قدسی مشهدی، ح‍اج محمدجان
| قدسی مشهدی، ح‍اج محمدجان | |
|---|---|
 | |
| ولادت | احتمالا 990ق |
| محل تولد | مشهد |
| رحلت | اواخر ربیع الاول 1056ق |
| اطلاعات علمی | |
| سبک نوشتاری | سبک هندی |
| برخی آثار | دیوان حاجی محمدجان قدسی مشهدی |
حاجی محمدجان قدسی مشهدی، (احتمالا 990- 1056ق) از شعرای مضمون‌یاب قرن یازدهم هجری و از پیشگامان چیره‌دست طرز تازه‌ای است که بعدها به سبک هندی معروف گردید.
ولادت
قدسی، زاده مشهد است ولی تاریخ تولد او مشخص نیست. به احتمال می‌توان سال 990ق یا یکی دو سال قبل از آن را پذیرفت[۱].
شرح حال
مؤلف «عرفات العاشقین» وی را به سال 1024ق کدخدای بقّالان مشهد نوشته است.
در «تذکره میخانه» می‌خوانیم که به حج رفته و در سال 1028ق ساکن مشهد بوده است. قدسی خود اشاره می‌کند که پس از بازگشت از مکه، به مدت سی‌ودو سال، سفری نکرده است[۲]. او بعدها در‌حالی‌که بیش از پنجاه از عمرش می‌گذشته، راه هند را در پیش می‌گیرد. عزیمت او در سال 1041ق صورت گرفته و در هشتم ربیع‌الثانی 1042ق، به درگاه شاهجهان باریاب شده و در ازای قصیده‌ای که به عرض رسانده، دو هزار روپیه صله دریافت داشته است.
به سال 1043ق در فتح دولت‌آباد دکن، ظاهرا در التزارم رکاب شاه بوده است و در اواخر همان سال، به همراه شاهجهان به کشمیر رفته و مثنویی زیبا در توصیف آن دیار سروده است[۳].
ظاهرا بیشتر اوقات شاعر در هند، به سرودن ظفرنامه می‌گذشته است[۴].
اگرچه قدسی در غربت به برکت صله‌های هنگفت و «روزیانه کرامند» زندگی آسوده‌ای داشته، اما به شهادت اشعارش، هیچ‌گاه وطن را از یاد نبرده است و از این حیث، می‌توان او را نقطه مقابل کلیم همدانی به‌شمار آورد. اندوه دوری از خراسان در شعر قدسی موج می‌زند:
| به فردوسم مبر گو قسمت از طوس | من و حرمان طوس، افسوس افسوس | |
| ... | ||
| خدا داند که از هر جستجویی | بجز مشهد ندارم آرزویی [۵] |
وفات
وفات قدسی به احتمال زیاد در اواخر ربیع الاول 1056ق اتفاق افتاده است، زیرا به نوشته گلچین معانی، با استناد به «پادشاه‌نامه» و «شاهجهان‌نامه»، شاهجهان در هجدهم صفر آن سال از لاهور عازم کابل شده و شاعر که در التزام رکاب بوده، به سبب بیماری در لاهور مانده است. خبر فوت او به نوشته این دو تاریخ، در اول و یا هشتم ربیع الثانی به سمع شاهجهان که رو به پیشاور می‌رفته، رسیده است[۶].
آثار
دیوان اشعار او با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد قهرمان منتشر شده است.
پانویس
منابع مقاله
قدسی مشهدی، حاجی محمدجان، «دیوان حاجی محمدجان قدسی مشهدی»، تصحیح محمد قهرمان، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ اول، 1375ش.