خلاصة الأشعار و زبدة الأفکار (بخش ری و استرآباد و نواحی آن بلاد)
خلاصة الأشعار وزبدة الأفکار (بخش ری و استرآباد و نواحی آن بلاد) اثر میر تقی‌الدین کاشانی (زنده تا 1016ق)، بزرگ‌ترین پروژه تذکره‌نویسی شاعران فارسی‌گو تا سده دهم قمری است که با مقدمه و تصحیح مرتضی موسوی و رضوان مساح منتشر شده است.
| خلاصة الأشعار و زبدة الأفکار (بخش ری و استراباد و نواحی آن بلاد) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تقی‌الدین کاشی، محمد بن علی (نويسنده)
موسوی، مرتضی (مقدمه‌نويس) موسوی، مرتضی (مصحح) مساح، رضوان (مقدمه‌نويس) مساح، رضوان (مصحح) |
| ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1399ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شاعران ایرانی - سرگذشت‌نامه - شاعران ایرانی - ری - سرگذشت‌نامه - شعر فارسی - مجموعهها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ت7 خ801 3542 PIR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این اثر از جمله منابع دست‌اول سده‌های 10- 11ق و در زمره پرحجم‌ترین تذکره‌های عمومی زبان فارسی است که کار نگارش آن، بیش از چهل سال به درازا کشیده است. این تلاش دنباله‌دار، نام «خلاصة الأشعار» را در عراق و خراسان و دیگر جای‌ها، چنان بر زبان‌ها انداخت که تقی‌الدین در روزگار خود، به «میر تذکره» شهره گشت. از آنجا که تدوین این تذکره درازآهنگ و دامنه‌دار بوده، به‌صورت مجموعه و یک‌جا گرد نیامده و بخش‌های مختلفش اینجا و آنجا به دست آمده است. بخش خاتمه این مجموعه، در شرح‌حال و سروده‌های شارعران معاصر مؤلف (شامل یک مقدمه و دوازده اصل- مطابق بروج آسمانی- است که هر اصل، مخصوص ناحیه‌ای می‌باشد)[۱].
کتاب حاضر، به اصل یازدهم اختصاص یافته است. این اصل، در دو فصل تنظیم گشته که فصل نخست، مخصوص شاعران ری (15 شاعر) است و فصل دوم، به سرایندگان استرآباد (16) تعلق دارد. برخی از ویژگی‌های این اصل، به شرح ذیل می‌باشد:
- صاحبان تراجم این اصل، از طبقات گوناگون اجتماعی انتخاب شده‌اند که می‌توان آن‌ها را از این حیث، عموما در دو دسته گنجاند:
- الف) وابستگان به دربار سلطنت و عوامل حکومت، همگون قاسم‌بیگ حالتی از امیرزادگان ترک؛ قاضی محمد، قاضی عطاءالله و مولانا علی نیازی، از حاضران در مجالس شاه تهماسب؛ خواجه محمدشریف هجری و میر محمدیوسف صدر، از وزرای صفویه و...
- ب) صاحبان مشاغل غیردرباری و مردمی، مثل قاضی عبدالله که زراعت می‌کرده؛ مولانا فهمی و مولانا ناطفی که بارزگانی پیشه گرفته بودند و...
- اشاره به سبک و تتبعات ادبی و نقد و نظر یا جانب‌داری از شعر برخی سرایندگان: تقی‌الدین، جز کاربرد واژگان و اصطلاحات عمومی با رنگ‌وبوی نقد ادبی در معرفی قریحه سخنوران، در لابه‌لای نوشته‌های خویش، گریزی هم به اسلوب ویژه شاعری بعضی از آن‌ها می‌زند و گاه سخت کوتاه به داوری سروده‌هایش می‌نشیند[۲].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.