الکشف: تأويل إسماعيلي لآيات القرآن
| الکشف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | یمنی، جعفر بن منصور (نويسنده) اشتروتمان، رودلف (محقق) |
| عنوانهای دیگر | تأويل إسماعيلي لآيات القرآن ** کتاب الکشف |
| ناشر | دار بيبليون |
| مکان نشر | فرانسه - پاریس |
| سال نشر | 2008م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ی9ک5 215 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الکشف [تأویل إسماعیلی لآیات القرآن] منسوب به عالم و داعی اسماعیلی، جعفر بن منصور الیمن (اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری)، کتابی است دربردارنده شش رساله (دفتر)، در تأویل باطنی قرآن کریم.
از زمان انتشار کتاب، تردیدهایی درباره انتساب آن به جعفر بن منصور، از سوی محققان ابراز شده و برخی معتقدند که این کتاب نمیتواند از او باشد. این کتاب در واقع شامل شش دفتر است با ساختارها و گاه موضوعات متنوع و طبعاً با ریشهها و مبانی گاه متفاوت. ماهیت بیشتر این دفاتر با یکدیگر تفاوت دارد و زمان تحریر آنها هم متفاوت است؛ گو اینکه برخی از آنها آشکارا مورد اصلاحات و الحاقات بعدی قرار گرفتهاند تا با عقاید مسلط پسینی فاطمیان هماهنگ شوند. برخی از این نوشتهها نه تنها نوشتههایی پیشا فاطمیاند، بلکه اساساً ارتباطی مستقیم با محافل دعوت آغازین اسماعیلی- قرمطی در عراق و یمن و یا شام هم ندارند، بلکه تنها احتمالاً از سوی آنها بعداً مورد بهرهبرداری قرار گرفته است[۱].
این کتاب، مجموعهای از تفاسیر آیات متعدد قرآن است که پیش از آن، نویسنده از خواننده سوگند رازداری گرفته است. موضوعات این تفاسیر، عبارتند از وصایت و امامت امام علی(ع) و شش تن از فرزندان او، رجعت امام علی(ع) قبل از قیامت، ظهور امام هفتم که مهدی قائم(عج) و ذات و صفات خداوند و اسرار حروف و معنای باطن احکام شرع همراه با وجوب تعبد به ظاهر لفظ احکام[۲].
رساله اول
بیشتر مطالب این رساله، در اثبات امامت امام علی(ع) و طعن به مخالفان ایشان و ظهور مهدی(عج) است[۳].
این روساله، در واقع نوشتهای است متعلق به گرایشی از گرایشات مختلف غالیان شیعی در کوفه که ادبیات آنان به همراه ادبیات بسیاری دیگر از طیفهای شیعی و امامی و غالی در اواخر سده سوم و بیشتر سده چهارم کم و بیش در اختیار گروهای مختلف شیعی امامی (به معنی غیر زیدی) قرار گرفت و به تدریج بخشهایی از آن گرایشات و ادبیات مکتوب در طیفهای مختلف شیعی و به ویژه گروههای غلات داخل و آمیخته شد. عناصر اصلی این رساله، جزء «میراث مشترک» طیفهای گوناگون شیعی و امامی در شکلهای مختلف آن در دوران نیمه دوم سده سوم قمری است و از مفاهیم و اصطلاحات مشترکی سخن میراند. این نوشته به عنوان نمونهای ارزشمند از نحوه تلقی طیفی از گرایشهای باطنی محور و غالیان شیعی از پارهای از مفاهیم شیعی است[۴].
رساله دوم
رسالهای است درباره ذات خداوند و عرش و کرسی او، همراه با پاسخی مختصر به شبهات و خلاصهای از معانی رمزی حروف معجم[۵]. این رساله بیشتر، مطالب توحیدی را دربردارد و به نظر میرسد بیشتر رسالهای است مبتنی بر گرایشات عام شیعی که در آن همزمان نخستین بارقههای تفکرات مرتبط با «ناطقان سبعه» و «ادوار» ناطقان و امامان نیز دیده میشود[۶].
رساله سوم
در این رساله، گفتار مجددا به اثبات امامت امام علی(ع) و نقد مخالفان ایشان بازگشته و سپس، به بیان مقام پیروان آن حضرت از جمله مقداد، ابوذر و سلمان پرداخته شده و در مواردی نیز به رساله نخست، اشاره شده است[۷]. این رساله به احتمال قوی در حدود دهههای پایانی سده سوم و درست همزمان با گسترش دعوت اسماعیلی و دعوت آنان به «ظهور قائم» تدوین شده است و برای آشنایی با اهمیت جایگاه قائمیت برای آنان و بهرهوری از مفاهیمی مرتبط در میان گروههای دیگر شیعی در آن دوران و از جمله گروههایی از فطحیه و یا ریشهدار در ادبیات واقفه و نیز شماری از غلات شیعه، کمال اهمیت را دارد[۸].
رساله چهارم
چیزی جز متن دو حدیث شیعی با گرایشی باطنی نبوده[۹] و در واقع شامل آراء و نظریاتی درباره حروف و اصوات میباشد[۱۰].
رساله پنجم
رسالهای متعلق به دوران فاطمی است و ماهیتی کاملا مستقل از بخشهای دیگر کتاب «الکشف» دارد و نباید آن را با دیگر رسالههای کتاب مشابه دانست[۱۱].این رساله بیشتر درباره تفسیر حج و کعبه و بحث پیرامون معنی لفظ کتاب، آیه، صدیق، نبی، مراتب و درجات مؤمنین، برائت از کافران در مواضع مختلف و... است[۱۲].
رساله ششم
این رساله نیز درباره اثبات امامت حضرت علی(ع) است[۱۳].
پانویس
منابع مقاله