۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ابن اعثم کوفی، محمد بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '،و' به '، و'
جز (جایگزینی متن - '،ت' به '، ت') |
جز (جایگزینی متن - '،و' به '، و') |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
'''ابو محمّد احمد بن على اعثم كوفى الكندى'''(متوفى 314 ه.ق.926/ م.)محدّث،شاعر، و مورّخ شيعى بزرگ قرن سوم و چهارم هجرى است.عدم اطّلاع دقيق از زادگاه و تاريخ تولّد و زندگانى وى به حدّى است كه حتّى در نام و نسب وى اختلاف كرده برخى نامش را احمد و برخى نيز محمّد آورده‌اند.همچنين لفظ«اعثم»را كه لقب پدر او بوده است گاهى دربارۀ خود«[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]»به كار برده‌اند.از ميان منابع قديمى تنها«معجم الادبا»[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] (231/2)است كه اشاره‌اى مختصر به شرح حال وى كرده و بعد از او [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] در«لسان الميزان»(138/1)گفته‌هاى ياقوت را نقل كرده است. | '''ابو محمّد احمد بن على اعثم كوفى الكندى'''(متوفى 314 ه.ق.926/ م.)محدّث،شاعر، و مورّخ شيعى بزرگ قرن سوم و چهارم هجرى است.عدم اطّلاع دقيق از زادگاه و تاريخ تولّد و زندگانى وى به حدّى است كه حتّى در نام و نسب وى اختلاف كرده برخى نامش را احمد و برخى نيز محمّد آورده‌اند.همچنين لفظ«اعثم»را كه لقب پدر او بوده است گاهى دربارۀ خود«[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]»به كار برده‌اند.از ميان منابع قديمى تنها«معجم الادبا»[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] (231/2)است كه اشاره‌اى مختصر به شرح حال وى كرده و بعد از او [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانى]] در«لسان الميزان»(138/1)گفته‌هاى ياقوت را نقل كرده است. | ||
متأسفانه در منابع متأخر نيز مطلب مفيدى كه اطّلاع تازه‌اى در اختيار محققان قرار دهد به چشم نمى‌خورد.حتّى بيشتر اين منابع-از جمله لغتنامۀ دهخدا (جلد آ-ابو سعيد،ص 291 ذيل«[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]»)،دايرة المعارف فارسى مصاحب(15/1)، دانشنامۀ ايران و اسلام(424/3)،دايرة المعارف شيعه(303/1)-در ارائۀ تاريخ فوت «[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]»دچار اشتباه فاحش مى‌شوند و،به جاى سال 314 ه.ق.، تاريخ مرگ وى را سال 214 ه.ق.قيد مى‌كنند.تاريخ فوت مندرج در منابع مزبور،با نظر [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] كه مى‌گويد [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] غير از«کتاب الفتوح»کتاب ديگرى به نام«کتاب التاريخ»[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] علاوه بر دو کتاب ياد شده،کتابى به نام«کتاب المألوف»نيز داشته كه امروز اثرى از آن در دست نيست(معجم الادبا،231/2).در شرح وقايع تاريخى از زمان مأمون(218 ه.ق.)تا المقتدر باللّه(مقتول در 320 ه.ق.)به رشته تحرير در | متأسفانه در منابع متأخر نيز مطلب مفيدى كه اطّلاع تازه‌اى در اختيار محققان قرار دهد به چشم نمى‌خورد.حتّى بيشتر اين منابع-از جمله لغتنامۀ دهخدا (جلد آ-ابو سعيد،ص 291 ذيل«[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]»)،دايرة المعارف فارسى مصاحب(15/1)، دانشنامۀ ايران و اسلام(424/3)،دايرة المعارف شيعه(303/1)-در ارائۀ تاريخ فوت «[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]»دچار اشتباه فاحش مى‌شوند و،به جاى سال 314 ه.ق.، تاريخ مرگ وى را سال 214 ه.ق.قيد مى‌كنند.تاريخ فوت مندرج در منابع مزبور،با نظر [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] كه مى‌گويد [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] غير از«کتاب الفتوح»کتاب ديگرى به نام«کتاب التاريخ»[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] علاوه بر دو کتاب ياد شده،کتابى به نام«کتاب المألوف»نيز داشته كه امروز اثرى از آن در دست نيست(معجم الادبا،231/2).در شرح وقايع تاريخى از زمان مأمون(218 ه.ق.)تا المقتدر باللّه(مقتول در 320 ه.ق.)به رشته تحرير در آورده، و خود ياقوت اين کتاب اخير را همراه «کتاب الفتوح»ديده است، مغايرت دارد از منابع متأخر فقط ريحانة الادب(386/7)و دايرة المعارف بزرگ اسلامى(26/3)تاريخ فوت [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] را 314 ه.ق.قيد كرده‌اند.. | ||
به هر حال،نام مؤلّف به صورتهاى گوناگون در منابع تاريخى و فهارس نسخ خطّى داخلى و خارجى آمده است؛از جمله:ابو محمّد احمد بن اعثم كوفى، احمد بن على اعثم كوفى، محمّد بن على اعثم كوفى، احمد بن اعثم كوفى، احمد بن علىّ بن اعثم كوفى،[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]، احمد بن | به هر حال،نام مؤلّف به صورتهاى گوناگون در منابع تاريخى و فهارس نسخ خطّى داخلى و خارجى آمده است؛از جمله:ابو محمّد احمد بن اعثم كوفى، احمد بن على اعثم كوفى، محمّد بن على اعثم كوفى، احمد بن اعثم كوفى، احمد بن علىّ بن اعثم كوفى،[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]، احمد بن اعثم، و اعثم كوفى. | ||
به طورى كه گفته شد،در بين محققان،[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] اوّلين شخصى است كه در خصوص شخصيّت [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] مطلبى ارائه داده است.بعد از او،حاجى خليفه در كشف الظنون(1239/2)،شيخ آغابزرگ تهرانى در الذريعه(220/3)، ميرزا محمّد على مدرّس در ريحانة الادب(368/7)،[[فؤاد افرام بستانى]] در دانشنامۀ بستانى(339/2)، علاّمه دهخدا در | به طورى كه گفته شد،در بين محققان،[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] اوّلين شخصى است كه در خصوص شخصيّت [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] مطلبى ارائه داده است.بعد از او،حاجى خليفه در كشف الظنون(1239/2)،شيخ آغابزرگ تهرانى در الذريعه(220/3)، ميرزا محمّد على مدرّس در ريحانة الادب(368/7)،[[فؤاد افرام بستانى]] در دانشنامۀ بستانى(339/2)، علاّمه دهخدا در لغتنامه، و ديگران، مطالبى-با استفاده از معجم الادبا همراه با استنباط شخصى خود-آورده‌اند.غير از محققان ياد شده هستند ديگر كسانى كه در خصوص [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] و«کتاب الفتوح»وى تحقيقاتى انجام داده‌اند.در بين آنها،نظريات دو نفر غربى به نامهاى كارل برو كلمان و ام.آ.شابان، استاد دانشگاه اكستر (Exeter)،در خور توجه و تعمّق است.مطالب مربوط به تحقيقات اين دو از قول محمّد حسين روحانى(راهنماى کتاب، سال 19،ص 450) نقل مى‌شود. | ||
الف)كارل بروكلمان در تاريخ ادبيات خود دربارۀ [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] چنين مى‌آورد: محمّد بن على(و گفته شده است ابومحمّد على)بن اعثم كوفى در گذشته در حدود سال 314 هجرى كه برابر است با سال 926 ميلادى. | الف)كارل بروكلمان در تاريخ ادبيات خود دربارۀ [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] چنين مى‌آورد: محمّد بن على(و گفته شده است ابومحمّد على)بن اعثم كوفى در گذشته در حدود سال 314 هجرى كه برابر است با سال 926 ميلادى. | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
تنها نسخۀ خطّى کتاب در دو جلد در کتابخانۀ استانبول ذيل احمد 3 به شمارۀ 2956 نگهدارى مى‌شود.[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] در کتاب ارشاد[معجم الادبا](379/1)دو کتاب ديگر نيز به [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] نسبت مى‌دهد كه هر دو از بين رفته‌اند.گر چه دربارۀ نويسنده چندان اطّلاعى در دست نيست،کتاب الفتوح او يكى از منابع مهم تاريخ اوليۀ عرب[آغاز اسلام]است.اين کتاب از خلافت عثمان آغاز مى‌كند و تا زمان خلافت هارون(193 ه.ق.)ادامه مى‌يابد. | تنها نسخۀ خطّى کتاب در دو جلد در کتابخانۀ استانبول ذيل احمد 3 به شمارۀ 2956 نگهدارى مى‌شود.[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] در کتاب ارشاد[معجم الادبا](379/1)دو کتاب ديگر نيز به [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] نسبت مى‌دهد كه هر دو از بين رفته‌اند.گر چه دربارۀ نويسنده چندان اطّلاعى در دست نيست،کتاب الفتوح او يكى از منابع مهم تاريخ اوليۀ عرب[آغاز اسلام]است.اين کتاب از خلافت عثمان آغاز مى‌كند و تا زمان خلافت هارون(193 ه.ق.)ادامه مى‌يابد. | ||
کتاب الفتوح [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] مخصوصا از نظر شرح دادن حوادث عراق،فتح خراسان و ارمنستان و آذربايجان،جنگهاى اعراب و | کتاب الفتوح [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] مخصوصا از نظر شرح دادن حوادث عراق،فتح خراسان و ارمنستان و آذربايجان،جنگهاى اعراب و خزرها، و روابط بيزانس و اعراب داراى اهميت و اعتبار است. | ||
مقايسۀ تاريخ [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] با احاديث مداينى،بدان سان كه به [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]] منسوب | مقايسۀ تاريخ [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] با احاديث مداينى،بدان سان كه به [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]] منسوب | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
شده،نشان مى‌دهد كه [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] نه تنها دقّت و نظارتى سودمند نسبت به احاديث ياد شده در«اخبار الرسل و الملوك»داشته،بلكه جزئيات مهمّى را نيز يادداشت كرده كه تنها در«کتاب الفتوح»وى مى‌توان يافت. | شده،نشان مى‌دهد كه [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] نه تنها دقّت و نظارتى سودمند نسبت به احاديث ياد شده در«اخبار الرسل و الملوك»داشته،بلكه جزئيات مهمّى را نيز يادداشت كرده كه تنها در«کتاب الفتوح»وى مى‌توان يافت. | ||
به طورى كه در معرفى ابعاد شخصيت [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] يادآور | به طورى كه در معرفى ابعاد شخصيت [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] يادآور شديم، وى علاوه بر اينكه مورّخ بوده،شاعر و محدّث نيز بوده است.به همين جهت،به دنبال معرفى [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] مورّخ،چند كلمه‌اى در خصوص ويژگيهاى ديگر وى يعنى حديث و شعر تقديم مى‌شود. | ||
==ابن اعثم محدّث== | ==ابن اعثم محدّث== | ||