۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'فارسي' به 'فارسی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
'''تاريخ گيلان و ديلمستان''' تأليف سيد ظهيرالدين مرعشي است كه در سال 880 قمري به زبان فارسی به رشته تحرير در آمده است. اين كتاب قديمىترين سند تاريخي گيلان است. ويژگىهاي بارز اين كتاب عبارت است از: | |||
#نخستين تأليف در ثبت و ضبط لغات محلي و اصطلاحات عاميانه. | |||
#گردآوري شيوه زندگي اجتماعي و اقتصادي و آداب و رسوم گيلان و ديلمستان درآن دوران. | |||
#سرشناسي مؤلف در دربار سلاطين گيلان (سادات كيا) و برخورداري از اطلاعات دست اول و نقل مشاهدات خود به گونهاي كه اگر مرعشي گوشهاي از زندگي فرمانروايان آن مرز و بوم و دوران پادشاهي سادات كيا را نشان نميداد، اطلاع چنداني از اوضاع آن زمان نداشتيم. | |||
#تصحيح كتاب توسط دكتر [[ستوده، منوچهر|منوچهر ستوده]] كه داراي تحقيقات فراوان درباره اين منطقه بوده و به گفته خود دو سوم مسيرهايي را كه مؤلف پيموده بود، پياده و سواره طي كرده و و نقاط ييلاقي و قشلاقي را كه او نام برده از نزديك ديده است و نسبت به مناطق و فرهنگ و واژههاي آن اطلاعات كافي دارد. | |||
== ساختار== | == ساختار== | ||
خط ۵۸: | خط ۵۵: | ||
كتاب؛ مشتمل بر يك مقدمه و هفت باب مىباشد كه هر باب نيز از فصول متعدد تشكيل شده است. مقدمه كه مشتمل بر اصطلاحات گيل و ديلم بوده از ميان رفته و در نسخه موجود اثري از آن نيست. عنوان تمامي فصول با عبارت "در ذكر..." آمده است. اگر چه مقدمه كتاب از بين رفته، اما مصحح كتاب پانزده سال پيش از تصحيح اين كتاب فرهنگى بسيار گرانبها و پرمايه از واژههاى گيلى فراهم ساخته كه امروز تنها منبع مهم واژههاى گيلى است و با اين خدمت كمبود بخشى از كتاب مرعشى را جبران كرده است. علاوه اينكه تعدادى از واژههاى گيلكى را از متن كتاب مىتوان بدست آورد. مصحح نيز در ابتداى كتاب، مقدمه مفصل و ارزشمندي را افزوده است كه در آن به ترتيب اين مطالب آمده است: | كتاب؛ مشتمل بر يك مقدمه و هفت باب مىباشد كه هر باب نيز از فصول متعدد تشكيل شده است. مقدمه كه مشتمل بر اصطلاحات گيل و ديلم بوده از ميان رفته و در نسخه موجود اثري از آن نيست. عنوان تمامي فصول با عبارت "در ذكر..." آمده است. اگر چه مقدمه كتاب از بين رفته، اما مصحح كتاب پانزده سال پيش از تصحيح اين كتاب فرهنگى بسيار گرانبها و پرمايه از واژههاى گيلى فراهم ساخته كه امروز تنها منبع مهم واژههاى گيلى است و با اين خدمت كمبود بخشى از كتاب مرعشى را جبران كرده است. علاوه اينكه تعدادى از واژههاى گيلكى را از متن كتاب مىتوان بدست آورد. مصحح نيز در ابتداى كتاب، مقدمه مفصل و ارزشمندي را افزوده است كه در آن به ترتيب اين مطالب آمده است: | ||
#ارزش كتاب تاريخ گيلان و ديلمستان. | |||
#خاندان مؤلف كتاب. | |||
#سرگذشت مؤلف كتاب. | |||
