علاقة التجريد (شرح فارسی تجريد الاعتقاد)
| علاقة التجرید (شرح فارسی تجرید الاعتقاد) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (نویسنده)
حسینی علوی، سید محمداشرف (شارح) ناجی اصفهانی، حامد (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | تجرید الکلام فی تحریر العقاید الاسلام. شرح |
| ناشر | انجمن آثار و مفاخر فرهنگی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1381 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-6278-92-2 |
| موضوع | نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، 597 - 672ق. تجرید الکلام فی تحریر العقاید الاسلام - نقد و تفسیر کلام شیعه امامیه - قرن 7ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 210 /ن6 ت304223 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
علاقة التجريد شرحى است بر كتاب "تجريد الاعتقاد"، تألیف علامه سيد محمد اشرف علوى عاملى متعلق به قرن دوازدهم، به زبان فارسى در دو جلد می‌باشد.
اين شرح به ظاهر مفصّل‌ترين شرح فارسى موجود كتاب تجريد خواجه نصيرالدين طوسى است كه اين علّامه حكيم به رشته تحرير در آورده است، نثر اين كتاب كه حكايتگر پايان دوران عصر صفوى است متأثر از واژه‌هاى عربى بود و گاه بعينه از تركيب‌هاى عربى در آن استفاده شده است، اين شرح داراى ويژگى‌هاى زير مى‌باشد:
- ديباچه كتاب با قلمى استوار با بهره از صنعت براعت استهلال آغاز شده كه در طىّ آن بيشتر مآخذ فكرى مؤلف بيان شده است.
- اين شرح بر اساس كشف المراد علّامه حلّى تنظيم گرديده است و با عنايت به شروح ديگر تكميل شده است، نویسنده شرح در پايان ديباچه گويد: «و چون اكمل فضلاء، اعنى علامة العلماء فى العالم علامه حلّى- قدس اللّه نفسه القدّوسى- اين متن را نزد مصنّف- رحمه‌اللّه تعالى- خوانده و به طريق شيعه شرح نموده، اكثر موافق شرح او اوّلا شرح شد و ثانيا از شروح ديگر قدرى كه مناسب دانست ذكر نمود». از همين رو در جاهاى گوناگون وى به ترجمه عبارات علّامه پرداخته و سپس با توجّه به ايضاح متن با بهره از شروح مختلف و بدون ورود به جدال‌هاى مختلف به شرح خود همّت‌گمارده است.
- وى پس از شرح علّامه حلّى، به شرح قديم و جديد تجريد نظر داشته و گاه فقط به شرح قديم اكتفاء نموده است.
- با توجه به كلّ اثر حاضر، در بين شروح تجريد، نگارش‌هاى زير مورد نظر وى بوده است: شرح اصفهانى، شرح ملّا على قوشجى، حاج محمود نيريزى، شارح بهشتى و حاشيه مير سيّد شريف جرجانى بر شرح قديم.
- در پاره‌اى از موارد شارح، شرح خود را با بهره از يك شرح، همچو اصفهانى يا علامه حلّى، سامان داده است.
- وى به نقل آراى شارحان بسنده ننموده و در موارد گوناگون- همچو قوشجى - به نقد آنها پرداخته است.
- شارح در چند مورد به نظريه‌هاى خاص خود اشاره نموده است، همچو بطلان عدم تناهى و چگونگى ابصار.
- مصنّف در شرح عبارت‌هاى تجريد به نسخه‌هاى مختلف آن نظر داشته، و در پاره‌اى از موارد به شرح آن بر اساس نسخه‌هاى مختلف اشاره كرده است. در برخى موارد به شرح مفصّل متن با توجّه به آراى گوناگون همت گمارده است، همچو احتياج ممكن به مؤثّر، اقسام وحدت، بحث برهان تطبيق در ابطال تسلسل، و تحليل تركيب عقلى.
- در موارد متعدّدى وى با استفاده از كتب اجداد خود همچو میرداماد و مير سيّد احمد علوى به تحليل مباحث پرداخته است.
- مصنّف ما گر چه در پايان دوره صفوى مى‌زيسته ولى هيچگونه تأثرى از آراء حكمت متعاليه صدرايى در وى وجود ندارد و در مواردى نيز- همچو اتحاد نفس عاقل با عقل فعال- بدون اشاره‌اى به حكمت متعاليه به نقد آن پرداخته است.
- وى چنان كه خود در مقدمه كتاب گفته، به بخش امامت نظر خاصّى داشته، و از همين رو به شرح مبسوط اين مقصد پرداخته است.
نسخه‌هاى اساس تصحيح
نسخه‌هاى استفاده شده در تصحيح و چگونگى آن در ابتداى كتاب آمده است.
ساختار
كتاب با مقدمه‌اى از آقاى مهدى محقق دربارهى دانشمندان ايرانى و اينكه علم از ايران به سائر ملل ارسال شده است و انديشهى نادرستى كه غربیان و به تبع آن دانشمندان غربى مبنى بر اينكه پس از ابن رشد، دانشمندان اندلسى ستارهى انديشه‌هاى فلسفى و تفكر عقلى در جهان رو به افول نهاد، از چهره ى تاريخ فلسفهى اسلامى زدوده گردد و يا معرفى برخى از چهره‌هاى درخشان اين دوره كه تا كنون در گوشه‌هاى فراموشى مانده، مميزات حكمت متعاليه به دوستان علوم معقول و اهل فلسفه و عرفان نمايانده شود.
بعد از آن تفصيلى از شروح و حواشى اى كه بر كتاب تجريد العقائد از ابتدا زده شده است، ذكر گرديده است. سپس مقدمه‌اى تحت عنوان پژوهشى در اصول علم كلام آمده كه از موضوع علم كلام و اختلافى كه در اين زمينه وجود دارد و از ابتكار خواجه نصيرالدين طوسى سخن به ميان آمده است. پس از آن در صفحاتى از زندگى و اساتيد و تأليفات صاحب كتاب مطالبى آورده شده كه اين مطالب توسط آقاى حامد ناجى اصفهانى در سال 1377ش در اين كتاب نگاشته شده است. بعد از آن در 8 صفحه تصاويرى از نسخ خطى كتاب، همچنين نمايى از سنگ مزار مؤلف به تصوير كشيده شده است.
پس از ذكر مقدمات، اصل كتاب با ديباچه‌اى از مؤلف شروع می‌شود و سپس از شش مقصد تشكيل يافته است.
نسخه شناسى
علاقه التجريد در دو جلد توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى چاپ اول خود را در سال 1381ش به تحقيق حامد ناجى اصفهانى به انجام رسانيده است. در پايان فهرست هفتگانهاى ذكر شده كه شامل فهرست آيات، احاديث، اعلام و فرق، کتاب‌ها و رساله‌ها، اصطلاحات اصلى، فهرست تطبيقى شروح و فهرست منابع پژوهش می‌باشد.
منابع مقاله
بر گرفته از متن و مقدمه‌هاى ذكر شده در داخل كتاب حاضر.