تاریخنگاران
تاریخنگاران، اثر سید جعفر حمیدی، کتابی است در بررسی و شناساندن متون نثر ادبی تاریخی از قرن پنجم هجری تا سدههای اخیر که در این میان، معرفی و شناخت تاریخنگاریهایی که بیشتر بهصورت نثر مرسل و ساده و یا نثر متکلف و مصنوع نوشته شدهاند، هدف اصلی بوده است.
| تاریخ نگاران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حمیدی، جعفر (نويسنده) |
| ناشر | دانشگاه شهيد بهشتی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1372ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | ایران - تاریخ - قرن 5 - 9ق. کتابهای نقد شده - ایران - تاریخ نویسی - تاریخ نویسان ایرانی - نثر فارسی - مجموعهها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ح8ت2 90 DSR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب شامل یک مقدمه، هفت فصل اصلی، و در انتهای آن فهرست اعلام، فهرست واژهها و کتابشناسی است.
سبک نگارش
سبک نگارش کتابهای تاریخی مورد بررسی در این اثر، از تنوع بالایی برخوردار است. ویژگیهای کلیدی در شیوه نگارش متون مورد مطالعه عبارتند از:
- بررسی متون در قالب نثر ساده و مرسل (بهویژه آثار قرن پنجم هجری)[۱] تا نثر متکلف و مصنوع (مانند آثاری که در قرون ششم تا هشتم نگاشته شدهاند)[۲].
توجه به متونی که در آنها تکلف و تصنع در نثر وجود داشته و آثاری که مملو از لغات و واژههای غریب (همچون لغات عربی و واژههای ترکی و مغولی) بودهاند[۳].
گزارش محتوا
مقدمه کتاب به تبیین هدف اصلی نویسنده میپردازد که عبارت است از معرفی و شناخت متون نثر ادبی تاریخی. نویسنده اذعان میدارد که هدف، صرفاً توصیف و تحلیل متون تاریخی نیست، بلکه ارائه نمونههای مختلف نثر و سنجش آنها در دورههای گوناگون است. همچنین اشاره میشود که سرزمین ایران از قرن پنجم هجری به بعد، پیوسته دستخوش دگرگونیها و بحرانهای متعددی بوده است[۴].
فصل اول: این فصل به مبحث نثر میپردازد و شامل بخشهایی چون تعریف نثر، تفاوت میان شعر و نثر، و همچنین سیر نثر فارسی پیش از اسلام (مانند نثر دورههای هخامنشی، اشکانی و ساسانی) است. در ادامه، نثر عربی و ظهور آن در اسلام، نثر قرآن و حدیث و نیز شکلگیری انواع نثرنویسی مانند خطابه، توقیعات، رسائل و ترسل و تصنیف در دوره عباسی بررسی میشود[۵].
فصل دوم: این بخش به مبانی تاریخ و تاریخنگاری اختصاص دارد؛ از جمله: تعریف تاریخ، معانی لغوی و اصطلاحی آن، موضوع و فایده علم تاریخ و شرایط مورخ. سپس به تاریخنویسی فارسی و عربی، تاریخ در دوره جاهلیت و پس از اسلام پرداخته شده و در انتها فهرستی از کتب تاریخی ایران (از قرن سوم تا پنجم هجری) ارائه شده است[۶].
فصل سوم: این فصل به معرفی آثار مهم نثر و تاریخنگاری در قرن پنجم هجری میپردازد. از جمله کتابهای مهم این دوره که بهتفصیل شرح داده شدهاند، میتوان به «زین الاخبار» گردیزی، «تاریخ بیهقی» و «سیاستنامه (سیرالملوک)» اشاره کرد. در این دوره، نثر فارسی به تقلید از نثر عربی، به سمت نثر مسجع و مقامهنویسی گرایش یافت[۷].
فصل چهارم: محتوای این فصل بر تاریخنگاری قرن ششم هجری متمرکز است و کتبی نظیر «تاریخ بیهق»، «مجملالتواریخ و القصص»، «تاریخ بخارا» (ترجمه ابونصرالقبادی)، «سلجوقنامه»، «راحة الصدور» (تألیف ابوبکر محمد بن سلیمان راوندی) و «فارسنامه» ابن بلخی موردبررسی قرار گرفتهاند. در این دوره، نثر فارسی به اوج تکلف و تصنع خود رسید[۸].
فصل پنجم: این فصل به تاریخنگاری در قرن هفتم و بهویژه عصر مغول میپردازد. کتب مهم این دوره شامل «تاریخ طبرستان»، «طبقات ناصری»، «جهانگشای جوینی» و «المعجم فی آثار ملوک العجم» هستند. سبک نگارش این دوره، بهطورکلی نسبت به دوره سلجوقی، سادهتر و روانتر است[۹].
فصل ششم: محتوای این فصل، آثار قرن هشتم هجری به بعد را پوشش میدهد. آثاری همچون «جامعالتواریخ» (اثر رشیدالدین فضلالله)، «تاریخ وصاف»، «تاریخ اولجایتو»، «تاریخ گزیده»، «مجامع الأنساب»، «اسکندرنامه» و «منتخب التواریخ» معرفی شدهاند. [۱۰].
فصل هفتم: مطالب این فصل، به بررسی و معرفی آثار قرن نهم هجری اختصاصیافته است که از جمله آنها عبارتاند از: «ظفرنامه شامی»، «ظفرنامه تیموری»، «ذیل جامع التواریخ»، «مجمل فصیحی»، «مطلع سعدین و مجمع بحرین» و...[۱۱].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.