نويسنده، در فصل دوم از باب هفتم به منابع تحقيقي اشاره كرده و متذكر ميشود كه بنا بر نقل وقايع مهم تاريخي داشته و در مواردي كه مورد شك و ترديد بوده از افراد مطلع رفع شبهه كرده است. وي در نقل مطالب از شيوه انتقادي استفاده كرده و مثلها و اشعار فراواني نيز آورده است. | نويسنده، در فصل دوم از باب هفتم به منابع تحقيقي اشاره كرده و متذكر ميشود كه بنا بر نقل وقايع مهم تاريخي داشته و در مواردي كه مورد شك و ترديد بوده از افراد مطلع رفع شبهه كرده است. وي در نقل مطالب از شيوه انتقادي استفاده كرده و مثلها و اشعار فراواني نيز آورده است. | ||
خط ۷۷: | خط ۷۲: | ||
اقتصاد مردم در گيلان بر كشت برنج و به دست آوردن ابريشم و در كوهستان بر دامداري و كشت گندم و جو مبتني بوده است. اگر چه واحد پولي با نام تنگه رايج بوده است؛ اما هنوز مبادله كالا با كالا در بازارهاي روز كه در روزهاي معيني از هفته در گورابها برپا مىشد، نقش عمده داشت. برخي از آداب و رسوم كهن گيل و ديلم كه در كتاب با نام "رسم و آئين خسروان گيلان" و يا "دستور گيل" آمده، عبارت است از: | اقتصاد مردم در گيلان بر كشت برنج و به دست آوردن ابريشم و در كوهستان بر دامداري و كشت گندم و جو مبتني بوده است. اگر چه واحد پولي با نام تنگه رايج بوده است؛ اما هنوز مبادله كالا با كالا در بازارهاي روز كه در روزهاي معيني از هفته در گورابها برپا مىشد، نقش عمده داشت. برخي از آداب و رسوم كهن گيل و ديلم كه در كتاب با نام "رسم و آئين خسروان گيلان" و يا "دستور گيل" آمده، عبارت است از: | ||
#آئين سوگواري كه به نحو خاصي به مدت هفت روز برگزار مىشود و برخي از سادات كيا گور نياكان خود را زيارتگاه ساخته بودند. | |||
#برخي درختها را مقدس شمردن و به آنها كهنه بستن. | |||
#كُشتي ديلمى كه ورزش باستانى اين سرزمين بوده كه تلفيفي از مشت زنى و درگيري سرپا و ورزش باستاني كنوني بوده است. | |||
#روزبازارها در گوراب كه هنوز هم در طول هفته در يك يا چند جا بر پا مىشود. | |||
#رسم شدن آراستن غلام و كنيزها با كمرهاى زرين و سيمين و جامههاى زربفت با دگمههاى طلا در زمان سلطان محمد كيا | |||
نمونهاى از حقوق پيش از اسلام و به تعبيرى جاهلى كه از آن نام برده شده است و داراى اهميت است و توسط "على كيا" از دستور گيل محو گرديد، ارث ندادن به دختر در نبودن پسر و گرفتن "زن زر" است. رسم اخير بدين گونه بوده كه اگر كسى مىمرد و اموالي داشت و پسرى نداشت، ماتركش را به دخترش نمىدادند و زن زر مىگرفتند. | نمونهاى از حقوق پيش از اسلام و به تعبيرى جاهلى كه از آن نام برده شده است و داراى اهميت است و توسط "على كيا" از دستور گيل محو گرديد، ارث ندادن به دختر در نبودن پسر و گرفتن "زن زر" است. رسم اخير بدين گونه بوده كه اگر كسى مىمرد و اموالي داشت و پسرى نداشت، ماتركش را به دخترش نمىدادند و زن زر مىگرفتند. | ||
خط ۹۹: | خط ۹۰: | ||
#متن و مقدمه كتاب. | |||
#مقاله تاريخ گيلان و ديلمستان، عبدالرحمن عمادي، راهنماى كتاب، شمارههاى 106-108. | |||
ویرایش