اقدامات محمد رشيد پاشا، عهد جديد و مدحت پاشا در بغداد(پدر آزادگان-1286)، اقدامات سياسى و عمرانى او، تشكيلات ادارى، تاسيس مدارس علمى و نظامى، راه‌اندازى نخستين چاپخانه به نام الولاية(صنعت چاپ)، انتشار نخستين روزنامه رسمى حكومتى به نام الزوراء، مدحت پاشا و نظام جديد ولايت، ساختن بيمارستان، سفر ناصرالدين شاه به بغداد و مذاكرات او در عراق و لايروبى و پاكسازى دجله و فرات بعد از رويدادهاى 1289 قمرى، مولف تحت بحثى به عنوان بررسى‌ها كلى به مباحثى دولت عثمانى در اين دوران، تشكيلات ادارى(عناصر ادارى: شامل وزراء، والى، معاون والى، يك مدير براى امور خارجه، امور مالى، سپاه و تشكيلات قضائى و فرهنگ، ارتباط با دولت‌هاى همجوار در اين دوران، ارتباط با دوّل خارجى(بيگانه) مى‌پردازد و در پايان نتيجه‌گيرى درج شده است. | ||
== گزارش وضعيّت== | == گزارش وضعيّت== | ||