گوهر پایدار؛ ادب در حماسه حبیب بن اوس طائی معروف به ابوتمام
گوهر پایدار؛ ادب در حماسه حبیب بن اوس طائی معروف به ابوتمام تألیف سعید واعظ، این کتاب دربرگیرندۀ گزارش و برگردان باب «ادب» یعنی باب سوم از ده باب حماسۀ بزرگ شاعر گرانقدر شیعۀ امامی عرب در قرن دوم و سوم هجری حبیب بن اوس طائی (ابوتمام) است.
| گوهر پایدار | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | واعظ، سعید (نویسنده) |
| ناشر | آوای خاور |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1398 |
| شابک | 6ـ10ـ9923ـ600ـ978 |
| موضوع | ابوتمام، حبیب بن اوس، ۱۸۸-۲۳۱ق. دیوانالحماسه - نقد و تفسیر,شعر عربی - قرن ۳ق. - تاریخ و نقد |
| کد کنگره | PJA ۳۳۷۴/گ۹ ۱۳۹۸ |
گزارش کتاب
این کتاب دربرگیرندۀ گزارش و برگردان باب «ادب» یعنی باب سوم از ده باب حماسۀ بزرگ شاعر گرانقدر شیعۀ امامی عرب در قرن دوم و سوم هجری حبیب بن اوس طائی (ابوتمام) است.
ابوتمام در سال 192 هجری در روستای جاسم در مناطق جنوب سوریه به دنیا آمد، در شام بزرگ شد؛ سپس به مصر رفت و پنج سال در آنجا زندگی کرد. آوردهاند در مسجد عمروالعاص سقایی میکرد و به دانشجویان و مدرسان و .... آب میداد و این کار به او اجازه میداد در جلسات درسی که در آنجا تشکیل میشد، شرکت کرده و استفاده نماید. از آنجا که هوش زیاد و حافظهای قوی داشت، توانست در این مدت مقدار زیادی شعر حفظ کند. وی در سال 231 هجری فوت کرد.
از آنجا که با بالارفتن فرهنگ مردم و تکامل روحیات و خلق و خوی آنان و رواج شهرنشینی و زیادشدن گرفتاریها، دیگر کمتر کسی وقت و حوصلۀ شنیدن قصیدههای طولانی را داشت، چشمداشت مردم از شاعران یک دگرگونی در سبک و سیاق شعر بود؛ بنابراین شاعران در پاسخ به این انتظار مردم، شروع به پالایش و سرودن شعر با هدفهای معین با معانی و مفاهیم ویژهای کردند و اولین کسی که به جمعآوری اینگونه اشعار پرداخت، ابوتمام بود که کتابی تألیف کرد و نام کتاب خود را با اطلاق جزء به کل «حماسة الکبری» نام گذاشت که میان مردم به حماسه معروف است.
ابوتمام در حماسۀ خود حدود 882 حماسیه از 600 شاعر انتخاب کرد که نامی از حدود سیصد نفر از آنها را نبرده و فقط بسنده کرده است به بیان «و قال آخر ....» یا «قالت امرأة ...» و در بیشتر موارد به ناآشنایی از قبیلهای آشنا نسبت داده و گفته: «قال رجل من بنی الحارث» یا «قالت امرأة من بنی طیئ» یا به ناشناسی از عرب بدوی نسبت داده و میگوید»و قال اعرابی» یا «قالت اعرابیة» و همۀ اینها به سبب ناآشنایی با سرایندۀ اصلی شعر است.
ابوتمام از شاعران دورۀ جاهلی، مخضرمی، اسلامی، اموی و عباسی انتخاب شعر کرده است؛ ولی بیشترین آنها به دورۀ جاهلی و صدر اسلام اختصاص دارد. وی 56 حماسیه را نیز از زنان انتخاب کرده که بیشترین رقم در میان کتابهای حماسه است.
حماسۀ ابوتمام و حماسۀ بحتری به طور خاص و باقی حماسهها به طور عام، مقدار زیادی از شعر جاهلی و شعر صدر اسلام و عصر اموی و عباسی را برای آیندگان حفظ کردهاند که تنها در این دو حماسه نزدیک به ده هزار بیت نقل شده که پژوهشگران در زمانهای مختلف و در موضوعهای گوناگون بهویژه در پژوهش دیوانهای شاعران از آن استفاده کرده و میکنند. این حماسهها از جنگها و حوادث قدیمی قوم عرب و همچنین وسایل جنگی که در آن زمانها به کار میرفته و اسامی پهلوانان و جنگآوران معروف آن زمان و اصل و نسب و اینکه از کدام قبیله یا طایفه بودهاند، یاد شده است. همچنین این حماسهها آداب و عادات عربها، ارزشهای حاکم میان آنها، ضربالمثلها، حکمتها و خرافهها را برای ما بازگو میکنند.
باب «ادب» که باب سوم از حماسۀ ابوتمام است، شامل 55 حماسیه (نه قصیده)، 44 مقطوعه از مردان، یک مقطوعه از زن (الحرقة بن نعمان) و دو تکبیت در 236 بیت است. اساس برگردان و گزارش در این کتاب بر اساس شرح ابوعلی مرزوقی است که دقیقترین و نزدیکترین پژوهش علمی به عصر ابوتمام است و بر اساس حروف قافیه مرتب شده است؛ چراکه این شرح آرای گوناگونی از نقد را برای خواننده گزارش میکند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات